Kumukçada yancümle tipolojisi
Typology of subordinate clauses in Kumyk
- Tez No: 509566
- Danışmanlar: DOÇ. DR. İBRAHİM AHMET AYDEMİR
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 78
Özet
Kumukçanın büyük bir kısmı Rusya Federasyonuna bağlı Dağıstan Özerk Cumhuriyetinde, geriye kalan kısmı Çeçen ve Osetya Cumhuriyetlerinde yaşayan Kumuk Türklerinin konuştuğu bir dildir. Kumuk Türkleri, Türk boylarının Kıpçak koluna; Kumuk Türkçesi de Kıpçak grubuna dahil edilmektedir. Çalışmamızda Kumukçanın yancümle yapıları eşzamanlı bir bakış açısıyla ve tipolojik bir temelde incelenecektir. Yancümleler, bütün Türk dillerinde genel olarak benzer şekillerde oluşmaktadır. Yancümleler sentaktik açıdan hiyerarşik olarak bir üst cümleye bağlıdır ve tek başlarına kullanılmazlar. Türkiye Türkçesinde de yancümleler; zarf-fiil, sıfat-fiil ve isim-fiillerden oluşan fiilimsilerle kurulurlar ve altasıralı olarak üst/temel cümleye bağlanırlar. Bu çalışmada, Kumukçada fiilimsilerle oluşturulan yancümle yapıları (zarf işlevli yancümleler, sıfat-işlevli yancümleler ve ad işlevli yancümleler) sentaktik, semantic ve tipolojik açıdan detaylıca betimlenecektir. Bu çalışma kapsamında öncelikle zarf işlevli yancümleleri oluşturmayı sağlayan {-(x)p}, {-A/-y/}, {-(A)GAndA}, {-GAnlI}, {-GAndoḳ}, {-GXnçA}, {-sA} ekleri sentaktik, semantik ve tipolojik açıdan irdelenmektedir. Daha sonra Kumukçada sıfat işlevli yancümleleri oluşturmayı sağlayan {-AGAn}, {-yGAn}, {-GAn}, {uw}, {-(A)cAk}, {-ar}, {-(I)r} ve {-mAs}, eklerinin oluşturduğu niteleme işlevli yancümleler, sentaktik, semantik ve tipolojik açıdan ele alınmaktadır. Kumukçada yancümlelerin üçüncü grubu olan ad işlevli yancümleleri oluşturmayı sağlayan {-GAn}, {-AGAn}, {-uw}, {-mA}, {-Iş}, {-AcAk} ekleri, temel cümle içinde değişik sentaktik görevler üstlenmektedirler. Ayrıca dolaylılık edatı olan{eken} yardımıyla Kumukçada belli ad işlevli yancümleler oluşturulmaktadır. Konunun bütünselliği anlamında bu gramer birimini de burada ele almayı uygun gördük. Kumukçanın yancümle yapıları, değişik metinlerden elde edilen örneklerle sentaktik, semantik, tipolojik açıdan betimlenecektir.Böylece Kumukçanın yancümle yapısı toplu olarak değerlendirilmiş olmaktadır.
Özet (Çeviri)
Kumyk is spoken by Kumuk Turks living in Dagestan Autonomous Republic in Russian Federation and Chechen and Ossetia Republics. Kumyk is included to Kıpçak Turks; and Kumuk Turkish to Kipchak group. In our study, Kumyk will be examined on a typological basis with a syncnomic viewpoint. Subordinate clauses occur in similar forms in all Turkic languages. They are hierarchically linked to the upper sentence in the syntactic sense and they are not used alone. Modern Turkish is formed by verbals consisting of adverbs, participles and infinitives and they are subordinated to the upper / main sentence in line. In this study, subordinated clauses in Kumyk that are formed with non-finite verbal form (gerunds, participles and verbal nouns) will be described syntactically, semantically and typologically. First, the suffixes {-(x)p}, {-A/-y/}, {-(A)GAndA}, {-GAnlI}, {-GAndoḳ}, {-GXnçA}, {-sA} which form adverbial clauses will be scrutinized syntactically, semantically and typologically within the scope of this study. Then,the suffixes {-AgAn}, {-ygAn}, {-gAn}, {-(A)cAk}, {-ar}, {-(I)r} and {-mAs} which form adjective clauses in Kumyk will be studied syntactically, semantically and typologically.The suffixes {-gAn}, {-AgAn}, {-uw}, {-mA}, {-Iş}, {-AcAk} forming noun clauses can be used syntactically in the main sentence in Kumyk. In addition to this, some noun clauses can be made by means of {eken} which is a postposition in Kumyk. Subordinate clauses in Kumyk will be described syntactically, semantically and typologically with the examples from different texts. Thus, subordinate clauses in Kumyk will be examined as a whole.
Benzer Tezler
- Kıpçak grubu Türk dillerinde -GAn ekiyle oluşturulan yan cümleler
Non-finite clauses with the -GAn suffix in Kipchak Turkic
AYŞEGÜL ÖZKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
DilbilimHacettepe ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NURETTİN DEMİR
- Kuluçkada propolis özütü kullanımının ve damızlık yaşının etlik piliçlerde kalp ve akciğer gelişimine etkileri
Effects of using propolis extracts during incubation and breeder age on heart and lung development of broilers
FATMA ÖZMEN AKGÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
ZiraatBolu Abant İzzet Baysal ÜniversitesiKanatlı Hayvan Yetiştiriciliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NEZİH OKUR
- Kuluçkada çörek otu ekstraktı kullanımının etlik piliçlerde kuluçka randımanına etkileri
Effects of using black cummin extract during incubation on hatchability of broilers
ENES EĞİLMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
ZiraatBolu Abant İzzet Baysal ÜniversitesiKanatlı Hayvan Yetiştiriciliği Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NEZİH OKUR
- Kuluçkada döngüsel aydınlatma uygulamasının etlik piliç performansı ve davranış özelliklerine etkileri
The effect of cyclic lighting during incubation on the performance and behaviour of broilers
MİRAY GÜR DAYIOĞLU
- Kuluçkada farklı seviyelerde çörekotu özütü kullanımının etlik civcivlerdeki kalp ve akciğer ağırlığına etkisi
Effects of using different levels of black cumin exrtract during incubation on heart and lung weiht of broiler chicks
MEHMET ALİ DUMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
ZiraatBolu Abant İzzet Baysal ÜniversitesiKanatlı Hayvan Yetiştiriciliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NEZİH OKUR