Hatice Nakiyye Hanım Lügât-ı Fârisiyye
Hatice Nakiyye Hanım Lügât-i Fârisiyye
- Tez No: 511141
- Danışmanlar: PROF. DR. OSMAN HORATA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 192
Özet
Bir dilin söz varlığını ortaya koyan sözlükler, o dilin yapısı ve işleyişi hakkında bilgiler veren önemli kültür miraslarıdır. Dilin doğru öğrenilmesi ve öğretilmesi hususunda en temel kaynaklar olarak karşımıza çıkan sözlükler, bilimsel araştırmaların zeminini oluşturması bakımından ayrı bir öneme haizdir. Farsça, edebî dil olarak tarih boyunca Türk kültür ve medeniyetini etkilemiştir. Özellikle Farsçanın çok fazla ilgi gördüğü Osmanlı'da, Farsçanın öğretilmesi amacıyla manzum ve mensur sözlüklerin kaleme alındığı görülmektedir. Manzum sözlükler daha çok ilkokul seviyesindeki çocukların dil öğretiminde kullanılırken, mensur sözlükler her yaştan insanın dil öğrenmesi noktasında ihtiyaçlarına cevap veren eserler olmuştur. Bundan dolayı klasik Türk edebiyatı sahasında çok sayıda Farsça-Türkçe mensur lügat kaleme alınmıştır. Tez çalışmamızda 19. yüzyılın önemli ilim sahibi kadınlarından olan şair Hatice Nakiyye Hanım'ın Lügât-ı Fârisiyye isimli mensur Farsça-Türkçe sözlüğü incelenmiştir. Lügât-ı Fârisiyye dönemin önemli Farsça-Türkçe sözlüklerindendir. Beyazıt Devlet Kitaplığı'nda (nr. 22556, 1310) Lügât-ı Fârisiyye adı ile kayıtlı bulunan lügat, Nakiyye Hanım'ın basılmış tek eseridir. Sultan AbdulhAmîd Han adına yazılmış olan bu sözlük vesilesi ile, Tarih ve Farsça öğretmeni olan şair Nakiyye Hanım gümüş madalya ile ödüllendirilmiştir. Şair, eserinde 41 başlık altında çeşitli konularda Farsça kelimelerin Türkçe karşılığını vermiştir. Bu eserinde yazar, dinî ve uhrevî konulardan, padişah ve padişahlara ait isimlere, çeşitli yiyecek adlarından kıymetli taşlara kadar muhtelif ait 2153 Farsça kelimenin Türkçe karşılığını vermiştir. Tezin giriş bölümünde sözlük kavramı üzerinde durulmuş, sözlükçülük tarihine kısaca değinilerek Farsça-Türkçe mensur sözlüklerden bahsedilmiştir. Birinci bölümünde, Hatice Nakiyye Hanım'ın hayatı ve eserleri üzerinde durulmuş, ikinci bölümünde ise metin tespitinde kullanılan transkripsiyon sistemi ve metin yazımı ile ilgili açıklamalarda bulunularak sözlüğün metninin yazı (transkripsiyonu) çevrimi verilmiştir. Çalışmanın sonunda da, Lügât-ı Fârisiyye'nin tıpkı basımı yer almaktadır. Anahtar Sözcükler Klasik Türk Edebiyatı, Sözlük, Farsça-Türkçe Sözlük, Mensur sözlük, Hatice Nakiyye Hanım
Özet (Çeviri)
The dictionaries which exhibit vocabulary of a language, represent cultural heritages giving important information about structure and functioning of that language. The dictionary which emerge as the most significant sources in terms of learning and teaching a language, have vital importance in terms of setting the ground for scientific researches. Farsi, as a language of literature, has always influenced Turkish culture and civilization throughout the history. Especially during Ottoman era when Farsi received lots of attention, it is observed that many dictionaries in poetry and prose form, had been authored for teaching Farsi. While those dictionaries in poetry form were used for teaching primary school students, those dictionaries in prose form were works which satisfied the language learning requirements of the people of all ages. Consequently, many Farsi-Turkish dictionaries have been authored in the field of classical Turkish literature. In this present paper, I have studied Lügat-ı Fârisiyye (Farsi Dictionary) authored in prose form by the poetess, Hatice Nakiyye Hanım, who was one of the most significant women of 19th Century, full of wisdom. Lügât-ı Fârisiyye (Farsi Dictionary) is one of the most significant Farsi-Turkish dictionaries of the era. The dictionary which is kept at Beyazıt State Library under the name of Lügât-ı Fârisiyye (No 22556, 1310) is the only published work of Nakiyye Hanım. On the account of this dictionary which was dedicated to Sultan AbdulhAmîd Han, Nakiyye Hanım, a History and Farsi Teacher, was decorated with a silver medal. The poetess, in her work, gave Turkish counterparts of Farsi words in various fields under 41 topics. In her work, the authoress employed 41 different headings as per various topics ranging from spiritual and mundane issues to names of sultans and related royal names, from names of various foods to valuable gems. There are Turkish counterparts of 2153 Farsi words in the dictionary. In introduction part of present paper, I have discussed the concept of dictionary, briefly elaborated on the history of lexicography and mentioned about Farsi-Turkish dictionaries in prose form. In the first part of the paper I narrated life and works of Hatice Nakiyye Hanım and in the second part, I made some explanations about transliteration system and writing script employed in determining the text and gave main text of the dictionary in Farsi-Turkish. There is a facsimile version of Lügât-ı Fârisiyye at the end of the paper. Key Words Classical Turkish Literature, Dictionary, Farsi-Turkish Dictionary, Dictionary in Prose Form, Hatice Nakiyye Hanım
Benzer Tezler
- 19. yüzyıl şairlerinden Hatice Nakiyye Hanım'ın Divanı'nın transkripsiyonlu metni ve incelenmesi
The transcriptional text and analysis of Hatice Nakiyye Hanim's Divan of one of the 19. century poets
DİDEM ŞENTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2010
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Edebiyatı Bölümü
PROF. DR. A. AZMİ BİLGİN
- 19. yüzyıl kadın divan şairlerinde 'Renkler'
'Colors' in 19th century women divan poets
BÜŞRA ÖZÜLKÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıNecmettin Erbakan Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AYŞE PARLAKKILIÇ MUCAN
- Klâsik Türk Edebiyatı'nın kadın şairlerinin divanlarında değerli taşlar ve madenler
Precious stones and mines in the divans of female poets of Classical Turkish Literature
MERVE UZUNBURUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıSüleyman Demirel ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. KAMİLE ÇETİN
- Mektep Müzesi dergisinin transkripsiyonu ve değerlendirilmesi
Transcription and evaluation of Mektep Müzesi magazine
HATİCE KÜBRA ÖZDEMİR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
GazetecilikSakarya Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ SERDAR ÖZDEMİR
- İskeletsel klas III düzensizliğinin çenelik ile tedavisi sonrasında temporomandibuler eklem bölgesinde ve kraniyofasiyal yapıda meydana gelen değişikliklerin manyetik rezonans görüntüleme yöntemi ve lateral sefalometrik yöntem ile incelenmesi
The Evaluation of the changes at the temporomandibular joint region and the craniofacial structure after the treatment of skeletal class III discrepancy using chin cup by means of magnetic resonance imaging and lateral cephalometric films
HATİCE GÖKALP