Geri Dön

Türkçede uzamsal dilin konumlanış açısından incelenmesi

The investigation of spatial language in terms of localization in Turkish

  1. Tez No: 512229
  2. Yazar: ATA ATAK
  3. Danışmanlar: PROF. DR. GÜLSÜN LEYLA UZUN
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Dilbilim, Linguistics
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2018
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Ankara Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Dilbilim Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Yabancı Dil Öğretimi Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 295

Özet

Bu çalışmada anadili Türkçe olan yetişkin bireylerin kullandıkları uzamsal dil, konumlanış aktaran uzamsal terimler ve uzamsal referans çerçeveleri açısından sınırlı bir setten yapılan üretim görevleri aracılığıyla incelenmiştir. 17 – 30 yaşları arasındaki 40 kadın ve 40 erkek olmak üzere 80 katılımcıdan dört üretim görevinde konumlananın konumlayana göre konumlanışını içeren 142 tümceyi tamamlamaları istenmiştir. Konumlanan ve konumlayan olan nesnelerin değişen pozisyonlarının önceden belirlenerek katılımcılara verildiği dört üretim görevinden birincisinde konumlanan bir daire, konumlayan bir karedir; ikincisinde konumlanan bir kuş ya da bir balık, konumlayan ise bir kayıktır; üçüncüsünde konumlanan bir top, konumlayan ise yan duran bir adamdır; dördüncüsünde konumlanan bir top, konumlayan ise bir giysi dolabıdır. Elde edilen veriler öncelikle uzamsal dilin bellekteki görünümlerini sunmak amacıyla uzamsal referans çerçeveleri açısından ele alınmıştır. Levinson (1996; 2003) tarafından diller için belirlenen üç uzamsal referans çerçevesinden birinci, ikinci ve dördüncü görevde ağırlıklı olarak göreli referans çerçevesi tercih edilirken üçüncü görevde ağırlıklı olarak içsel referans çerçevesi tercih edilmiştir. Bu bulgular ışığında Türkçede konumlanış aktarırken hem göreli hem de içsel referans çerçevesinin tercih edildiği saptanırken mutlak referans çerçevesi kullanımına ilişkin herhangi bir bulguya erişilememiştir. Elde edilen veriler daha sonra uzamsal dilin dilsel görünümlerini sunmak amacıyla uzamsal terimler açısından ele alınmıştır. Uzamsal terim seçimleri konumlananın konumlayana göre bulunduğu eksene ya da eksenlerin arakesitlerine göre farklılık göstermiştir. Konumlanış ilişkisini aktarmak için dikey eksende üst ve alt; yatay eksende sağ, sol ve yan; ön eksende ön ve arka; bu eksenlerin arakesitinde ise çapraz biriminin sıklıkla kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu çalışmanın sonucunda Türkçede uzamsal dilde konumlanış aktarılırken göreli ve içsel referans çerçevelerinin tercih edildiği ve bu referans çerçevelerine bağlı olarak sıklıkla altında, üstünde, sağında, solunda, önünde, arkasında, sağ yanında, sol yanında, sağ üstünde, sol üstünde, sağ altında, sol atında, ön üstünde, arka üstünde, sağ üst çaprazında, sağ alt çaprazında, sol üst çaprazında, sol alt çaprazında gibi uzamsal terimlerin kullanıldığı vargısına ulaşılmıştır.

Özet (Çeviri)

The spatial language used by adult individuals whose native language is Turkish, has been investigated in terms of spatial terms which indicate localization and spatial frames of reference through close-ended production task. 80 participants, which were 40 females and 40 males between the ages of 17-30, were asked to complete 142 sentences including the localization of the figure according to the ground of 4 production tasks. Among the four production tasks where the objects are regarded as figure and ground whose changing positions have been determined before, the figure is a circle and the ground is a square in the first task; the figure is a bird or a fish and the ground is a boat in the second task; the figure is a ball and the ground is a man standing side in the third task; the figure is a ball and the ground is a wardrobe in the fourth task. The data obtained in the study was primarily handled in order to present the view of spatial language in the memory in terms of spatial frames of reference. From 3 spatial frames of reference for languages determined by Levinson (1996; 2003) while the relative frame of reference was predominantly preferred in the first, in the second and in the fourth task, intrinsic frame of reference was predominantly preferred in the third task. In the light of these findings, it was determined that both relative frame of reference and intrinsic frame of reference were preferred while indicating localization in Turkish, whereas it was not attained any findings about the use of absolute frame of reference. Then the data obtained in the study was handled in order to present the view of linguistic representation of spatial language in terms of spatial terms. The selection of spatial terms differed in the axis where the figure was located by the ground or the intersections of axes. In order to indicate the relation of localization it was determined that the elements üst (on) and alt (under) on vertical axis; sağ (right), sol (left) and yan (beside) on horizontal axis; ön (front) and arka (back) on frontal axis; çapraz (diagonal) on the intersections of these axes were frequently used. At the end of this study it was found that while indicating localization in Turkish, relative frame of reference and intrinsic frame of reference are preferred and depending on these frame of references the spatial terms are frequently used such as altında (under), üstünde (on/above), sağında (on the right of), solunda (on the left of), önünde (in front of), arkasında (behind), sağ yanında (on the right side of), sol yanında (on the left side of), sağ üstünde (top right of), sol üstünde (top left of), sağ altında (lower right of), sol altında (lower left of), ön üstünde (front top of), arka üstünde (back top of), sağ üst çaprazında (diagonal top right of), sağ alt çaprazında (diagonal down right of), sol üst çaprazında (diagonal top left of), sol alt çaprazında (diagonal down left of).

Benzer Tezler

  1. A video dataset of incidents & video-based incident classification

    Felaket video veriseti & video-tabanlı felaket sınıflandırması

    DUYGU SESVER

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2022

    Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİstanbul Teknik Üniversitesi

    Bilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HAZIM KEMAL EKENEL

  2. The connection between space and time in the human mind: The role of language

    İnsan zihninde zaman ve uzamın bağlantısı: Dilin rolü

    YİĞİTCAN EMİR AKBUĞA

    Doktora

    İngilizce

    İngilizce

    2024

    PsikolojiKoç Üniversitesi

    Psikoloji Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. TİLBE GÖKSUN YÖRÜK

  3. Beyan-ı Menazil'in resim dili: Bir yapısal çözümleme

    Başlık çevirisi yok

    UŞUN TÜKEL

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    1990

    Sanat Tarihiİstanbul Üniversitesi

    Arkeoloji ve Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. NURHAN ATASOY

  4. Türk işaret dili medya çevirisi: Uzamsal gönderimde gözlemlenen söylem belirsizliği görünümleri

    Turkish sign language media translation: Appearances of discourse unclear observed in spatial reference

    UFUK ÇELEBİOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Mütercim-TercümanlıkAnkara Üniversitesi

    Türk İşaret Dili ve Sağır Çalışmaları Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. AYTAÇ ÇELTEK

  5. Boyut sıfatlarının birlikte kullanıldıkları adlarla sergiledikleri görünümler: yabancı dil olarak Türkçenin öğretimine yönelik bir değerlendirme

    Aspects of dimension adjectives used with concominant nouns: an assessment of teaching Turkish as a foreign language

    NURSEL TAN ELMAS

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    DilbilimAnkara Üniversitesi

    Dilbilim Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. GÜLSÜN LEYLA UZUN