Türk işaret dili medya çevirisi: Uzamsal gönderimde gözlemlenen söylem belirsizliği görünümleri
Turkish sign language media translation: Appearances of discourse unclear observed in spatial reference
- Tez No: 871622
- Danışmanlar: DOÇ. DR. AYTAÇ ÇELTEK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mütercim-Tercümanlık, Translation and Interpretation
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk İşaret Dili ve Sağır Çalışmaları Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk İşaret Dili Tercümanlığı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 122
Özet
Görsel bir modaliteyi kullanan işaret dilleri gönderim biçimleri olarak konuşma dillerindekine benzer ögeleri, örneğin adları ve AÖ kullanmakla birlikte ayrıca gösterme işaretleri, uyum eylemleri, varlık, araç ya da tanımlama sınıflandırıcıları, rol değiştirimleri, el-dışı belirleyiciler gibi görsel modalitenin rahatlıkla yönettiği araçları da gönderim izleme dizgesi içinde kullanır. İşaret dillerinde bu farklı gönderim araçları işaret alanı olarak adlandırılan ve işaretçiyi çevreleyen yakın alanın kullanımı ile ilişkilidir. İşaret alanı için göndergelerin uzamsal ilişkilerine karşılık gelen konumlaştırma, işaret dilleri söyleminde bağdaşıklığı sürdürür ve göndergeleri izlemek için bir araçtır. İşaret dili çevirisinde çevirmen uzamsal ilişkilerde gönderimleri işaret alanı içerisinde kodlamadığında o ilişkiler bozulmuş ya da hiç üretilmemiş olur. Bu gönderim araçlarını kullanan çevirmen konuşma sırasında fiziksel olarak bulunmayan göndergelere işaret alanında sözdizimsel olarak çıkak yükleyerek çeviri sürecinde gözlemci ve deneyimci olarak rol alabilmektedir. Padden'ın eylem sınıflandırması üzerine 1983, 1988 ve 1990 yıllarında gerçekleştirdiği ufuk açıcı çalışmalarından yararlanan bu çalışma, TİD çevirilerinde hedef metinde gerçekleşen gönderimsel araçlardan uyum eylemlerinin çevirisini araştırmaktadır. Çalışmada Türkçeden TİD'e gerçekleşen çevirilerde göndergelerin kodlanmasında ortaya çıktığı düşünülen belirsizlikleri saptamak amacıyla aşağıdaki soruların yanıtları aranmaktadır: 1. Kaynak ve hedef dilin eylem türlerinde farklılıkların söylem belirsizliğine etkisi nedir? 2. Türkçeden TİD'e yapılan çevirilerde farklılıkların olduğu durumlarda çevirmenler hangi yöntemleri tercih etmektedir? 3. Hangi dilsel yapılarda uyum kaynaklı olarak söylem belirsizliği ortaya çıkmaktadır? Çalışmanın derlemi İnternet ortamında işaret dili çevirisi yapılan programlar arasından seçilen 3 farklı sohbet programı ile 3 farklı haber programı metinlerinden oluşmaktadır. Derlem büyüklüğü yaklaşık 104 dakikadır. Çevirilerin çözümlenmesinde işaret dili çözümlemelerinde sıkça kullanılan dil işaretleme aracı 4.9.4 versiyonlu ELAN kullanılmıştır. Çalışmanın öngörüleri Türkçeden TİD'e yapılan medya çevirilerinde gönderimlerin hedef metinde aynı bağlaşıklık düzeyini koruyacak biçimde iletilmediği ve bunun nedeninin hedef metinde geriye dönük uyum eylemlerinin yer alması, kaynak metinde yer alan edilgen yapıların ve dönüşlü adıllarının yer alması, çevirilerde işaret alanının ve çıkakların uygun biçimde kullanılmaması, çevirmenlerin çeşitli nedenlerle çevirilerde uyumu silmesinden kaynaklandığı yönündedir. Çözümlemeler sonucunda elde edilen bulgular, TİD çevirmenlerinin genellikle Türkçe kaynak metinlerde sıkça kullanılan edilgen yapıları etken yapılar olarak aktardıkları görülse de bu yöntemin farklı sorunlara yol açtığı gözlemlenmiştir. Örneğin, TİD çevirmenlerinin kaynak tümcede özne ve nesneyi açıkça tanımlayabildiklerinde eylemin hem nesne hem de özne ile çifte uyuma girdiği, tanıyamadıklarında ise eylemin sadece nesne ile uyuma girdiği belirlenmiştir. TİD çevirmenlerinin gözlemci ve deneyimci rolü arasında değişmeli olarak geçiş yaptığı ve bu geçişlerin söylemin devamında uyum örüntülerini etkilediği de gözlemlenmiştir. Geriye dönük eylemlerin ve dönüşlü yapıların çevrilmesinde hatalara yol açan zorluklar saptanmıştır. Örneğin, dönüşlü adılı örtük olarak kodlandığında TİD çevirmenlerinin uyumu iletmede zorlandığı, açık olarak kodlandığında uyumun doğru bir şekilde iletildiği görülmüştür.
Özet (Çeviri)
Expressed in the visual-spatial modality, sign languages employ elements, similar to spoken languages, such as nouns and noun phrases, as forms of reference, but also utilize tools that are conveniently managed by the visual modality, such as pointing sign, agreement verbs, classifier predicates, role shift, non-manual marking. In sign languages, these various tools for reference closely related to the use of the so-called sign space, which defines the immediate area surrounding the signer. Localization, corresponding to the spatial relationships of referents in the signing space, maintains coherence in sign language discourse and serves as a tool for referential tracking. In sign language translation, when the translator does not encode the references in spatial relations within the sign space, those relations are distorted or not produced at all. The translator who uses these reference tools taking either observer or character perspective in the translation process syntactically assigns a loci to the referents that are not physically present during the speech event. Drawing on Padden's seminal work from 1983, 1988, and 1990 on verb classification, this research investigates the rendering of agreement verbs, one of the referential tools, are realized in the target text in TİD translations. This study seek answers to the following questions in order to understand the ambiguities that arise from referent coding in Turkish Sign Language (TİD) translations: 1. What is the effect of differences in verb types between source and target languages on discourse ambiguity? 2. What methods do translators prefer in cases where there are differences in translations from Turkish to TİD? 3. In which linguistic structures does discourse ambiguity arise due to agreement? The corpus of the study consists of the texts and translations of 3 different chat programs and 3 different news programs randomly selected from among the programs translated into TİD on the internet. The corpus size is approximately 104 minutes. ELAN (Wittenburg et al., 2006), a language marking device with version 4.9.4, which is frequently used in sign language analysis, was used to analyze the sample consisting of source and target texts. The study assumes that the references are not conveyed in the target text in a way that maintains the same level of cohesion and that this is due to (i) the inappropriate or no use of sign space and loci in the translations, (ii) the translators' omission of agreement in translations for various reasons, (iii) the use of passive structures and reflexive pronouns in the source text, (iv) the use of backward agreement verbs in the target text. The findings of the study suggest that TİD translators have generally rendered passive structures, which are commonly used in Turkish source texts, as active structures. However, it has been observed that method causes different problems when adopted. For instance, when TİD translators can clearly identify both the subject and object in the source sentence, the verb exhibits double agreement by agreeing simultaneously with both the subject and the object; however, when identification is not possible, the verb only agrees with the object. It has also been observed that TİD translators alternate between observer and character perspectives, and shifting these perspectives influences agreement patterns in the ongoing discourse. Challenges have been identified in rendering backward verbs and reflexive structures, leading to mistakes. For instance, when the reflexive pronoun is implicitly encoded, the TİD translator struggles to convey agreement, whereas when it is explicitly encoded, agreement is accurately conveyed.
Benzer Tezler
- Türkçe-TİD medya çevirilerinde 've' bağlayıcısı üzerine bir inceleme
An analysis of the connective 've' in Turkish-Turkish sign language (TİD) media translations
CANSU GEYGEL
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Mütercim-TercümanlıkAnkara ÜniversitesiTürk İşaret Dili ve Sağır Çalışmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. AYTAÇ ÇELTEK
- Türkçe–TİD medya çevirisinde için bağlacının görünümleri
Appearances of the conjunction for in Turkish-TID media translation
MESUT YAZICI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Mütercim-TercümanlıkAnkara ÜniversitesiTürk İşaret Dili ve Sağır Çalışmaları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZGÜR ŞEN BARTAN
- Türkçe metni türk işaret diline dönüştürme
Turkish text to turkish sign language translation
METE CAN YASAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Elektrik ve Elektronik MühendisliğiBaşkent ÜniversitesiElektrik-Elektronik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HAMİT ERDEM
- Sağırların iletişim nedeniyle istihdamda yaşadığı sorunlar ve çözüm önerileri
Problems faced by deaf people due to communication and solution suggestions in employment
HATİCE DİLEK BAŞER
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
İletişim BilimleriÜsküdar ÜniversitesiMedya ve Kültürel Çalışmalar Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FERİDE ZEYNEP GÜDER
- Etkileşim - iletişim yönüyle 'sanat ve işaretler '
Interaction - 'art and signs' in communication
AYŞE ÖZTURAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Halkla İlişkilerİstanbul Yeni Yüzyıl ÜniversitesiHalkla İlişkiler ve Reklamcılık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SERRA İNCİ ÇELEBİ