Doğu Türkçesi Kur'an Tefsiri (Duhân, Câsiye, Ahkaf, Muhammed, Fetih, Hucurât ve Kaf Sureleri)(İnceleme- Tenkitli Metin-Dizin-Tıpkıbasım)
Eastern Turkic commentary of Koran (Sorahs of ad-Dukhan, al-Jathiya, al-Ahqaf, Muhammad, al-Fath, al-Hujurat and Qaf)(Examination-The Text of Critique- Concordance-Facsimile)
- Tez No: 481373
- Danışmanlar: PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Doğu Türkçesi, Kur'ân, Tefsir, el-Mevahibü'l-Aliyye, Tercüme, Farsça, Eastern Turkic, Koran, commentary, Mawahib al-Aliyyah, Persian Language, translation
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 550
Özet
Türk dilinin tarihi dönemleri incelendiğinde geniş bir coğrafyada ve zaman diliminde kullanılan ve en çok yazılı eserin verildiği dönemlerden biri olan Doğu Türkçesi Dönemi, Türk dili tarihinin devamlılığı açısından da büyük önem arz etmektedir. Eski Türkçe Dönemi'nin devamcısı olan Karahanlı Türkçesi, Harezm Türkçesi ve Tarihi Kıpçak Türkçesi dönemlerinin üzerine şekillenen Doğu Türkçesi, ortak yazı dili ve edebi dil konumunda 15. asırdan 20. asra kadar devam etmiştir. Doğu Türkçesi, güçlü ve etkili bir tek merkezli siyasi yapının, dil ve tarih bilincinin, bir dilin gelişimi ve kullanımında ne denli etkili olduğunu da göstermektedir. Çinggis Han'ın etkisinde kalan siyasi ve kültürel zeminde yükselen Timürlü Devletinin himayesinde, Ali Şir Nevâyî öncülüğünde gelişen Doğu Türkçesi Timürlü Devletinin siyasi hakimiyetinden sonra hanlıklar döneminde de edebi dil ve ortak yazı dili statüsünde devam ederek 20. asra kadar ulaşmıştır. Doğu Türkçesi'nin kökleri Karahanlı Türkçesi, Harezm Türkçesi, Eski Uygur Türkçesi ve Köktürkçe dönemlerine kadar uzanmaktadır. Bu bilgiler ışığında Doğu Türkçesi güçlü bir siyasi erk ile güçlü bir edebi dil arasındaki bağlantı açısından Türk dil ve tarih bilincinin somut bir örneği niteliğindedir. Bu sebeple Doğu Türkçesi döneminde yazılmış eserler Türk dilinin bütünlüğü ve devamlılığı açısından büyük önem arz etmektedir. Tez çalışmamıza konu olan Doğu Türkçesi Kur'ân Tefsiri Farsça el-Mevahibü'l-Aliyye adlı Kur'ân tefsirinin Doğu Türkçesine tercümesidir. Tefsir-i Hüseynî olarak da bilinen Farsça tefsirin tam adı el-Mevahibü'l-Aliyye Fî Tefsîri'l-Kelami'r-Rabbaniyye'dir. 15. yüzyılın sonunda Hüseyin Vaiz Kaşifî tarafından Farsça olarak yazılan eser Ali Şir Nevâyî'ye ithaf edilmiştir. Doğu Türkçesi Kur'ân Tefsiri'nin Farsçadan tercüme olması, Hüseyin Vaiz Kaşifî'nin Farsça el-Mevahibü'l-Aliyye adlı Kur'ân tefsirinin Kastamonu Kütüphanesi nüshası, Osmanlı Türkçesi ile yazılmış Şeyh Ömer Adûlî Niğdevî'nin el-Mevahibü'l-Aliyye Tercümesi ve Doğu Türkçesi Kur'ân Tefsiri'nin Topkapı Sarayı nüshası karşılaştırılarak incelenmiştir. Tez çalışmamızı oluşturan tenkitli metin çalışmasında Topkapı Sarayı nüshasının“202a”ve“225a”varak numaraları ile Yusuf Ağa Kütüphanesi nüshasının“542a”ve“569a”varak numaraları arasında kalan Duhan, Câsiye, Ahkaf, Muhammed, Fetih, Hucurat ve Kaf sureleri Topkapı Sarayı nüshası esas alınarak incelenmiştir. Sadece Duhan Suresi Topkapı Sarayı nüshasında bulunmadığı için Yusuf Ağa Kütüphanesi nüshası esas alınarak incelenmiştir. Tez çalışmamız“İnceleme”,“Metin”, Dizin“ ve ”Tıpkıbasım" olmak üzere dört bölümde incelenmiştir. İnceleme bölümünde Türk dilinde ilk tercüme faaliyetleri, Kur'ân'ın Türk diline tercüme edilmesi, Türk dilinde ilk Kur'ân tercümeleri, Kur'ân tercümesi türleri, Doğu Türkçesi'nin tarihi gelişimi ve önemi, eserin dili ve sahası, ses bilgisi, yapı bilgisi ve söz dizimi konuları işlenmiştir. Metin bölümünde eserin eser transkripsiton harflerine aktarılmış ve iki nüsha arasındaki farklılıklar belirtilmiştir. Sonrasında metnin dizini oluşturulup sözcükler anlamlandırılmış ve çalışmanın sonuna iki nüshanın da ilgili varaklarının tıpkıbasımları eklenmiştir.
Özet (Çeviri)
When the historical periods of Turkish language are analyzed, it is observed that Eastern Turkish Era was one of the periods that had the widest range of geographical impact and the most productive period in terms of written works. Besides that, Period of Eastern Turkish carries out a significant role upon the continuity of the Turkish Languages. The roots of the Eastern Turkish that were built up under the provision of Timurid State that has risen upon the cultural and political accumulation of Chinggisid State; reach out to period of Old Turkish. Eastern Turkish that had developed under the lead of Ali Shir Nava'i in the 15th century, had been used until the 20th century as formal and literary language. As the consequence of the aforementioned reasons, we can perceive that Eastern Turkic Language is a solid example of Turkish language and history being bonded together.“Eastern Turkish Koran Commentary”which is the main focus of this study is known as Eastern Turkish translation of“Mawahib al-Aliyyah”from Persian Language. The book is also called as Tafsir al-Hussaini and it has been dediacted to Ali Shir Nava'i. Since the original translation of the book was completed from Persian Language, we have analyzed Persian Koran Commentary of Hüseyin Vaiz Kaşifî“Mahawib al-Aliyyah”, Ottoman Turkish Translation of the Commentary and the Eastearn Turkish Translation of the commentary with a comperative method. For this study of Edition Text, we have anlyzed the copies from Topkapı Palace Museum with the leaf numbers of“202a”to“225a”and copies from Yusuf Aga Library with the leaf number of“542a”to“569a”. For the Sorahs of ad-Dukhan, al-Jathiya, al-Ahqaf, Muhammad, al-Fath, al-Hujurat and Qaf Topkapı Palace copies were the main source. Since the Sorah of Duhan was not available in Topkapı Palace copies, we have benefitted from Yusuf Aga museum for this special part. This study has been completed as whole with Examination, Text, Index and Facsimile chapters. Examination chapter contains analysis on first translation activites in Turkish Language, first tranlations of Koran to Turkish Language, different kind of Koran translations to Turkish Language, historical evolution and the significance of Eastern Turkish Language; language, phonetics, syntax and the field of the book itself. In the text chapter the book has been transformed into transcription alphabet and differences between two copies have been highlighted. In following part, the text directory has been created and the words have been defined. In the final step the facsimiles of the leaf numbers of both copies have been added.
Benzer Tezler
- Doğu Türkçesi Kur'an Tefsiri (Şu'arâ ve Neml Sureleri): İnceleme-tenkitli metin-dizin-tıpkıbasım
Tafsir of Quran in Eastern Turkish (Surat Ash-Shu'ara and Sura al-Naml): Analysis-commentary text-index-facsimile
DURSALİYE ÇAĞLAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
- Doğu Türkçesi Kur'an tefsiri (Sâffât, Sad ve Zümer sureleri): İnceleme-tenkitli metin-dizin-tıpkıbasım
Tafsir of Quran in Eastern Turkish (Saffat, Sad and Zumer surats): Analysis-commentary text-index-facsimile
YURDAGÜL AYDIN ÜNGÖR
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DilbilimMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ARZU ÖZTÜRK
- Doğu Türkçesi Kur'an tefsiri Kasas, 'Ankebūt ve Rūm sureleri (İnceleme-tenkitli metin-dizin-tıpkıbasım)
Tafsir of Quran in Eastern Turkish (Kasas, Ankebut and Rum suras) (Research, criticizing text, index, facsimile)
HÜLYA ŞEN UZUNOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DilbilimMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
- Doğu Türkçesi Kur'an tefsiri (Lukmān, Secde ve Ahzāb sureleri) (İnceleme- tenkitli metin-dizin-tıpkıbasım)
Tafsir of Quran in Eastern Turkish (Luqman-Sajdah and Ahzab suras) (Research, criticizing text, index, fascimile)
KÜBRANUR KURTOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
DilbilimMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK
- Doğu Türkçesi Kur'an tefsiri (mücādele, ḥaşr, mümteḥine, ṣaff, cum'a, münāfiḳūn, teġābun, ṭalāḳ, taḥrı̇m, mülk sureleri) (inceleme – tenkitli metin – dizin – tıpkıbasım)
A tafsir of Qur'an in Eastern Turkic (al-mujâdilah, al-hashr, al-mumtahanah, al-saff, al-jumu'ah, al-munâfiqûn, al-taghâbun, al-talâq, al-tahrîm and al-mulk suras) (examination-critical edition-index-facsimile)
AHMET AKSU
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Türk Dili ve EdebiyatıMarmara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. GÜLŞEN SEYHAN ALIŞIK