Nizamülmülk siyasetnâmesi'nin Selçuklu tarihindeki siyasi, sosyal ve askeri yapılara etkisi
The influence of nizam al-mulk's siyasetnameh on political, social and military structure of Seljuks history
- Tez No: 485849
- Danışmanlar: PROF. DR. AYDIN USTA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Nizâmülmülk, Siyasetnâme, Nasihatnâme Türü, Büyük Selçuklular, Nizam al-Muluk, Siyasatnameh, Advice Literature, The Great Seljuks
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Ortaçağ Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tarih Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 166
Özet
Asıl adı Ebû Ali Kıvamuddin Hasan b. Ali b. İshak et-Tûsî olan Nizâmülmülk'ün doğum tarihi kesin olmamakla birlikte 1018'de Horasan bölgesinin Tûs şehrinde doğduğu kabul edilir. Nizâmülmülk, Tuğrul Bey zamanında Selçuklu hizmetine girmiş, doğru politikaları ve kabiliyeti sayesinde hızla yükselerek Sultan Alparslan zamanında Selçuklu Devleti'nin veziri olmuştur. Daha sonra Sultan Melikşah döneminde devletin en önemli ismi haline gelmiştir. Sultan Melikşah'ın isteği üzerine kaleme aldığı Siyasetnâme (Siyerü'l-Mülûk) adlı eserinde 29 yıllık devlet adamlığı tecrübesi ile Selçuklu Devleti'nin siyasî, sosyal ve askerî meselelerini ele almıştır. Nizâmülmülk Siyasetnâme'de devlet idaresinde adaleti temel almıştır. Ona göre hükümdar adaleti koruyarak halkın huzurunu sağlar. İyi bir yönetim için devlet adamları iyi yetişmiş, kabiliyetli ve Sünnî (Hanefî ve Şafiî) olmalıdır. Hükümdar devlet teşkilatının tüm birimlerini teftiş etmeli, ülkesinde olan bitenden haberdar olmalıdır. Bu yüzden posta ve istihbarat teşkilâtı ehemmiyet taşır. Yine devlet teşkilatının düzenli işleyişinden sorumlu vezir her açıdan donanımlı ve iyi bir aileden (mümkünse vezirin soyundan) gelmelidir. Orduda farklı etnik gruplardan askerler görevlendirilmeli, Türkmenler devlet hizmetine alınmalıdır. Devlet adamlarına ve memurlarına rüşvete ve yolsuzluğa yönelmemeleri için yüksek maaş verilmeli, kadınlar siyasî hayattan uzak tutulmalı, Sünnî İslâm'ın düşmanı durumundaki Bâtınîlere karşı mücadele edilmelidir. Nizâmülmülk'ün ideal yönetim için tavsiye ettiklerinden posta ve istihbarat teşkilâtı hariç büyük bir kısmı Sultan Alparslan döneminde uygulanmıştır. Melikşah döneminde ise devlet adamlarının seçimindeki liyakat anlayışının azaldığı, makamların ırsî nitelik kazandığı görülür. Ayrıca bu dönemde Selçuklu yönetiminde Terken Hatun'un siyasî hayatta güç elde etme çabalarına şahit olunmaktadır. Sultan Melikşah'ın öldürülmesinden (1092) Sultan Sencer iktidarının sonuna kadarki (1157) dönemde ise onun idarî ve askerî meseleler üzerine tavsiye ettiklerinin çoğu uygulanmamıştır.
Özet (Çeviri)
The birth year of Nizam al-Mulk whose real name is Ebû Ali Kıvamuddin Hasan b. Ali b. Ishak et-Tusî is not known exactly but it has been considered by authorities that he was born in Tus of Khorasan region in 1018. Nizam al-Mulk entered under service of Seljuks in the era of Tugrul Beg and rose rapidly thanks to his ability and correct policies. Finally, he became the grand vizier of Seljuk State in the era of Sultan Alparslan. Later, in the period of Sultan Malikshah, he became the most important name of the state. Upon the request of Sultan Malikshah, he wrote his Siyasatnameh (Siyar al-Muluk) to discuss political, social and military affairs of the Seljuk State with the experience of his 29 years of statesmanship. In Siyasatnameh, the state administration is mainly based on justice according to Nizam al-Muluk. The ruler provides the people with peace by protecting justice. For the good governance, the statesmen must be well trained, talented and Sunni (Hanafi and Shafi sects). The ruler should inspect all units of the state organization and must be aware of the all situation within the country. That is why the main organization is important. The vizier who is responsible for the regular functioning of the state organization must be well equipped in all ways and must come from a noble family (if possible, from the descent of the vizier). Soldiers should be assigned to the army from different ethnic groups and the Turkoman should be taken into service of the State. High salaries should be paid to statesmen and civil servants in order to prevent bribery and corruption. Women should be kept away from politics and state should struggle against the Ismailies who are the enemies of Sunni Islam. Most of his recommendations for ideal administration except the postal organization were applied during the reign of Sultan Alparslan. In the Malikshah era, it was seen that the statesmen were chosen in a hereditary manner rather than in a manner based on understanding of merit. In addition, it was seen the struggle of Terken Hatun for the power in the political life of the Seljuks administration. Most of his advices in Siyasatnameh on administrative and military affairs were not applied in the term after Sultan Malikshah (1092) to the end of the period of Sultan Sencer (1157).
Benzer Tezler
- Büyük Selçuklular ve Nizamü'l-Mülk
Great Seljuks and Nizama'l-Mulk
OSMAN FİKRET YILDIZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihSüleyman Demirel ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ KANSU EKİCİ
- Büyük Selçuklu Devleti'nin kurumsal yapısının oluşumunda siyasetname geleneğinin etkisi (Nizamülmülk siyasetnamesi örneği)
The influence of the tradition of siyasat-nameh on the formation of the institutional structure of the Great Seljukid State (example of the Nizamulmulk's siyasat-nameh)
OĞUZHAN İNCEKARA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Kamu YönetimiKırıkkale ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALİL İBRAHİM GÖKBÖRÜ
- Nizâmülmülk ve Siyasetnâme kapsamında Türk siyasal ahlakı ve yönetim anlayışı
Turkish political ethics and management mentality within the context of Nizamulmulk and Siyasetname
FURKAN KAYA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Kamu YönetimiBursa Uludağ ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BEKİR PARLAK
- Nizamülmülk'ün yönetim anlayışı
Management understanding of Nizamülümülk
SELAHATTİN AVUNAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
TarihYüzüncü Yıl Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET SALİH ARI
- Sosyal bilgiler öğretiminde Nizamülmülk'e ait Siyasetname isimli eserinin değerler eğitimi açısından incelenmesi
Rewiev of the work of Nizamulmulk in the teaching social sciences in terms of values education
MUSTAFA BİNDEBİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Eğitim ve ÖğretimNecmettin Erbakan ÜniversitesiSosyal Bilgiler Öğretmenliği Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ŞİMŞİR