Anadolu Alevi-Bektaşi Âşıklık geleneğinde Âşık Nesimi Çimen ve ikitelli cura icrası
Âşik Nesimi Çimen and two-stringed cura playing in The Anatolian Alevi-Bektashi Ashik tradition
- Tez No: 503886
- Danışmanlar: PROF. EROL DERAN
- Tez Türü: Sanatta Yeterlik
- Konular: Müzik, Music
- Anahtar Kelimeler: Âşıklık Geleneği, Alevi-Bektaşi Müziği, Nesimi Çimen, Nesimi Sazı, İkitelli cura (Ruzba, Irızva), Şelpe tekniği, Ashik Tradition, Alevi-Bektashi Music, Nesimi Çimen, Nesimi's instrument, Two-String cura (Ruzba, Irızva), Şelpe Technique
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Haliç Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Müziği Ana Sanat Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 156
Özet
ÖZET Anadolu'da tarih öncesi ve sonrası zamanlarda insanlar müzik ve edebiyata ayrı bir ilgi duymuştur. Öyle ki kendi inançsal ve kültürel değerlerini bu iki sanat aracılığı ile anlatan, aktaran ve bu yolla yaygınlaştıran topluluklar var olmuştur. Anadolu Alevi-Bektaşileri bu ender topluluklardandır. Bu kültürde, çalgı eşlikli söz söyleme oldukça eski ve köklü bir gelenek olup folklorik bir yapılanmadan ziyade inancın parçası olmuştur. Söz ve müziğin üreticileri ve taşıyıcıları âşıklar, bu inanç ve kültürün yaşamasında ve geleceğe aktarılmasında önemli rol oynamışlardır. Genel Anadolu âşıklık geleneği içinde Alevi-Bektaşi âşıklık geleneği kendine özgü bir anlayışla yapılanmıştır. İnancını anlatan söz, çalgı, âşık üçlüsü kutsal olarak kabul edilmiştir. Alevi-Bektaşi cem törenlerinin ayrılmaz kutsal çalgısı bağlama, Anadolu'da ikitelli ve üç telli yapılarıyla çeşitlilik göstermektedir. İkitelli; Alevi-Bektaşi inancını, felsefesini ırızva, ruzba gibi yöresel isimleriyle geçmişten günümüze taşıyan en eski bağlama çeşididir. Ruzba düzeni olarak bilinen akortla (La-Mi) çalınan ikitelli bağlama (cura) özellikle Kahramanmaraş-Elbistan, Malatya-Arguvan gibi Alevi-Bektaşi kültürünün yoğun olduğu belli yörelerde semah ve deyiş icralarında kullanılmaktadır. Yerel âşıkların ve zakirlerin icrasıyla daha çok yöresel düzeyde kalan ikitelli bağlamanın, ulusal ve uluslararası düzeyde tanınmasında Âşık Nesimi Çimen'in rolü büyüktür. Nesimi, ikitelli cura icrası ile genelde Anadolu özelde Alevi kültürüne büyük hizmette bulunurken aynı zamanda bu çalgının yok olmasının da önüne geçmiştir. Tümdengelim yöntemiyle Anadolu âşıklık geleneği, Alevi-Bektaşi âşıklık geleneği, bağlama genelinde ikitelli saz ve Nesimi Çimen ikitelli cura icrasının örnek eserler üzerinden incelendiği çalışmamızda kaynak taraması, nota yazımı ve görüşme yapılmıştır.
Özet (Çeviri)
ABSTRACT People were particularly interested in music and literature in Anatolia in the prehistoric times and afterwards. Such that there were communities that expressed, conveyed and spread their religious and cultural values through these two forms of arts. Anatolian Alevi-Bektashi people are one of these rare communities. In this culture, singing accompanied with an instrument is a very old and rooted tradition. It has been a part of the belief, rather than a folkloric structuring. Producers and carriers of lyrics and music, ashiks played an important part in sustaining this belief and culture and transmitting it to the future generations. Within the general Anatolian ashik tradition, Alevi-Bektashi ashik tradition was structured with its own specific understanding. The trinity of the word, instrument and ashik depicting the belief was accepted to be sacred. Baglama, the indispensable sacred instrument of Alevi-Bektashi cem ceremonies vary in Anatolia with its two-string and three-string forms. The two-string form is the oldest type of baglama that carried Alevi-Bektashi belief, philosophy from the past to our day, through its local names including ırızva and ruzba. The two-string baglama (cura) that is played with the chord known as ruzba order is used in semah and deyiş (hymn) performances in certain regions with high Alevi-Bektaşi concentration such as Kahramanmaraş-Elbistan, Malatya-Arguvan. Âşık Nesimi Çimen played a significant part in promoting the two-string balgama that stayed rather in the local level with the performance by local ashiks and zakirs. Nesimi not only provided Anatolia and particularly Alevi culture with a great service through his two-string cura playing, but also prevented this instrument from falling into oblivion. Analyzing Anatolian ashik tradition, Alevi-Bektashi ashik tradition, two-string instrument in the context of baglama and and Nesimi Çimen's two-string cura playing through exemplary works, our study consists of literature survey, notating and interviews.
Benzer Tezler
- Anadolu Alevi ve Bektaşî müzik geleneği üzerine bir araştırma
A study on Anatolian Alevi Bektashi music tradation
DENİZ ŞAMDERELİ
- Elazığlı halk şairi Kul Mansur (Hayatı, sanatı ve şiirlerinden örnekler)
Folk poet Kul Mansur from Elazığ (Life, art and examples poeti̇es)
OĞUZ DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Halk Bilimi (Folklor)Fırat ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. EBRU ŞENOCAK
- Derviş Muhammed kolunda gelenek, etkileşim, eğitim ve Âşıkî'nin şiir anlayışı
Tradition, interaction, education in Derviş Muhammed branches and understanding poetry of Âşikî
METİN DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiTürkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. MEHMET YARDIMCI
- Âşık Sadık Gül (Hayatı-sanatı ve eserleri)
The life, art and poems of Âşik Sadık Gül
AYNUR KAHRAMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Halk Bilimi (Folklor)Nevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÇERİBAŞ
- Âşık Battal Dalkılıç'ın hayatı, sanatı ve edebi kişiliği
Life, art and literary character of Bard Battal Dalkılıç
YASEMİN GÖKÇE