Mütekellim usulcülerin ictihad anlayışı
Mutakallim methodologists' understanding of the ijtihad
- Tez No: 488951
- Danışmanlar: PROF. DR. ADNAN KOŞUM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Din, Hukuk, Religion, Law
- Anahtar Kelimeler: Fıkıh Usulü, İslam Hukuku, Mütekellim, İctihad, Usul al-fiqh, Islamic Law, Mutakallim, Ijtihad
- Yıl: 2017
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Süleyman Demirel Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 338
Özet
Bu araştırmada, fıkıh usulü yazma geleneklerinden mütekellim usul yöntemine göre eserlerini kaleme alan usulcülerin, fıkıh usulünün en önemli meselelerinden ictihad ve müctehid kavramları ile bunlarla bağlantılı konular etrafında geliştirdikleri teorik izah ve yaklaşımları ele alınmıştır. Mütekellim usulcüler ictihadı farklı şekillerde tarif etmişlerse de ortak noktalarını, ictihadın hakkında kat'î nass bulunmayan şer'î meseleler üzerinde olduğu, bu meseleler üzerinde ictihad faaliyetini yerine getirecek kişinin ictihad ettiğini söyleyebilmek için olanca gücünü harcaması gerektiği ve elde edilen bilginin zannîlik ifade ettiği algısı oluşturmaktadır. İctihadla benzer anlamları ifade etmek için kullanılan re'y, istidlâl, kıyas, istinbât ve tahrîc kelimelerinin ictihad kavramıyla yakından ilişkisi bulunmaktaysa da ictihadla karşılaştırıldıklarında ictihadın daha geniş, diğerlerinin ictihada göre daha dar çerçevede kaldığı görülmektedir. İctihad mekanizmasının süjesi müctehidin tanımına mütekellim usulcülerin bir kısmı değinmiş diğer bir kısmı değinmemişse de onlar bazen müctehid bazen de müftî olarak ifade ettikleri ictihad faaliyetini yerine getirecek kişinin belli vasıflara sahip olması gerektiğini belirtmişlerdir. Mütekellim usul eserlerinde sistematik bir şekilde müctehidleri sınıflandıran ifadelere rastlanılmamaktaysa da ictihad ehliyetini elde edebilmesi için müctehidde bulunması gerekli şartları belirttikten sonra bazı mütekellim usulcülerin bu sıfatların mutlak müctehid için geçerli olduğu ifadelerinden anlaşılacağı üzere kayıtlara geçmese de zihinlerinde müctehidlerin tabakalara ayrıldığı söylenebilir. Hakkında kat'î nass bulunmayan şer'î meseleler üzerinde ictihad faaliyetinde bulunulabileceğini ifade eden mütekellim usulcüler, aynı usul geleneği içinde yer almalarına rağmen ictihad neticesinde elde edilen hükümde isabet ya da hata edildiğini gösteren bir kriterin varlığı ya da yokluğu noktasındaki anlayışları sebebiyle ictihadın sonucu bakımından musavvibe ve muhattie olmak üzere birbirine zıt iki farklı yaklaşım sergilemişlerdir. İctihad mekanizmasının zayıflamasıyla ortaya çıkan problemlerin tartışılması ve gereğince tavır alınması zorunluluğu neticesinde ictihadın tecezzisi, tekrarı, başka bir ictihadla bozulup bozulamayacağı, müctehidin başka bir müctehidi taklidi, zamanın müctehidsiz kalması ve ictihad kapısının kapanmışlığı gibi meseleler üzerinde fikir beyan eden mütekellim usulcüler bu konuları genellikle İslâm hukukunun donuklaşmaması, gelişen toplumsal hayatın ortaya çıkan yeni problemlerinin çözülmesi, hükümlerin her dönem ve toplumda uygulanabilmesi için çözüm getirme çabası içinde değerlendirmişlerdir.
Özet (Çeviri)
Among the main approaches to the study of usul al-fiqh (legal theory) there is a method of mutakallim and some scholars used this method in their studies. In this research are analyzied their theoretical explanations and approaches about some important issues of usul al-fiqh as 'ijtihad', 'muctahid' and other related topics. Although these mutakallim methodologists define the term ijtihad in different ways, there are common points such as; ijtihad is only about judicial issues which there is not any solid foundational source of it; if one attempt to make an ijtihad about these issues he should spent full effort to tell that he is making an ijtihad; and the knowledge that gained from this process means suppositions. There are other similar terms which they have close relations to ijtihad such as“re'y”,“istidlal”,“qıyas”,“istinbat”and“tahric”; but when they have been compared to ijtihad, ijtihad has a broader meaning than the others. Some mutakallim methodologists have mentioned the term“mujtahid”which is an actor in this ijtihad process and some others have not, but according to them the“mujtahid”(or“mufti”for some scholars,) the person does this ijtihad process, has to have some qualifications. There are not any certain classifications about mujtahid in the mutakallim methodologists' writings, but when they have declared these essential qualifications that a person has to have for gaining the title of“mujtahid”, they have also add that these qualifications is only for an“independent mujtahid”; and from this we can understand that there is a classification of mujtahid in their minds. The mutakallim methodologists who allow the ijtihad process on the judicial issues that has not any solid foundational sources, despite sharing the same roots tradition, they present two opposite approaches as musawwiba and muhattia for the end of the ijtihad process, because of their understandings of existing non existing any criteria that revealing the results of ijtihad process as targeting the truth or wrongdoing. When some issues have to be argued because of the occurrence some corruptions in this ijtihad mechanism, these mutakallim methodologists have presented some ideas about division the ijtihad, repetition of it, deteriorating it with other ijtihad, imitating another mujtahid, absence of mujtahid in an age and closing the gate of ijtihad. They take these issues and propose some solutions about them for preventing the Islamic Law from being frozen, for resolving the new problems of the developing social life, for being applied the judicial sentences in every condition and time.
Benzer Tezler
- İbâzıyye'nin fıkıh usûlü anlayışı
Understanding of Islamic law method of al-Ibāḍiyya
YUSUF KAĞANARSLAN
Doktora
Türkçe
2024
HukukVan Yüzüncü Yıl ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET SELİM ASLAN
- Fıkıh usulünde Mütekellimin yönteminin delalet anlayışı
Textual implications (dalalat) understanding of the Mutakallimun method in fiqh methodologu
DAVUT İLTAŞ
- Hanefî ceza hukukunda aklî istidlâl
Rational reasoning in Hanafi penal jurisprudence
İBRAHİM DEMİRCAN
Doktora
Türkçe
2024
Dinİzmir Katip Çelebi ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AHMET AYDIN
- Fıkıh usulündeki ihtilaflarda mütekelliminin metodunun etkisi
The effect of the method of mutekellim on disputes in fikih procedure
MUKADDAM ELABADİŞ
Doktora
Türkçe
2023
DinKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURİ KAHVECİ
- Hanefi usul eserlerinde ictihad teorisi
The theory of ictihad in the Hanafi usul literature
BİLAL ESEN