Türkiye Türkçesinde oldurganlık çatı eklerinin işlevleri ve görünümleri
Functions and aspects of causative voice in Turkish
- Tez No: 510143
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ DİLEK ERENOĞLU ATAİZİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Çatı, oldurgan çatı, oldurgan çatı oluşturma yöntemleri, oldurganlık işlevleri, Türkiye Türkçesi, Voice, Causative voice, Causaitve voice creation methods, Causation functions, Turkish Language
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 125
Özet
Türkiye Türkçesinde oldurgan çatı kategorisinin, çatı şekillerinin sahip olduğu özel işlevlerinden dolayı türetme ya da çekim eki kategorilerinden herhangi birine konulamadığı, varlığının tartışmaya açık bir konu olarak kabul edildiği görülecektir. Bu kategoride kullanılan ve işlevlerini üzerlerinde taşıyan terimlerden birisi de oldurganlık konusudur. Oldurganlık: Oldurgan (ol-dur-gan;“olur”hale getiren), fiillerin kendi niteliklerine ait bir terimdir. Oldurgan çatı şekilleri, leksem (sözlükbirim) üretimi midir? Getirildikleri tabanlarda kalıcılaşmış oldurgan çatı şekillerinin çatı işlevinde olup olmadıkları nasıl ayırt edilir? Türkiye Türkçesinde“oldurgan çatı”var mıdır? Oldurgan çatı şekilleri sadece yüklem durumundaki fiil kelime şekillerinde mi gözlenir? Soruları araştırmamızın konusudur. Gramerlerimizde oldurganlığın morfoloji esas alınarak işlenmesi, bazı konuların kapsam dışı kalmasına neden olmaktadır. Dil sonuç olarak işlev temelli bir olgudur ve işlevi esas alarak bazı açıklamalar yapmak mümkündür. Geleneksel dilbilgisinin çok fazla irdelemediği bir başka konu, oldurganlık morfemleriyle genişleyen eylemlerin söz dizimsel çerçevelerinin yeniden sunuluşudur. Oldurganlığın yalnızca morfolojik kategori olmadığı, leksikolojik hatta sentaktik öğelerle de karşılanabildiği düşünülebilir. Oldurgan görünümleri sorgulamadan önce bir de oldurganlığı belirleyen anlambilimsel ölçütler üzerinde durulmalıdır. Araştırmamız, Türkoloji alanında çalışanların ve öğretmenlerin eğitim-öğretim faaliyetinde kullanabileceği malzemeyi ortaya koyması, çalışmalarda kullanılabilecek örnekleri içermesi bakımından önemlidir. Yukarıda adı geçen çalışma, özellikle araştırmacılarımızın oldurgan çatı üzerinde fikir birliğine varabildikleri konuları irdelemek bakımından çalışmaya değer bulunmuştur. Çalışma Türk romanından alınan örneklerden hareketle, oldurgan çatı kategorisi ile ilgili tespitler yapmayı amaçlayan metin merkezli bir incelemedir. Çatı kavramı üzerine yayımlanmış, kaynakça bölümünde belirtilecek belli başlı dil bilgisi kitapları ve makaleler, bilimsel bildiriler taranmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde araştırmanın amacı, problemi, kapsam ve sınırlılıkları, yöntemi ve kuramsal çerçevesine yer verilmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde“oldurgan çatının ne olduğu”literatür taraması yapılarak incelenmiştir. Tezin bu bölümünde oldurganlık hakkında kaynaklarda yazılanlar özetlenmiş ve değerlendirilmiştir. Araştırmacıların çatı kavramı ve bunun tasnifi konusundaki farklı görüşlerine yer verilerek oldurgan çatı hususunda çözülemeyen, görüş birliğine varılamayan noktalara dikkat çekilmiştir. İkinci ve üçüncü bölümde, çatı kavramıyla ilgili modern teoriler ışığında oldurganlığın neden ettirgen çatı kavramı içinde değerlendirilmemesi gerektiği açıklanmaya çalışılmış ve oldurganlık ekleri sıralanarak gösterilmiş, anlam türleri belirlenmiştir. Oldurganlık çatı eklerininin işlevleri belirtilmiştir. Dördüncü bölümde, oldurgan çatı şekillerinin örnek metinler üzerinde görünümü romanlardan tanıklanan cümlelerle verilmiştir. Tezin son bölümünde ise, çalışmada elde edilen sonuçlar özet şeklinde sıralanmıştır. Kaynakça kısmında tezde istifade edilen ve atıfta bulunulan literatürün listesi verilmiştir.
Özet (Çeviri)
It will be realized that causative voice category in Turkish Language cannot be placed in any category of derivation or inflexional suffix due to specific functions of the transitivised voice and that its existence was considered as an detable topic. One of the terms used in this category and having its own functions is the subject of causativisation. Causativisation:''to make it ''transitivised'' is a term related to own qualities of the verbs. The questions that are the subject of our researh are“Are causative voice types the lexical (lexical morpheme) production?”“How can they be distinguished whether they are voice functions of the conventional voice forms on the structures which they are brought into? ”“Is there 'Causativisation voice' in Turkish Language?”“Is 'causativisation voice' observed only in the verb word forms that are verbs in the sentence structure?”In our grammars, covering the causativisation on the basis of morphology causes some subjects to be out of scope. Language is ultimately a function-based phenomenon and it is possible to make some explanations based on the function. Another issue that conventional grammar does not examine thoroughly is the re-presentation of the syntactic frameworks of verbs that expand with the morpheme of causativisation. It can be considered that causativisation is not only a morphological category, but it can also be met with lexicological and even synaptic factors. Before questioning transitivised aspect, the semantic criteria that determine the transitivisation must be emphasized. The research is important to include the materials that can be used in the education and training activities by teachers and employees working in the field of Turcology. The study above-mentioned were found worthy of study in order to examine the issues that our researchers can reach consensus on transitivised voice. The study is a text-centered research aiming to make determinations on transitivised voice category with reference to the samples taken from Turkish novel. Books and articles, scientific notifications that are published on the concept of voice, and that will stated in the reference section were reviewed. The purpose, cause, scope and limitations, methodology and theoretical frameworkof the research were given in the introductory part of the study. In the first chapter of the study,“what the causative voice is ”was examined by reviewing the literature. In this chapter of the thesis, the information written in the sources about the transitivisation were summarized and evaluated. The points that cannot be solved about the concept of the voice and that don't come to an agreement were underlined by including different opinions of the researchers on the concept of voice and its classification. In the second and third chapters, it was tried to be explained why the causativisation should not be considered within the concept of the causative voice in the light of the modern theories about the concept of the voice, and the relation of complementary distribution between the transitivisation suffixes were shown and meaning types were determined by listing the transitivisation suffixes. In the fourth chapter, the aspect of the causative voice forms on the sample texts were given with the sentences that were demonstrated in the novels. In the last section of the thesis the results obtained from the study were given as summary. In the chapter of the references, the list of the literatures that were used and referred in the thesis were given.
Benzer Tezler
- Türkiye Türkçesi ve Halha Moğolcasında çatı
Voice in Turkey Turkish and Khalkha Mongolian
BAASANJAV TERBİSH
Doktora
Türkçe
2006
DilbilimAnkara ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF.DR. SEMA BARUTCU ÖZÖNDER
- Başkurt Türkçesinde ettirgen çatı
The causative in Bashkir Turkish
DURSUN ÜNÜVAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
DilbilimAnkara ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MURAT CERİTOĞLU
- Türkiye Türkçesinde soru sözcüklerinin çekim morfolojisi
Inflectional morphology of question words in Turkish
AİYM KUZENBAYEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. PAŞA YAVUZARSLAN
- Türkiye Türkçesinde örtmeceler
Euphemism in Turkish
GULMİRA OSPANOVA
Doktora
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ARGUNŞAH
- Türkiye Türkçesinde yapım eki işleviyle kullanılan çekim ekleri
Inflectional suffixes with the fuction of derivation in modern Turkish
ÜMMÜ NUR ARSLAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Türk Dili ve EdebiyatıMersin ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HÜRRİYET GÖKDAYI