Geri Dön

Türkiye Türkçesinde emir kipliği

Command modality in Turkey Turkish

  1. Tez No: 419168
  2. Yazar: ÇİĞDEM USTA
  3. Danışmanlar: PROF. DR. BİLGEHAN ATSIZ GÖKDAĞ
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2013
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Kırıkkale Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 203

Özet

Çok boyutlu bir kavram olan emir, dil incelemelerinde kip, cümle, sözeylem veya kiplik çeşidi olarak değerlendirilmektedir. Bu çalışma, emri, bir kiplik olarak ele alarak incelemeyi hedeflemektedir. Bir inceleme alanı olarak emir kipliği, emir ifadeleriyle ilgilenen, kök kipliğin bir üyesi olan isteme kipliğinde istek ve yalvarma kipliğiyle birlikte yer alan bir alt kiplik alandır. Emir ifadelerinin hangi dilsel araçlarla sunulduğu emir kipliğinin önemli sorunsallarındandır. Çalışmada, genellikle bağlamla beraber değer kazanan bu araçlar, dilbilgisel, sözdizimsel, sözcüksel, söyleme dayalı işaretleyiciler olarak belirlenmiştir. Literatürde ?emir kipi? denilen ve temel işlevi emir vermek olan paradigmanın başka hangi işlevlerde kullanıldığı ve hangi kiplik alanlara hizmet ettiğini belirlemek de emir kavramını netleştirmek için önem arz etmektedir. Bunun için söz konusu paradigmanın çeşitli dil katmanlarındaki değişik işlevleri belirlenmiş ve örneklenmiştir. Böylece emir ile ?emir kipi?nin aynı olmadığı gösterilmeye çalışılmıştır. Çalışmanın sonunda emrin, toplumsal, psikolojik koşullara bağlı, buyuranın buyrulandan görece üstünlüğünü gerektiren, yazılı veya sözlü olarak sunulabilen,“emir kipi”yanında başka birçok dilsel işaretleyiciden yararlanan bir mefhum olduğu görüşüne varılmıştır.

Özet (Çeviri)

Being a multidimensional concept, command is considered as a mode, sentence or type of modality in language studies. This study aims to analyze command as a modality. As a research area, imperative is related to command expressions and resides together with the subjunctive mood and begging mood in the class of requestive modality, which is a sub-class of root modality. Which linguistic tools to be used to present commanding expressions is an important problematic of imperative modality. Generally gaining value depending on the context, these tools are determined to be grammatical, syntactic, lexical and discourse-based markers, in this work. It is important to identify the usage areas of imperative mood, other than its main function of giving orders, in order to clarify the concept of command. For this purpose, different functions of this paradigm in various layers of language are identified and exemplified. Hence it is aimed to prove that command is not identical to the imperative. As a result, it is concluded command is a concept that depends on the social and psychological conditions, requires the superiority of the commander on the commandee, can be presented written as well as orally, and benefits from many linguistic markers other than the“imperative”.

Benzer Tezler

  1. Türkiye Türkçesinde isteme anlam birimi: Dilbilgisel ve toplum dilbilimsel bir inceleme

    Requestive modality in Turkish: A linguistic and sociolinguistic investigation

    SEMA ASLAN DEMİR

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2007

    Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. EMİNE YILMAZ

  2. Harezm Türkçesinde eylem kipliği

    Event modality in Khwarezm Turkish

    MUHAMMET YASİN ÇAKIR

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    DilbilimKaradeniz Teknik Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ ÇİĞDEM USTA

  3. Türkiye Türkçesinde emir ve istek kipinin tarihsel ve eş zamanlı görünümü

    A diachronic and sychronic analysis of Turkish optative and imprative mood

    ZELİHA TUĞUZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    Türk Dili ve EdebiyatıMersin Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. ALİ TAN

  4. Kazak Türkçesinde emir kipinin yapı-işlev bakımından incelenmesi

    Examination of imperatives in Kazakh Turkish in terms of structure-function

    ŞENGÜL AYGÜMÜŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    DilbilimEge Üniversitesi

    Türk Dili ve Lehçeleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ZEKİ KAYMAZ

  5. Bucaktan Sesler adlı eser esasında Gagavuz Türkçesinde fiil

    Verbs in Gagauz Turkish Based on 'Bucaktan Sesler'

    HATİCE ÇAM

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    DilbilimNiğde Ömer Halisdemir Üniversitesi

    Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. MEVLÜT GÜLTEKİN