Yörüklerde müzik ve boğaz çalma
Music and throat playing of the yoruks
- Tez No: 480065
- Danışmanlar: PROF. DR. YETKİN ÖZER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2004
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Güzel Sanatlar Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Müzik Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 68
Özet
Bugün Anadolu'da Yörüklerin yoğun olarak yaşadığı alan güneybatı bölgesidir. Bu bölgenin batı ucu İzmir ve Ege Bölgesi iken doğudaki sınırı Gaziantep ili olarak bilinir. Yörükler atalarının Orta Asya'dan Anadolu'ya göç ettiğini ve Orta Asya'nın Türklerin anavatanı olduğunu kabul eder. Dolayısıyla“Türk olmak”Anadolu'daki diğer etnik gruplardan kendilerini ayırma ve üstün görmelerini sağlar. Osmanlı İmparatorluğu döneminde geleneksel yaşam biçimleri olan göçebe hayvancılık yaparak yaşayan Yörüklerin uygulanan iskan politikaları ve ekonomik koşullar yüzünden giderek yerleşik yaşama geçtikleri ancak kimi toplulukların göçebe ve yarı göçebe yaşam tarzını sürdürdükleri görülür. Günümüzde Yörüklerin neredeyse tamamı yerleşik olarak yaşamakta az sayıda Yörük yarı göçebe ve göçebe hayvancılık yapmaktadır. Bu açıdan çalışmanın ağırlığını Antalya, Isparta, Burdur, İçel, Adana, Konya, Karaman, Denizli, Manisa, İzmir, Bilecik Sakarya ve Ankara'da gerçekleştirilen alan çalışmasında yapılan görüşme ve gözlemler oluşturur. Göçebe yaşamda geçim kaynağı hayvancılıktır. Bu nedenle yaşamları, hayvanların yaz ve kış mevsimindeki otlaklarını içine alan bir döngü çerçevesinde gerçekleşir. Yarı göçebe yaşamda ise tarım da hayvancılık kadar önem taşır. Ancak bugün Yörüklerin büyük çoğunluğu yerleşik olarak yaşamakta olduğu için hayvancılığın yanı sıra diğer alanlardan kazanç sağlamaktadır. Hayvan besleme şekilleri ise artık değişmiştir, çoğunlukla evlerinin yanında bulunan besihaneler ve ahırlarda beslenir. Göçebe ve yarı göçebe yaşamda çobanlık önemli bir uğraştır. Çobanlar genellikle hane içerisinden olur. Dışarıdan para ile çoban tutma neredeyse hiç yoktur. Ancak sürüyü hane içinden güdecek kimse olmaması durumunda ortaya çıkar. Bu durumu hem ekonomik hem de etik açıdan açıklarlar. Koyun çobanlığı erkekler tarafından yapılırken, keçi deve ve diğer büyükbaş hayvanlar genç kızlar ve çocuklar tarafından yapılır. Hayvanların otlatılması çadırlardan uzaktaki otlak alanlarında gerçekleştirilir. Göçebe yaşam ve hayvancılığın etkileri müziklerinde de kendini gösterir. Çalgıları kaval, düdük, sipsi, kemane ve üçtelli gibi küçük, hafif ve kolay taşınabilirdir. Dağarları bu yaşam biçimi ve hayvancılığa uygunluk gösterir. Sözgelimi yayık soğudan, çömlek kırdıran ve karakoyun efsanesi gibi bu yaşama ilişkin öyküleri bulunan parçalar bunlar arasında sayılabilir. Koyun çobanları hayvanlara ilişkin dağarı hayvanların başında seslendirir. Ayrıca koyunların yaylada vi gece otlaklara götürülmesi ve diğer hayvanlara göre güdülmesi güç olduğundan çobanlığın yetenek gerektirdiği vurgulanır. Yetenek kavramı müziksel olarak da öne çıkar. Çalgı çalanlar ve türkü söyleyenlerin doğuştan gelen özel yetenekleri nedeniyle bunu gerçekleştirebildikleri vurgulanır. Bununla birlikte Yörükler uğraşlarını bir“Pir”e bağlayarak ya da İslam inancı açısından destek sağlayarak meşrulaştırırlar. Sözgelimi deveciliğin piri Veysel Karani'dir. Bu yüzden deve beslemek ve taşıma işinde kullanmak uygundur. Yine koyun ve kavalın cennetten çıktığına inanılır. Aynı zamanda koyunun üzerindeki bir izin peygamberin parmak izi olduğu öne sürülerek kutsallığı vurgulanır ve melek olarak kabul edilir. Yine inanışa göre kavalın icadı sırasında bir peygamber yardımıyla ses çıkarması sağlanmıştır. Böylece bu tür dayanaklarla yapılan eylemler meşruiyet kazanmış olur. Toplumsal örgütlenmeleri dünya üzerindeki diğer pastoral yaşam süren topluluklara benzer biçimde aşiretler ve soy grupları biçiminde düzenlenir. Bununla birlikte kendilerini tanımlamada üyesi oldukları aşiret, oba ya da soy grubunu özellikle vurgularlar. Hayvancılık dışında en önemli uğraş alanları dokumacılıktır. Dokudukları kilimlere bakıldığında hangi aşiretten olduklarını simgeleyen imlerle karşılaşılabilir. Bu da kimliklerine ilişkin söylemlerini destekler ve kilime dokunan imlerle üyesi oldukları topluluk belirtilmiş olur. Genç kız ve kadınlar tarafından gerçekleştirilen vokal boğaz çalma ediminde üyesi oldukları aşiret, soy grubu ve obayı temsil eden tek bir ezgi görülür. Aynı topluluk içinde değişik sözlerle seslendirilen ve farklı havalar olarak algılanan parçalar yine topluluğa ait aynı ezgi ile seslendirilir. Aynı sözler bir başka topluluk tarafından kullanılabilir ancak ezgi kendilerine ait olan boğaz ezgisidir. Bu durum kendilerini tanımlamada öne çıkardıkları etnisite kimliğini vurgulamanın müziksel yoludur. Boğaz havaları bu yüzden topluluğu ya da yerleşik yaşama geçtikleri yerin adı ile anılır. Sözgelimi Hayta ve Melli boğazı topluluk adını Gökdere ve Hasiçi boğazı ise yerleşim yerini belirten adlardır. Bununla birlikte boğaz çalma edimi farklı işlevler yüklenir. Sevda içerikli olarak iki genç arasında iş gören işlevi bir çok toplulukta görülür. Farklı topluluklarda kınama ve yerme, yarışma, atışma ve oyun gibi işlevler yerine getirir.
Özet (Çeviri)
Today, Yoruks mostly live in the southwest region. On the west side, Izmir and Aegean region, on the east side Gaziantep draw the borders of that area. Yörüks accept that their ancestors emigrated from Middle East to Anatolia and they assumed that the Middle East as their homecountry. Therefore, being a“Turc”helps them to see theirselves different and superior than the other ethnic groups in Anatolia. During the period of Ottoman Empire, as a result of economic conditions and settling policies, some of the yoruks who lived by doing their traditional way of living; nomadic-stockbreeding were passed to endemic life style but the others kept their nomadic or semi-nomadic lifestyles. Today almost all of the yoruks lived in an endemic life style and only few of them keeps doing semi-nomadic or nomadicstockbreeding. Therefore this study mostly focus on interviews and observations which are done in the study areas; Antalya, Isparta, Burdur, Içel, Adana, Konya, Karaman, Denizli, Manisa, Izmir, Bilecik, Sakarya and Ankara. In nomadic life style, stockbreeding is the most important source of living. As a result of this, their lives go around a circle which includes pastures of animals both in winter and summer. In semi-nomadic life style, agriculture is as important as stockbreeding. However, today due to most of the yoruks are live in endemic lifestyles, they gain money from many kinds of spheres rather than stockbreeding. Therefore, their way of feeding their animals also change, they mostly feed them in their barns or fattening place next to their houses. Being a shepherd is very important in nomadic and semi nomadic lifestyles. Shepherds is mostly chosen from the household. Hiring a shepherd from outside by giving him money is almost never happened. Only if there won't be anyone who can herd the flock, they hired someone else outside the household. They explain this situation both economically and ethically. As men herd the sheep, girls and children flock camels, guats and other great cattle. They put out their animals to pasture in grassy areas which are far from their tents. The effects of nomadic life style and stockbreeding can see on their music. They used light and easily carried instruments like; pipe, whistle, sipsi, kemane ve üçtelli. Their repertoire is suited to stockbreeding and their way of life. We can count yayık soğudan, çömlek kırdıran ve Karakoyun Efsanesi as an examples of pieces which includes stories about their life styles. Shepherds, perform the repertoire which viii is related with animals in front of their sheep. In addition to this, as it is difficult to bring sheep to pasture in pedestrian at night and as herding sheep is more difficult than other animals, they underlined that it requires talent. The concept of talent is also important musically. They underlined that people could play instruments and could sing folksongs as a result of their special talent that comes from birth. Moreover, Yoruks legitimaze their occupation by connecting it with a“pir”or by providing a support in accordance with their İslamic belief. For instance, Veysel Karani is the master of cameleer. Therefore, to fatten camels and to use them in carrying, is appropriate. Also they believed that sheep and the shepherd's pipe are came from heaven. They argued that sheep is holly because they believed that the marks on the sheep, are the Hz. Muhammeds footprints and they accept that sheep as an angel. Moreover, according to a belief, pipe could make sounds with the help of a prophet during its invention. As a result of these evidence, their actions gain legitimacy. Their social organization is arranged as tribe and race groups like the other similar pastoral communities in the world. In addition to this, they are especially underlined their tribe, oba and race groups when they are defining themselves. Except from stockbreeding, weaving is the most important endeavor. When we look the pileless carpets they weaved we can see the icons that show which tribe they belong to. This support their identity arguments and they identify their community/group by the icons which they weaved into pileless carpets. We can see only one melody in vocal throat playing which represent their tribe, race group and oba, which is performed by girls and women. Within the same group, songs performed with different words perceived as different airs although they are performed with the same melody. Same words can be used in a different group but they performed it by their own throat melody. This situation is the musical way of underlying their ethnicity within their origins. Therefore, throat airs known as the names of their settling areas and the names of their communities. For instance; Hayta, Melli throat and Gökdere, Hasiçi throat describe community name and setlement respectlively. In this respect, practice of throat playing has different functions. In many communities, throat playing has a meaning of love and it is used as a communication tool between young lovers. In different communities throat playing has different functions like; criticizing, condemnation, competition, quarrel and game.
Benzer Tezler
- Anamas Yöresi Yörüklerinde ıklıkçılık geleneği ve müzikli anlatıları
The tradition of iklik and musical narratives in the nomads of the Anamas Region
İBRAHİM UĞUR ÖNÜR
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
MüzikANKARA MÜZİK VE GÜZEL SANATLAR ÜNİVERSİTESİMüzikoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SERDAR ERKAN
- Türkiye'de müzik arşivlerinin yeniden üretimi bağlamında Kalan Müzik Arşiv Serisi örneği
The case of Kalan Müzik Arşiv Serisi in the context of reproduction of music archives in Turkey
ERDENER ÖNDER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
ArşivMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiMüzikoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ELİF DAMLA YAVUZ
PROF. DR. ŞÜKRÜ ASLAN
- Yörüklerde boğaz çalmanın anlamı ve tekniklerinin analizi
The meaning and analysis of boğaz çalma and of the techniques of the Yörük
ZEHRA YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiTürk Müziği Ana Sanat Dalı
PROF. SONGÜL KARAHASANOĞLU
PROF. DR. SADIK KARA
- Throat playing practice of Honamli Yörüks
Honamlı Yörükleri'nde boğaz çalma pratiği
TURNA EZGİ TOROS
Yüksek Lisans
İngilizce
2018
Müzikİstanbul Teknik ÜniversitesiMüzik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EMİNE ŞİRİN ÖZGÜN TANIR
- Teke Yöresi'nde yerel bir müzik yapma tarzı olarak boğaz çalma
Throat singing of Teke region as a style of musical performance
ERDAL ULUDAĞ