Tüketicinin korunmasına ilişkin hukuki tedbirler
Başlık çevirisi mevcut değil.
- Tez No: 4826
- Danışmanlar: PROF. DR. REHA POROY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Hukuk, Law
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 1988
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mali Hukuk Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 71
Özet
ÖZET Tezimizde öncelikle tüketicinin tanımı yapılmaya çalışılmıştır. Tanımın iki bakımdan yararı vardır. Birin cisi, tüketicilerin munzam tedbirlerle korunması gerekli olduğundan, önerilen bu tedbirlerden kimlerin yararlana cağının tespitine yarayacaktır. İkincisi de belirli ni teliklerin tespiti tüketim mukavelesine taraf olarak ko runacak kişilerin tayinine ışık tutacaktır. Tüketici, kişisel ihtiyacı için mal veya hizmet edinen kişidir. Ancak gayrimenkul ler ile menkul değerler buradaki“mal”kavramı içine girmez. Bu tanımdan sonra, tüketicinin korunmasını zorun lu hale getiren durumlara değinilmiştir. Bugünkü sanayi toplumunun tüketiciler açısından getirdiği olumsuzluklar belirtilerek, şartların tüketiciler aleyhine geliştiği ve tüketicinin zayıf taraf durumunda olduğu açıklanmıştır. Ekonomik bakımdan güçsüz olanların korunması da Anayasa* da öngörülen sosyal devlet ilkesinin gereğidir. Bunun yanısıra Anayasa 'nın 172. maddesi de tüketicilerin korun masını devlete bir görev olarak yüklemiş bulunmaktadır. Esasen, sanayi toplumunun tüketiciler açısından getir diği olumsuzluklar, pek çok ülkede tüketiciyi koruyucu tedbirlerin alınmasına yol açmaktadır, ülkemizin de bu hareket dışında kalmaması gerekmektedir. Tüketicinin korunması bakımından hukukumuzun genel durumu da kısaca gözden geçirilmiştir. Bu bağlamda Anayasa Hukuku, Ceza Hukuku, idare Hukuku ve Ticaret Hu kuku alanlarında tüketicinin korunmasında yararlanılabi lecek hükümlere ve yasalara değinilmiştir, özel Hukuk- 2 - alanında ise, boşluk ve eksikliklerin olduğu, doğrudan doğruya tüketicileri koruyucu hükümlerin istisnai ola rak bulunduğu sonucuna varılmıştır. Bu arada yasa koyma çalışmalarında, tek bir yasa getirme yöntemi değil, değişik konuların değişik yasalarla düzenlenmesi yönte mine uyulması gerektiği kanaatine varılmıştır. Sözleşme özgürlüğü ilkesine, tüketicilerin ko runması açısından getirilmesi gereken sınırlamalar ko nusunda açıklamalar yapılmıştır, özel hukukumuzun bugün kü durumu itibariyle mevcut emredici hükümlerle getiri len sınırlamalar yeterli değildir. Bu durumda uygulayı cılar yorum ve boşluk doldurma yöntemleri ile tüketici ler lehine sınırlamaları içtihat yoluyla geliştirebilir ler. Esasen sözleşme özgürlüğünün tüketiciler lehine sı nırlanmasının Anayasal temeli de vardır. Anayasada öngö rülen sosyal adalet, sosyal devlet ilkeleri ve 172. mad de hükmü Anayasal temeli oluşturmaktadır. îcap ve kabul safhaları bakımından, tüketicinin yeterli derecede düşünmesini, mal ya da hizmetlerin nite likleri açısından bilgilenmesini sağlayıcı tedbirlere yer verilmelidir. Şekilsizlik ilkesi tüketicilerin korunmasında olumsuzluklara yol açabilmektedir. Bu nedenle çeşitli sözleşme türleri için. yazılı şekil zorunluluğu getiril meli, hatta bazı sözleşmelerin muhtevası kanun ile tes pit edilmelidir. Rızayı ifsad eden sebepler konusuna da değinmek gerekmiştir, özellikle hilenin varlığının tespitinde tüketiciler lehine yorum yapılmalıdır.- 3 - Sözleşmeden dönme hakkına ilişkin çeşitli sorun lar da irdelenmiştir. Satıcılar, sözleşmelere özel hü kümler koyarak tüketicilerin sözleşmeden dönme hakkını sınırlama ya da tamamen ortadan kaldırma yoluna gidebil mektedirler. Bu durumun ise çeşitli hallerde Anayasa' ya, ahlâka ve kanuna aykırı olduğu vurgulanmıştır. Ayrıca iktisaden güçlü olan tarafın genel işlem şartlarında, sözleşmeden dönme hakkını saklı tuttuğu da gözlenmekte dir. Bunun da geçersizliği konusuna değinilmiş bulunmak tadır. Bundan başka ülkemizde de giderek yaygınlaşan genel şartları içeren sözleşmelere ilişkin sorunlara açıklık getirilmeye çalışılmıştır. Bunların özellik ve sakıncaları incelenmiş, hukukumuzda bu konuda boşluk ol duğu belirtilmiş, sakıncaları giderme çarelerine deği nilmiştir. Olağandışı, beklenilmeyen, sürpriz yaratan şartların geçersiz olacağı, keza açık olmayan, tereddüt yaratan sözcüklerin onları kaleme alan aleyhine yorum lanması gerektiği vs. açıklanmıştır. Bu genel inceleme nin yanısıra, genel şartlı sözleşmelerde sıkça kullanılan sorumsuzluk şartı ve feragat şartının hangi hallerde ge çersiz sayılması gerektiği konusuna değinilmiştir. Ayrıca taksitle satımın tüketiciler açısından getirdiği sakıncalar ele alınarak, Borçlar Kanunumuzun taksitle satıma ilişkin hükümleri irdelenmiştir. Bu hü kümlerde, muacceliyet şartı, alıcılar lehine sıkı kayıt ve şartlara bağlandığı gibi, fesih halinde tüketicinin haklarının korunmasına önem verilmiştir. Ancak bu hüküm ler yeterli değildir. Bu nedenle, taksitle satımlarda eşin rızasının alınması, taksitle satımın muhtevasının belirlenmesi gibi yeni kurallar getirmek gerekmektedir.- 4 - Keza tüketicinin ekonomik çıkarlarının korun ması konusu da incelenmiştir. Bu konu, fiyatlara devlet müdahalesi, gabin, cezai şart ve temerrüd konularına değinilerek açıklanmıştır. Çeşitli yasalarla hükümete ve belediyelere fiyatları tespit etme ve denetleme yet kisi verilmiş bulunmak tadır, bu müdahaleler, her ne ka dar, serbest piyasa ekonomisine aykırı olsa da, sosyal devlet anlayışının bir gereğidir ve yararlıdır. Ticaret Kanununun 1466. maddesi de belirlenen azami fiyatları aşan mukavelelerin en yüksek had üzerinden yapılmış sayı lacağı hükmünü getirerek bu konuda ileri bir adım atmış tır. Gabin konusunda da,“açık nisbetsizlik”ve“tecrü besizlik”ölçüsünün tayininde tüketiciler lehine yorum yapılması gerektiği belirtilmiştir. Hakimin fahiş gördüğü cezaları indirmesi gerektiğine ilişkin B.K. 161/3 hükmü yararlanılacak hükümler arasındadır. Tüketicilerin en çok şikayetçi oldukları bir konu da bozuk, tehlikeli ve kalitesiz malların varlığı dır. Buna karşın korunmaları için, standartlaştırma ve kalite kontrol çalışmaları yapılması gerekmektedir. Ni tekim Türk Standartları Enstitüsü, ihtiyari ve mecburi standartları belirleme yetkisine sahiptir. Standartlaş tırılan bir madde veya mamul, yapı, şekil, boyut, görünüş ve kimyasal bileşim gibi yönleriyle tümüyle belirlenmiş olmaktadır. Standart, malların kalitesi konusunda tüke ticilerin yanıltılmasını önlemek gibi çok önemli bir gö rev ifa eder. Çeşitli yasalarla devlet kurumlarına, bele diyelere standartlaştırma ve kalite kontrolü için yetki verilmiştir. Sözkonusu malların satın alınması halinde nasıl korunacağı da Borçlar Hukuku alanını ilgilendirmek tedir. Ayıba karşı tekeffül hükümleri, tüketicilerin ko runmasında önemli bir yer tutar. Borçlar Kanununa göre- 5 - satıcı alıcıya karşı satılanın zikir ve vaad ettiği va sıflarını mütekeffil olduğu gibi maddi veya hukuki bir sebeple değerini önemli bir şekilde indiren ayıplardan salim olmasını mütekef fildir. Satıcıların tekeffül yüküm lülüklerini kaldıran ya da sınırlayan anlaşmaların var lığı halinde Borçlar Kanunumuz ayıbın hile ile gizlenmesi halinde şartın geçersizliğini öngörmektedir. Oysa sadece hile hali ile sınırlı kalmamak, teknik gelişmelerin sonu cu olan gizli ayıplar için de şartın geçersizliğini kabul etmek gerekir. Keza sözkonusu. mallar için üreticinin so rumluluğunu da kabul etmek gerekir. Hukukumuzda üretici nin sorumluluğunu düzenleyen yasa hükümleri bulunmamakla birlikte, Yargıtayımız haksız fiil esaslarına göre sorum luluklarının bulunduğu görüşündedir, üreticinin garantisi bulunan hallerde ise, artık tüketici ile üretici arasında bir sözleşme ilişkisinin kurulduğunu kabul etmek gerek mektedir. Tüketicilerin sağlıklı bir rekabet ortamından ya rarlandırılması da gerekmektedir. Bu konunun birinci yönü tüketicilerin haksız rekabete karşı korunmasıdır. Ticaret Kanunumuzun 56-65. maddelerinde öngörülen haksız rekabete ilişkin hükümlere göre, haksız rekabet nedeniyle iktisadi menfaatleri zarara uğrayan müşteriler de dava açabilir ler. Konunun bir diğer yönü, tüketicilerin hukuka aykırı rekabet sınırlamalarına karşı korunmasıdır. Ancak bu ko nuda hukukumuzda boşluk vardır. Kartel anlaşmaları ve tekeller yoluyla getirilen bu sınırlamalar, tüketicilerin zararına olmaktadır. Anayasamızda bunların önlenmesi ge rektiğine ilişkin hüküm bulunduğu halde, henüz yasal dü zenleme yapılmaması eksikliktir. Bundan başka, tüketicilerin talep ve dava hakla rını kullanmasının kolaylaştırılması gerekmektedir.- e - Tüketiciler genellikle mahkemelere başvurmama eğilimin dedir. Bundan da büyük sayılar kanununa göre satıcılar yararlanmaktadır. Bunu önlemek ve tüketicilerin talep ve dava haklarını kullanmalarını kolaylaştırmak için, toplu dava yöntemi, özel mahkemeler kurulması, basit yargılama usulünün benimsenmesi, özel şikayet bürolarının kurulması düşünüleb il ir. Ancak hukuk alanında alınacak tedbirler tek ba şına, korumada yeterli olmaz. Bu nedenle tüketicilerin aydınlatılması, örgütlenmesi gerekmektedir. Keza ülkenin ekonomik, sosyal ve kültürel olarak gelişmesi, tüketici lerin daha iyi koşullarda bulunmasını sağlayacaktır.
Özet (Çeviri)
Özet çevirisi mevcut değil.
Benzer Tezler
- Elektronik sözleşmelerin tüketicinin korunması açısından değerlendirilmesi
Assessment of electronic contracts in terms of protection of consumers
BEHİCE BENGİ GÜMGÜM
- Tüketicilerin tüketici hakem heyetleri hakkındaki değerlendirmeleri
Consumers ' reviews on consumer arbitration delegations
HASAN CAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
HukukYozgat Bozok Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ RAMAZAN KURTOĞLU
- Contribution a la recherche d'un cadre juridique pour un droit international de laconcurrence plus efficace
Daha etkin bir uluslararası rekabet için hukuki çerçeve arayışı
ALİ CENK KESKİN
Doktora
Fransızca
2009
HukukGalatasaray ÜniversitesiKamu Hukuku Ana Bilim Dalı
PROF. DR. JEAN MARC SOREL
PROF. DR. HALİL ERCÜMENT ERDEM
- Tüketici mahkemelerinin görev alanı ve yargılama usulü
Jurisdiction area and judgment procedure ofconsumer courts
KÜBRA YERKAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Hukukİstanbul ÜniversitesiÖzel Hukuk Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. CENGİZ SERHAT KONURALP
- Türk ve Avrupa Birliği Hukuku ile uygulama örnekleri çerçevesinde haksız rekabet suçları
Unfair competition crimes in the framework of Turkish and European Union Law and application examples
ALPER TAŞKIRAN