İran'da sosyal güvenlik harcamaları
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 4797
- Danışmanlar: PROF. DR. HALUK CİLLOV
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri, Labour Economics and Industrial Relations
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1988
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 114
Özet
- 97 - ÖZET ve SONUÇ Sosyal güvenlik kavramı, farklı görüşlere göre, de ğişik kapsam ve anlam taşımaktadır. Bazı görüşlere göre sosyal güvenlik, iktisadi güvensizliğin giderilmesidir (1). Başka bir grup, sosyal güvenliği, güvenlik ve gelir taz minatı olarak ifade etmektedir. Milletlerarası iş kurumu, 1949'da açıkladığı“Sos yal Güvenlik -Nizamı Raporunda”sosyal güvenlik için kabul edilecek milletlerarası bir tanımın mevcut olmadığını or taya koymuştur. Çünkü bu kuruma bağlı olan 120 civarında ülke, değişik tanımlar vermektedir. Bunun nedeni ise, ül kelerin farklı ekonomik ve sosyal ortam ve gelişmelere sa hip olmalıdır. Islami iktisatla ilgili kaynaklarda, sosyal güven lik şöyle tarif edilmiştir (2): 1) Bir topluluğu teşkil eden kişiler ihtiyaçlarının giderebilmesi için yardımlaşmaya mecburdur. 2) Bir ülkede yaşayan kişiler devlet gelirlerine ortaktır. Genel olarak sosyal güvenlik için iki anlam sözkonu- su olabilir. (1) Sosyal Sigorta adlı kitap, Yazar Omrani H. s. 8, 1361. (2) Sadr B, İktisat Na Farsça Tercüme, s. 32.- 98 - a) Objektif anlamında yani bütün imkanlar insan yaşamı içindir. b) Sübjektif ve dar anlamda, fertlerin gelirleri nin tazmini önem sırasına göre yapılmalıdır Sosyal güvenlik konusu bugün dünyanın her yerinde camiaların bünyelerine göre vazgeçilmez bir ihtiyaç duy gusu yaratmıştır. Ülkemizde de (İran'da) bu konu önemli planlar için de kendine yer açmış bulunuyor. iran'da 1309 (1930) yılından itibaren ilk olarak demir yolu ve yol yapısında çalışan işçileri himaye altına alıp, güvenliğini sağlamaya başlandığını görüyoruz. Bu yol da 1310 (1931) tarihinde bakanlar kurulu kararıyla işçiler den aylıklarının %2.5*u alınarak belirli şartlarla güvence altına alınmıştır. Bu durum gitgide bütün çalışılan devlet dairelerinde ve daha sonra özel işyerlerinde zaman şartla rıyla bir daha iyi düzeye gelme arzusuyla bugünkü durumu yaratmıştır. Bu gelişmeyi yeteri kadar tezimizin birinci bölümün de gözden geçirmiş olduk. Araştırmamızda S.G. harcamalarını incelerken birçok harcamaları konumuzla ilgili bulmayıp ihmal ettik. Ayrıca iran'da Sosyal Güvenlik mahiyetinde kurulmuş olan bazı Emek li Sandığı harcamaları, konumuzla ilgili olduğu halde, kay nak yetersizliği yüzünden araştırmamızda yer verme imkanını bulamadık. Bu gelişmeler çerçevesi dahilinde sosyal güvenlik harcamalarını aşağıdaki şekilde özetliyoruz.- 99 - Sosyal güvenlik harcamaları, üç tür harcamalardan teşkil edilmiştir. a) Kısa vadeli harcamalar, yaptığı işten dolayı hastalanan ve işçiye çalışamadığı günlerde yapılan yar dımlardır. Evlenme yardımı, ilaçlama yardımı ve benzer masraflar bu grupta yer alır. b) Uzun vadeli harcamalar ise, emeklilere, dul-ye- tim aylığı ve çalışamaz hale gelenlere yapılan harcamalar dır. c) Personel ve idari harcamalar. Yaptığımız araştırmanın sağlıklı bir sonuç verebil mesini sağlamak amacıyla, mümkün olduğu kadar uzun bir dö nemi kapsayan harcamaları ele almaya çalıştık. Oysa muhtelif kurumlar farklı tarihlerde istatistik rakkamları toplamaya başlamış olmalarının yarattığı zorluk la karşılaştık. Buna rağmen imkanlar ölçüsünde, yine de bir istatistik araştırmasına imkan verebilecek bir dizi elde etmeye çalıştık. Bu arada Sosyal Sigorta Kurumunu 1340 (1961) yılında ve Emekli Sandığı'nın da 1923 (1944) yılından itibaren is tatistik rakkamları toplamaya başladıklarını tespit ettik. Böylece çalışmamıza uygun görülen sosyal güvenlik harcamaları için 1340-1360 (1961-1981) dönemi S.S.H ve E. S. harcamalarını ele almış olduk. Araştırmamızda, Sosyal Sigorta harcamaları ve Emek li Sandığı harcamaları, teker teker incelenmiş ve şu neti celeri elde etmiş bulunuyoruz.- 100 - a) Her iki kurumun harcamaları 1340 yılından başla yarak 1360 yılına kadar büyük ölçüde artmaktadır. b) Bu gelişmeleri eğrilerle belirlemeye çalıştığı mız zaman, her iki grafikte de bir parabol eğrisi ortaya çıktığını gördük. Bu parabollarm aynı trende sahip olduğu nu tespit ettik. Sosyal güvenlik harcamaları, mutlak değerlerle, nisbi değerlerle ve indekslerle incelenmesinde, elde edilen grafikler, harcamaların trendini göstermektedir. Bu grafiklerin açıklanmasında, gelişme ilk yıllardan başlıyarak 1347 yılına kadar aynı hızla seyretmektedir.1347 ' den 1352 ye ve 1352*den 1356*ya ve 1356'dan sonra önemli sıçramalar görülmüştür. Nisbi değerlerle gelişmenin mahiyeti daha açık görülmektedir. Serimizdeki gelişmede, 1340-52 dönemiyle 1353-60 dö nemi arasında büyük farklılık olduğundan, gelişmeleri an lamlı şekilde inceleyebilmek için, iki döneme ait serileri ayrı grafikler halinde inceledik. a)V 1340-52 döneminde gelişme, 1340 yılından başlıya rak 1347 yılına kadar aynı hızla devam etmiştir. 1347-52 yıllarında ise S.G. harcamaları artan bir hızla kendini gös termiştir. Bu devrede sosyal güvenlikten faydalananların sayısı önemli bir hızla artış göstermiştir. Bu artışların, sosyal güvenlik harcamalarının artmasında etkili olduğunu söyleye biliriz. b) 1353-60 döneminde ise, 1353 yılından 1357 yılma kadar sosyal güvenlik harcamalarının sabit bir hızla artmış olduğunu söyleyebiliriz. Bu artış sosyal güvenlikten fay dalananların sayısındaki artışa paralel olarak gelişmiştir.- 101 - Öte yandan 1358 yılı harcamalarında büyük bir sıç rama olduğunu görüyoruz. Bunun nedenini devrimden (1357) sonra, bilhassa 1358 yılında çok sayıda memurun emekli olu şuna ve S. Güvenlik harcamalarını önemli ölçüde büyümesine atfediyoruz. Bu suretle sosyal güvenlik harcamalarının 1340- 60 devresi artan bir hızla yükselmiş olduğu ortaya çıkıyor. Bundan sonra harcamaların hızla yükselmesine sebep olan etkenlerin incelenmesine geçilmiştir. Bu husustaki bulgularımızı aşağıda sıralıyoruz: a) Bu dönemde sigortalılar sayısı artmıştır. Zira iktisadi faaliyette bulunan hemen hemen herkes, S. S. hima yesi altına girmiştir. b) Ayrıca enflasyon ve ücret zamları, harcamaları etkin bir nisbette arttırmıştır. Bu artışlar 1350 yılı ile bilhassa Devrim (1357) den sonra görülmektedir. c) Nihayet emeklilere tanınan emeklilik hakkı kanu nu, 1358 yılından başlıyarak çok sayıda memurların kendi is tekleri ile emekli olmalarını sağlamış bulunuyor. Diğer taraftan tezimizde ele aldığımız sosyal güven lik harcamalarının grafiklerini belirlemek için parabol, hiperbol ve üstel (exponansiel) eğrilerine başvurduk. Grafiklerden izlenilen parabol fonksiyonu, üstel ve hiperbol fonksiyonlara nazaran şekil açısından daha uygun düştüğünü gördük. Böylece parabol tipi fonksiyon kullanarak ileriye ait tahminler yapmayı denedik. - t. a ITffiaeîîöğTsfeı T" -???.??ita- 102 - Bu tahminlere göre sosyal güvenlik harcamalarının 1340 yılında 3212 milyon Riyal ve 1360 yılında 179979 mil yon Riyal iken, 1365 yılında 328000 milyon Riyale yakla şabileceği sonuçlarına vardık. Temizimin üçüncü bölümünde bazı bağımsız değişken lerin sosyal güvenlik harcamaları üzerinde etkisini ince lemiş bulunuyoruz. Bu incelemeler için korelasyon ve reg- resyon yöntemleri uygulanmış ve burada da Durbin Watson testi yapılmıştır. Bu bölümde yeralan denklemlere, gerekli testlere se teri kadar yer verilmiştir. Araştırmamızda ayrıca nüfusun sosyal güvenlik har camalarına önemli etkisi olup olmadığı da araştırılmıştır. Bu incelemeden elde ettiğimiz bulguya göre şehirleş menin, sosyal güvenlik harcamalarına etkisinin fazla olmadı ğı ve S.G. harcamalarının özellikle genel nüfustaki artış tan etkilendiği ortaya çıkmıştır. İstatistik denklemleri, bize ayrıca devrimden sonra sosyal güvenlik harcamalarının çok arttığını da göstermiş tir. S.G. harcamalarından faydalananların sayısı incele nirken, nüfusun en anlamlı değişken olduğu ortaya çıkmış tır. Devlet harcamalarının sosyal güvenlik harcamaları üzerinde etkisi araştırılırken bir de G.S.M.H'nm önem ta şıdığı anlaşılmıştır. Çünkü Devlet harcamalarına ayrılan fonların G.S.M. hasılaya bağlı olduğu bilinmektedir.- 103 - Nihayet tezimizin son bölümünde îran ile Türkiye arasında sosyal güvenlik harcamalarının devresel karşılaş tırılması yapılmış bulunuyor. Burada iki ülkenin 1963-77 yılları harcamaları ele alınmıştır. Türkiye'de sosyal güvenlik harcamaları için, İran'da olduğu gibi S. S. harcamaları ve Emekli Sandığı harcamaları esas alınmıştır. 1973 ten itibaren Bağ-Kur harcamaları da S.G. harcamaları içine girmiştir. Bu karşılaştırmada yapılan işlemlerden aşağıdaki so nuçlara varmış bulunuyoruz. Real harcamalara göre İran'da sosyal güvenlik har camaları 1963 yılında Türkiye 'dekinin %51'i iken 1977 de %42.5'i olduğu görülmüştür. Bu oranın zaman içinde Türkiye.' lehine artan bir seyir (trend) izlediği görülmektedir. Iran-Türkiye S.G. harcamaları karşılaştırmasında, nüfusun etkisini de ele aldığımız takdirde aşağıdaki, tablo ortaya çikıyor. İran ve Türkiye Kişi Başına Sosyal Güvenlik Harcamaları. İran'da Türkiye'de Yıllar Fert Başına S.G.H. Fert Başına S.G.H. Riyal Dolar TL Dolar 1963 170.96.1.88 31.39 3.47 1977 1696.28 24.03 170.40 9.42 A*C*§.. % 9.92 %12.78 % 5.53 %2.71 nısbetı- 104 - Yukarıdaki tablo iki ülke arasındaki sosyal güven lik harcamalarının mukayesesini vermektedir. Burada görüleceği üzere 1963 ile 1977 yılları ara sında S.G. harcamaları, kişi başına İran'da, Türkiye'ye na zaran daha hızlı bir büyüme göstermektedir, özellikle dolar bazında bu farklı büyüme daha belirgin bir hal almaktadır. Burada üzerinde durulması gereken husus, iran'da bu hızlı büyümenin nedeni, enflasyon olmayıp daha ziyade, top lumun iktisadi alana giderek yaygın bir şekilde katılmala rından kaynaklanmış olduğudur. Bunun aksini, Türkiye için söylemek mümkündür. Fil hakika Türkiye'de de 1963-77 döneminde S.G. harcamalarının TL. bazında %5.53 dolar bazında ise % 2.71 oranında artış kaydettiğini hesaplıyoruz. Türkiye'de S.G. harcamalarının aslında daha eski bir mazisi vardır. Ele aldığımız dönemdeki hızlı büyümenin sebebi, Iran'dakinden farklı olarak, toplumun ekonomik ha yata katılmalarındaki yaygınlıktan ziyade, enflasyonun et kilerini taşıdığı biliniyor. İşte iki ülke arasındaki bu farkın belirlenmesi ve iran'da S.G. harcamalarının asıl sebebinin ortaya çıkması nı, araştırmamızın en çarpıcı noktası olarak değerlendiri yoruz.
Özet (Çeviri)
Özet çevirisi mevcut değil.
Benzer Tezler
- Assessment of urbanization history of Addis Ababa city, Ethiopia
Addıs Ababa cıty, Ethıopıa'nın kentleşme tarihinin değerlendirilmesi
ABDURAHMAN HUSSEN YIMER
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMersin ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALİ CENAP YOLOĞLU
- Orta Doğu'da silahlanma yarışı ve güç dengesi oluşumu
Armament race and power balance formation in the middle east
CİHANGİR ÖZKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Uluslararası İlişkilerUfuk ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET GÜNEŞ
- Turkey's role in Afghanistan in the post 9/11 era
11 Eylül'den günümüze Türkiye'nin Afganistan'daki rolü
CANAN BAYRAM ÇUBUK
Yüksek Lisans
İngilizce
2014
Uluslararası İlişkilerOrta Doğu Teknik ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. IŞIL ANIL
- Factors affecting the NATO mission in Afghanistan
Afganistan'daki NATO misyonunu etkileyen faktörler
SEBGHATULLAH SINA
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
Uluslararası İlişkilerİstanbul Medeniyet ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ELNUR İSMAYIL