Doğu Türkçesi Kur'an tefsiri (Mü'min, Fussilet, Şūrā ve Zuhruf sureleri) (İnceleme-Tenkitli metin-Dizin-Tıpkıbasım)
Eastern Turkic commentary of Koran (Al-mu'min, Fussilat, Ash-shura and Az-zukhruf suras)(Examination-The text of Critique-Concordance-Facsimile)
- Tez No: 481372
- Danışmanlar: PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Türkçe, Türk Dili, Doğu Türkçesi, Kur'an, Kur'an Tefsiri, el-Mevahibü'l-Aliyye, Turkish, Turkish Language, Eastern Turkish, Koran, Koran commentary, Mawahib al-Aliyyah
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 590
Özet
Doğu Türkçesi, Türk tarihi ve Türk dil tarihi açısından büyük önem taşıyan bir tarihî Türk edebî dilidir. Bu tarihî Türk edebî dilinin ortaya çıkışı ve gelişimi Timürlü Devleti'yle dolayısıyla da Çinggisli Devleti ile doğrudan ilişkilidir. Timürlü döneminden sonra Türkistan Hanlıkları döneminde de muhafaza edilen bu tarihî edebî dil yaklaşık beş asır boyunca Doğu Türklük sahasında hem resmî dil hem de edebî dil olarak birleştirici vazife görmüştür. Yirminci asrın başına kadar varlığını korumuş olan ancak yabancı kaynaklı müdahaleler neticesinde tabiî seyrini devam ettiremeyen bu edebî dille verilmiş eserlerin incelenmesi Türk dili araştırmaları için son derece mühimdir. Çalışmamıza konu olan ve Doğu Türkçesi Kur'ân Tefsiri olarak adlandırılan metin, Hüseyin Vaiz Kaşifî'nin 15. yüzyılın sonunda Ali Şir Nevâyî'ye ithafen yazdığı el-Mevahibü'l-Aliyye veya Tefsir-i Hüseynî adlarıyla bilinen Farsça Kur'ân tefsirinin Doğu Türkçesine tercümesidir. Üzerinde çalışma yaptığımız tenkitli metin, Doğu Türkçesi Kur'ân Tefsiri'nin Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi'nde III. Ahmet Bölümü numara 16'da kayıtlı bulunan nüshasının II. cildinde 173a ve 200b varakları arasında olan bölüm ve Yusuf Ağa Kütüphanesi'nde 42 YU 6624 numarasıyla kayıtlı bulunan nüshanın 513a ve 542a varakları arasında yer alan bölümden oluşmaktadır. Bu bölümlerde Mü'min, Fussilet, Şūrā ve Zuhruf surelerinin tefsiri yer almaktadır. Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi nüshası H. 950 / M. 1543, Yusuf Ağa Kütüphanesi nüshası H. 950 / M. 1544 yılında istinsah edilmiştir. Her iki nüshanın da müstensihleri ve istinsah yerleri belli değildir. Doğu Türkçesi Kur'ân Tefsiri'nin Farsçadan kim tarafından tercüme edildiği de belli değildir. Doğu Türkçesi Kur'ân Tefsiri üzerinde yaptığımız çalışma“İnceleme”,“Metin”,“Dizin”ve“Tıpkıbasım”bölümlerinden oluşmaktadır.“İnceleme”bölümünde Türkçe en eski Kur'ân tercümeleri ve Doğu Türkçesi Kur'ân Tefsiri hakkında malumat verilmiş, Doğu Türkçesinin tarihî önemi ve Çağatayca teriminin bu edebî dili tanımlamadaki yetersizliği izah edilmiş ve metnin morfolojik ve fonetik özellikleri ayrıntılı biçimde incelenmiştir.“Metin”bölümünde Doğu Türkçesi Kur'ân Tefsiri'nin Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi nüshası transkripsiyon harfleri ile Latin alfabesine aktarılmış ve Yusuf Ağa Kütüphanesi nüshası ile olan farklılıklar dipnotlarda verilmiştir.“Dizin”bölümünde metinde yer alan sözcükler metinde geçtikleri yer, metinde kullanıldıkları anlam ve hangi dile ait oldukları bilgileri ile beraber alfabetik sırayla verilmişlerdir.“Tıpkıbasım”bölümünde Doğu Türkçesi Kur'ân Tefsiri'nin Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi nüshasının ve Yusuf Ağa Kütüphanesi nüshasının üzerinde çalışma yaptığımız bölümlerinin tıpkıbasımları verilmiştir.
Özet (Çeviri)
Eastern Turkish is a historical Turkish literary language which is also one of the most important language from the point of Turkish history and Turkish language history. The appearance and the improvement of this historical Turkish literary language is directly related to Timurid State on the nature of Chinggisid State. This historical Turkish literary language which was protected during Turkestan Khanates period after Timurid period, officiated official language as well as literary language and assembly language in land of eastern Turks about five centuries. This literary language had continued existence till the beginning of twentieth century but it could not run its course because of interfere by foreigns, to examine the written works in this literary language is very important for researches in Turkish language. The text that we had studied on named as Eastern Turkish Koran commentary is the translation of Persian Koran commentary known as Mawahib al-Aliyyah or Tafsir al-Hussaini written by Hussain Waiz al-Kashifi to Ali Shir Nava'i end of the fifteenth century. The critical text that we had studied on is comprise of the chapter between 173a and 200b leaves in the second volume in copy of Eastern Turkish Koran commentary which is registered in number 16 Topkapı Palace Museum Manuscript Library, Library of Ahmed III. and chapter between 513a and 542a leaves in copy of Eastern Turkish Koran commentary which is registered in number 42 YU 6624 in Yusuf Aga Library. There is the commentary of sura Al-Mu'min, Fussilat, Ash-Shura, Az-Zukhruf in those chapters. Topkapı copy was copied in Hijra era 950 / Common era 1543, Yusuf Aga copy was copied in Hijra era 950 / Common era 1544. The copied and copyist place of both copies is undefined. Also, the person who translated Eastern Turkish Koran commentary from Persian is unknown. The study that we have worked on Eastern Turkish Koran commentary has parts as“Examination ”,“Text”,“Index”and“Facsimile”. In“Examination”part you can find the information about the oldest Koran translations in Turkish and Eastern Turkish Koran commentary, historical significance of Eastern Turkish, the explanation about ineffectiveness of Chagatai Language term to name this literary language, the perscrutation about morphological and phonetic characteristics of text. In“Text”part, Topkapı Palace Museum Library copy Eastern Turkish Koran commentary has translated Latin alphabet with transcription alphabet. In this part footnotes you can see differences with Yusuf Aga Library copy.“Index”part has information about the words of text, the places of the words in the text with the meaning of words in the text, the languages of the words belong in alphabetic sequence.“Facsimile”part has the facsimiles about chapters of Eastern Turkish Koran commentary Topkapı Palace Museum Library copy and Yusuf Aga Library copy that we studied on.
Benzer Tezler
- Doğu Türkçesi Kur'an Tefsiri (Şu'arâ ve Neml Sureleri): İnceleme-tenkitli metin-dizin-tıpkıbasım
Tafsir of Quran in Eastern Turkish (Surat Ash-Shu'ara and Sura al-Naml): Analysis-commentary text-index-facsimile
DURSALİYE ÇAĞLAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
- Doğu Türkçesi Kur'an tefsiri (Sâffât, Sad ve Zümer sureleri): İnceleme-tenkitli metin-dizin-tıpkıbasım
Tafsir of Quran in Eastern Turkish (Saffat, Sad and Zumer surats): Analysis-commentary text-index-facsimile
YURDAGÜL AYDIN ÜNGÖR
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DilbilimMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ARZU ÖZTÜRK
- Doğu Türkçesi Kur'an tefsiri Kasas, 'Ankebūt ve Rūm sureleri (İnceleme-tenkitli metin-dizin-tıpkıbasım)
Tafsir of Quran in Eastern Turkish (Kasas, Ankebut and Rum suras) (Research, criticizing text, index, facsimile)
HÜLYA ŞEN UZUNOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DilbilimMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
- Doğu Türkçesi Kur'an tefsiri (Lukmān, Secde ve Ahzāb sureleri) (İnceleme- tenkitli metin-dizin-tıpkıbasım)
Tafsir of Quran in Eastern Turkish (Luqman-Sajdah and Ahzab suras) (Research, criticizing text, index, fascimile)
KÜBRANUR KURTOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DilbilimMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
- Doğu Türkçesi Kur'an tefsiri (mücādele, ḥaşr, mümteḥine, ṣaff, cum'a, münāfiḳūn, teġābun, ṭalāḳ, taḥrı̇m, mülk sureleri) (inceleme – tenkitli metin – dizin – tıpkıbasım)
A tafsir of Qur'an in Eastern Turkic (al-mujâdilah, al-hashr, al-mumtahanah, al-saff, al-jumu'ah, al-munâfiqûn, al-taghâbun, al-talâq, al-tahrîm and al-mulk suras) (examination-critical edition-index-facsimile)
AHMET AKSU
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK