Geri Dön

Demiryolu araçları için yeniden tutunma kontrolünün ve kararlılık analizlerinin yapılması

Re-adhesion control and stability analysis for a railway vehicle

PDF İndir

  1. Tez No: 485223
  2. Yazar: ÇAĞLAR UYULAN
  3. Danışmanlar: PROF. DR. METİN GÖKAŞAN
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Mekatronik Mühendisliği, Mechatronics Engineering
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2017
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Mekatronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Mekatronik Mühendisliği Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 484

Özet

Demiryolu endüstrisinde, cer sisteminin güvenilirlik, konfor, ve performansının iyileştirilmesine, demiryolu aracının hareketi süresince yanal kararlılığının korunmasına ilişkin kriterlerin sağlanması gerekmektedir. Bu alanda etkili rekabetin yapılabilmesi, yüksek hızlarda araç kararlılığını muhafaza eden ve düşük tekerlek-ray temas koşullarında, optimum cer performansı sağlayan demiryolu araçlarının tasarlanmasına bağlıdır. Düşük tutunma problemine yol açan ağaç yaprakları, yağ, yağmur, kar vb. koşullar tarafından etkilenmiş tekerlek-ray yüzeyi şartlarına, ayrıca demiryolu aracının kinematik parametrelerine doğrudan bağımlı olan tutunma katsayısı; yüksek ölçüde doğrusal olmayan, zamanla değişen karakteristiğe ve karmaşık bir doğaya sahiptir. Frenleme ve cer kuvvetleri, tekerlek-ray temas bölgesindeki tutunma katsayısına ve bileşke normal kuvvetine dayanmaktadır. Normal kuvvetin kontrol edilmesindeki kısıtlamalar sebebiyle, cer ya da frenleme eforları, yalnızca tutunma katsayısının maksimum seviyeye çıkartılması ile arttırılabilir. Trenlere uygulanan aşırı cer gücü, tekerlek-ray temasında oluşan tutunmanın yetersiz kullanımına ve aşırı güç tüketimine neden olurken, yetersiz tahrik kuvveti de trenin verimsiz çalışmasına yol açar. Bu nedenle, enerji tüketiminin dengesinde, emniyetli ve güvenilir çalışmada, yeniden tutunma kontrolünün gerekliliği tartışılmaz. Tutunmanın etkin bir şekilde kullanılması; erken meydana gelen tekerlek-ray hasarlarını önlemekle kalmaz, aynı zamanda, yolculuk süresini en aza indirerek, işletim maliyetlerini düşürür. Tekerlek-ray arasındaki tutunma; çevresel koşullar, demiryolu aracı hızı, kayma hızı vb. gibi birçok parametrenin doğrusal olmayan fonksiyonudur. Bu sebeple, maksimum cer gücünü sağlamak, güç kayıplarını azaltmak, tekerlek-ray aşınmasını önlemek için, kayma hızının yeniden tutunma kontrolörü tarafından denetlenmesi, dolayısıyla, cer motor momentinin sınırlandırılması gerekmektedir. Yeniden tutunma kontrolünün yanında, demiryolu aracının yüksek hızlarda çalışması esnasında, yanal kararlılığının korunması da, artan hız talepleri nedeniyle, oldukça önemli bir konu haline gelmiştir. Demiryolu taşıtlarında yanal kararlılık; raydan çıkma ve salınım kararlılığı şeklinde incelenmektedir. Salınım hareketi; tekerlek setinin yanal yerdeğiştirmesi ve yalpa açısının bağlaşık hareketi şeklinde tanımlanmakta, sınır çevrim tipi bir titreşim davranışı olarak karakterize edilmektedir. Demiryolu aracı, tasarım parametreleri tarafından belirlenen, belirli bir kritik hızın üzerine çıktığında, artan genlikli salınım kararsızlığı göstermektedir. Bu kritik hız değeri de, aracın kinematik ve dinamik parametrelerine, yol özelliklerine göre değişmektedir. Bu tez;“Cer modunda, etkili ve gelişmiş bir yeniden tutunma kontrol stratejisi geliştirilmesini ve demiryolu aracının yanal kararlılığının bütüncül bir yaklaşım ile analiz edilmesini'' amaçlamaktadır. Demiryolu aracının yanal kararlılık özelliklerini analiz etmek ve cer sisteminin kontrolünü sağlamak için; kritik salınım hızını ve raydan çıkma durumunu yüksek doğruluk ile tespit edebilen ve üzerinde etkili bir cer kontrolünün yapılmasının mümkün olduğu, iki ayrı model kurulmuştur. Bunlar; ”Bağlaşık yanal dinamik modeli“ ve ”Doğrusal olmayan kayma davranışı ile ilişkili efektif boylamsal model“dir. Önerilen demiryolu aracı modelleri, değişken yapılı model referans uyarlamalı, dayanıklı uyarlamalı ve kayan kipli kontrolör algoritmaları geliştirmeye uygundur. Toplamda 51 serbestlik dereceli, doğrusal olmayan bağlaşık hareket denklemleri, eğri yol üzerinde hareket eden demiryolu aracının çoklu-gövdeli dinamik davranışını ve zaman&frekans yanıtını ifade etmek için çözülmüş, ”Tekerlek-ray temas modeli“ de dahil olmak üzere, ”Dayanıklı uyarlamalı ve modifiye edilmiş süper-büküm kayan kipli yeniden tutunma kontrolü benzetimleri“, ”Matlab&Simulink“ programında gerçekleştirilmiştir. Geliştirilen bu kontrol algoritmaları, tekerlek kaymasını zamanında bastırmakla kalmaz, aynı zamanda cer sisteminin doğrusal olmayan özellikleri ve tekerlek-ray arayüzündeki tutunma seviyesinin belirsizlikleri gibi bir takım zorluklar altında, tekerlekler tekrar tutunduktan sonra, en iyi cer performansını korur. Tutunma kuvveti ile kayma açısal hızı arasındaki karmaşık doğrusal olmayan ilişki nedeniyle, böyle bir problemin, en iyi kayma oranı bilinmedikçe, üstesinden gelinmesi zordur. Optimum kayma açısal hızını tahmin etmek ve izlemek için, optimum bir arama stratejisi geliştirilmiştir. Kademeli olarak değişen düşük tekerlek-ray temas koşulları altında, kayma-tutunma eğrisinin optimum çalışma noktası, tutunma kullanımını maksimize eden, en iyi kayma hızı araştırma algoritması ile tespit edilmiştir. Önerilen stratejiler sayesinde, cer motoruna ilişkin kontrol momenti, trenin kararsız kayma bölgesinden uzakta, ancak optimum tutunma bölgesinin yakınlığında olmasını sağlamak amacı ile otomatik olarak ayarlanır ve tutunma geri kazanıldığında, hedeflenen cer kapasitesine ulaşılır. Geliştirilen algoritmaların nihai sınırlandırılmasını sağlamak için gerekli matematiksel analizler yapılmıştır. Önerilen yeniden tutunma kontrol stratejilerinin etkinliği, yapılan teorik analiz ve nümerik simülasyonlar yolu ile doğrulanmıştır. Ardışık olarak gerçekleştirilen simülasyonların sonucunda katsayılarının en iyi şekilde modifiye edildiği süper-büküm algoritmasının, tekerlek-ray temas koşulları ani olarak değiştiği durumlarda, optimum kayma hızının izlenmesi açısından, dayanıklı-adaptif yöntem ile karşılaştırıldığında daha iyi bir performans gösterdiği ortaya çıkartılmıştır. Bu türden kontrol stratejilerine dair olası iyileştirme ve modifikasyonlar, gelecek çalışmalar için, gerçek-zamanlı test sistemi üzerinde deneysel olarak araştırılacaktır. Aynı zamanda, demiryolu aracının doğrusal olmayan dinamiklerinin incelenmesi amacıyla, Kalker'in teorisinden çıkartılan sezgisel doğrusal olmayan tekerlek-ray temas modeli ve Polach'a ait tekerlek-ray temas modeli, daha gerçekçi tekerlek-ray temas modellerinin elde edilebilmesi için LuGre sürtünme modelinin yarı-statik formu ile eşleştirilmiş ve bu sayede, araç üzerine etkiyen kayma kuvvetleri ile kayma momentleri hesaplanmıştır. LuGre model parametreleri, doğrusal olmayan optimizasyon metodu kullanılarak belirlenir. Bu yöntemin amacı, Polach ve Kalker modeli çıktıları ile yarı-statik LuGre modeli arasındaki hatayı, belirli çalışma koşulları altında en aza indirmektir. Boylamsal süspansiyon sisteminde, yalpa sönümleme kuvvetlerinin de dahil olduğu doğrusal olmayan özelliklerin etkisi altındaki demiryolu aracının, simetrik/asimetrik çatallaşma davranışı ve kararlı/kararsız hareketi, araç hızının değiştirildiği senaryolar dahilinde, detaylı biçimde analiz edilmiştir. Demiryolu aracının öncül tekerlek setinin yanal yerdeğiştirmesinin faz portreleri, bahsedilen iki tekerlek-ray temas modeli için kritik hızlarda çizilmiştir. Benzetim sırasında, tekerlek setinin yanal yerdeğiştirmesi modunda, asimetrik periyodik hareketler gözlemlenmiştir. Birden çok kararlı durumun bir arada bulunması, mevcut titreşimlerin genliklerinde sıçramalara neden olup, demiryolu aracının kararsızlık problemlerine yol açmaktadır. Lyapunov'un dolaylı yöntemi kullanılarak, kritik salınım hızları, yolun eğrilik yarıçapı parametresinin değişimlerine göre hesaplanır. Kalker modelinden uyarlanan LuGre modeline göre hesaplanmış kritik salınım hızlarının kestirim doğruluğu, Polach modelinden uyarlanan sonuçlara göre elde edilen doğruluktan daha yüksektir. Demiryolu aracının Hopf çatallaşması davranışı; boylamsal süspansiyon sistemindeki yalpa sönüm kuvvetleri, tekerlek-ray temasının sezgisel kayma modeli ve ölü-bölge açıklığı olan flanş-ray teması gibi doğrusal olmayan elemanlar göz önünde bulundurularak; demiryolu aracı, eğri yolda hareket ederken incelenmiştir. 51 serbestlik dereceli demiryolu aracının boylamsal ve yanal dinamiklerinin bağlaşık etkilerinin de dahil edildiği raydan çıkma modeli; yanal ivmelenme, jiroskopik faktörler, flanş açısı, sürtünme katsayısı, etkin tekerlek yarıçapı ve ray açıklığı gibi mekanik faktörlerin dinamik ve geometrik etkileri dikkate alınarak oluşturulmuştur. Demiryolu aracının yanal dinamiği, her altı adet tekerlek setinin, üç adet bogi çerçevesinin, ve araç gövdesinin yanal, dikey yerdeğiştirme, yuvarlanma, yalpalama ve yunuslama açısal yerdeğiştirmelerini dikkate alan; ”Sezgisel doğrusal olmayan kayma modeli" kullanılarak modellenmiştir. Bu modele bağlı olarak, tekerlek tırmanması, tekerlek yükselmesi, tekerlek devrilmesi ve bunların kombinasyonları olan farklı türden raydan çıkma mekanizmalarının devreye girme evreleri öngörülebilir. Araç hızlarının raydan çıkma oranına olan etkileri, çeşitli süspansiyon parametreleri ve yol eğrilik yarıçapları altında araştırılmıştır. Böyle bir modelin geliştirilmesinin ana amacı, geleneksel raydan çıkma modelleri (Nadal, Weinstock vb.) üzerinden yorumlanamayan, tekerlek seti üzerindeki çeşitli dinamik ve geometrik parametrelerin, raydan çıkma davranışı üzerine olan etkilerinin sayısal analizini sağlamaktır.

Özet (Çeviri)

In the railway industry, it is necessary to meet critera such as improving the reliability, comfort and performance of the traction system, and maintaining the lateral stability during the movement of the railway vehicle. The ability to compete effectively in this area depends on the design of railway vehicles that maintain vehicle stability at very high speeds and provide optimal performance under the very low wheel-rail contact condition. The adhesion coefficient, which is directly dependent on the conditions of the wheel-rail contact surface affected by leaves, oil, rain, snow etc., and on the kinematic parameters of the railway vehicle, has a highly nonlinear, time-varying characteristic and a complex nature. The braking and accelerating forces are based on the adhesion coefficient of the wheel-rail contact area and on the resultant normal force. Due to the constraints of controlling normal force, traction or braking effort can only be improved by increasing the adhesion coefficient to the maximum level. Excessive traction force applied to the rail causes inadequate utilization of the adhesion and unnecessary power consumption resulting in inefficient operation of the train. For this reason, the necessity of re-adhesion control in the balance of energy consumption, safe and reliable operation is indisputable. Effective use of adhesion, not only prevents early wheel-rail damage, but also reduces operating costs by minimizing traveling time. Adhesion between the wheel and rail is a nonlinear function of many parameters such as environmental conditions, railway vehicle speed, slip velocity,etc. For this reason, the slip velocity must be controlled with a re-adhesion controller to ensure maximum traction power, reduce power losses, and prevent wheel-rail wear by limiting the traction motor torque. In addition to re-adhesion control, the sustainment of the lateral stability of the railway vehicle during the high speed operation has also become a very important issue due to the increased speed demands. Lateral stability in the railway vehicles can be distinguished into two subject as“hunting stability”and“derailment”. The oscillation is defined as the lateral displacement of the wheelset and the coupled motion of the lateral displacement and yaw angular displacement characterized by a limit cycle type of vibration behavior. The railway vehicle exhibits an increasing lateral oscillation amplitude over a certain critical speed. This critical speed value depends on the kinematic and dynamic parameters of the vehicle and the road characteristics. This thesis aims to develop an effective and improved re-adhesion control strategy in acceleration mode and analyze the lateral stability of the railway vehicle in a holistic approach. To analyze the lateral stability characteristics of the railway vehicle and control the traction system, an enhanced coupled dynamic model that can detect the critical hunting speed and derailment state with a higher accuracy, and an effective longitudinal model associated with nonlinear creep behavior were developed. The proposed railway model is compatible with a variable model reference adaptive, robust adaptive, sliding mode controllers. In total, 51-DOF nonlinear coupled kinematic equations of motion including wheel-rail contact model were solved to reveal the multi-bodied dynamic behavior and time response of the railway vehicle moving on a curved track, and were carried out the re-adhesion control simulations, which contains the robust adaptive and modified super-twisting algorithms, in the“Matlab&Simulink”program. These control algorithms developed to suppress the wheel slip in time and maintain the best performance of the vehicle after restoring it under the uncertainties of the nonlinear characteristics occurred at the traction system and the adhesion level on the wheel-rail interface. Due to the complex nonlinear relationship between the adhesion force and the slip angular velocity, such a problem is difficult to deal with unless the optimal slip ratio is known. Therefore, an optimal search strategy was developed to predict and track the desired slip angular velocity. Under varying low wheel-rail contact conditions, the optimal operating point of the slip-adhesion curve was determined by the optimal slip velocity search algorithm that maximizes the utilization of the adhesion. By means of the proposed strategies, the traction motor control torque is automatically adjusted to ensure that the train is far from the unstable slip area but close to the optimal adhesion area, and when the adhesion is recovered, the desired traction capacity is reached. The necessary mathematical analyzes were conducted to ensure the ultimate boundedness of the algorithms developed. The effectiveness of the proposed re-adhesion strategy was confirmed by the help of the theoretical analysis and numerical simulations. As a consequence of sequential simulations, the modified super-twisting algorithm showed better performance when compared to the robust-adaptive method in tracking the optimal slip velocity when the wheel-rail contact conditions changed abruptly. Possible improvements and modifications to these control strategies will be investigated experimentally on a real-time test system for future work. At the same time, the heuristic nonlinear wheel-rail contact model extracted from the Kalker's theory and the Polach contact model were matched with the quasi-static form of the LuGre friction model to achieve a more realistic wheel-rail contact model and the creep forces and moments acting on the vehicle were evaluated. The LuGre model parameters were determined using the nonlinear optimization method. The aim of this method is to minimize the error between the outputs of the Kalker or Polach models and the quasi-static LuGre model for specific operating conditions. The symmetric/asymmetric bifurcation behavior and stable/unstable behavior of a railway vehicle under the influence of nonlinear properties including longitudinal damping forces in the longitudinal suspension system were analyzed in detail by changing the vehicle speed. The phase potraits of the lateral displacement of the railway vehicle's front wheelset were drawn at critical speeds. During simulation, asymmetrical periodic movements, which exist in the lateral direction, were observed at various speed ranges. The co-existence of multiple steady states causes jumps in the amplitude of the vibrations leading to the instability problems. Using Lyapunov's indirect method, the critical oscillation velocities were calculated with respect to the parameter changes of the radius of the curved track. The accuracy calculated in estimating the critical velocities evaluated according to the LuGre model adopted from the Kalker model is higher than that obtained from the results of the Polach model. Analysis of the hunting behavior was made to determine the critical oscillation speed and the derailment safety speed. Considering the nonlinear elements such as the longitudinal damping forces, the heuristic creep model of the wheel-rail contact, the flange-rail contact with dead-zone clearance, Hopf bifurcation behavior of the railway vehicle was examined while moving on a curved track. The derailment model in which the coupled effects of the longitudinal and lateral dynamics of the 51-DOF railway vehicle was included based on the dynamic and geometric effects of the mechanical factors such as lateral acceleration, gyroscopic factors, flange angle, friction coefficient, effective wheel radius, track clearance. The lateral dynamic of the railway vehicle was modeled using a heuristic nonlinear creep model that takes into account the lateral, vertical displacements, roll, pitch, yaw angular displacements of each six wheelsets, three bogie frames, and vehicle body. Depending on this model, the switching phases of the different types of the derailment mechanisms, such as wheel climbing, wheel elevation, wheel roll-over and their combinations were predicted. The effects of the vehicle speeds on the derailment quotients were investigated under various suspension parameters and track curvatures. The main purpose of the development of such a model is to provide a numerical analysis of the effects of various dynamic and geometrical influences on the wheelset, which is not able to be calculated via conventional derailment models.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    504569

    Y32 bojisinin farklı vagon ağırlıklarına adaptasyonu

    Adaptation of the Y32 bogie to the different weight of coaches

    ERBİL BİLGİN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Makine MühendisliğiYıldız Teknik Üniversitesi

    Makine Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. RAHMİ GÜÇLÜ

  2. Tez No

    781767

    Contribution a la recherche d'un cadre juridique pour un droit international de laconcurrence plus efficace

    Daha etkin bir uluslararası rekabet için hukuki çerçeve arayışı

    ALİ CENK KESKİN

    Doktora

    Fransızca

    Fransızca

    2009

    HukukGalatasaray Üniversitesi

    Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. JEAN MARC SOREL

    PROF. DR. HALİL ERCÜMENT ERDEM

  3. Tez No

    289403

    Kentiçi toplu taşımada otomatik ücret toplama sistemi hesap düzeni ve muhasebeleştirme; sorunlar ve çözüm önerileri

    Automatic fare collection system at urban public transportation, chart of account and accounting, problems and solutions

    AHMET YANIK

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2011

    İşletmeKocaeli Üniversitesi

    İşletme Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. YUNUS KİSHALI

  4. Tez No

    879926

    Kaybolan geçmişin izini sürmek: Adapazarı kent tarihi (1923-1980)

    Tracing the lost past: Adapazari urban history (1923-1980)

    HİLAL EREK İNCE

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEHMET MURAT GÜL

  5. Tez No

    826494

    Çukur yapıların yüzey sürtünme direncine olan etkilerinin hesaplamalı ve deneysel olarak incelenmesi

    Experimental and computational investigation of the effect of dimpled surfaces on skin friction reduction

    YASİN KAAN İLTER

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    Gemi Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Gemi İnşaatı ve Gemi Makineleri Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. UĞUR ORAL ÜNAL

Geri Dön