Geri Dön

Tarihi minarelerin dinamik özellikleri ve deprem performansları

Dynamic properties of the historic minarets and their earthquake performance

PDF İndir

  1. Tez No: 512426
  2. Yazar: CİHAN CALP
  3. Danışmanlar: PROF. DR. ABDULLAH GEDİKLİ, DR. ÖĞR. ÜYESİ AYKUT ERKAL
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: İnşaat Mühendisliği, Civil Engineering
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2018
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
  10. Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Yapı Mühendisliği Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 111

Özet

Kültürel birer miras olan tarihi yapılar, asırlardır her türlü afete, çevresel ve beşeri faktöre bağlı olumsuzluklara karşı ayakta kalmayı başarmış, inşa edildiği dönemin kültürel, sosyolojik ve ekonomik öğelerini bünyesinde taşıyarak günümüze kadar gelmiştir. Tarihi eserlerin korunması hususu hem bir sosyal sorumluluk hem de bir yurttaşlık görevi olarak görülmüştür. Bu bağlamda bu tez çalışması; İslam dininin en müstesna sembollerinden olan tarihi minareler özelinde yapılmıştır. Yapıldığı dönemin ekonomik ve teknolojik durumunu, kültürünü ve karakteristik özelliklerini yansıtan anıtsal değeri olan mimarlık örneklerinin korunması, toplumsal hafızayı sürdürülebilir kılması, ortak geçmişi hatırlataması, birlik ve beraberliği güçlendirmesi bakımından oldukça önemlidir. Kent dokusunu oluşturan dini yapılar, kaleler, köşkler, hanlar, saraylar, kervansaraylar, köprüler, evler, yalılar, konaklar vb. anıtsal değeri olan tarihi yapı grupları içerisinde taşınmaz kültür varlıkları olarak yer almaktadır. Türkiye'deki tarihi yapılar içerisinde yapısal formları bakımından çok önemli ve özel bir yere sahip olan minareler ülke genelinde yaygın olarak bulunmaktadır. Yüzlerce yıllık tarihlerinin olması ve başta sismik hareketler olmak üzere birçok doğal afete maruz kalmalarına rağmen günümüze kadar varlıklarını devam ettirmeleri yapısal sitemlerinin çok sağlam ve sağlıklı olduğunun iyi bir göstergesidir. Türkiye'nin bir deprem kuşağında olması nedeni ile tarihi minarelerin sismik hareketlere karşı gösterdikleri davranışlarının belirlenmesi varlıklarını gelecek nesillere aktarmaları bakımından oldukça önemlidir. En büyük değerlerimizden olan ve kültürümüzü yansıtan tarihi yapılarımızı gerekli tüm önlemleri alarak, doğal afetlere ve diğer çevresel faktörlere karşı korumak gerekmektedir. Tarihi eserlerin malzeme özellikleri ve mimari yapısının en doğru şekilde ortaya konulmasının yanında yapıların doğasına uygun ve doğru sonuçların elde edilebileceği modellemelerin yapılması, yapı analizlerinin oluşturulması ve bu bağlamda önleyici tedbirler kapsamında gerekli güçlendirmelerin, bakım ve onarım yapılması gerekmektedir. Deprem hareketleri nedeni ile tarihi yapılar üzerinde oluşabilecek hasarların en düşük seviyelerde atlatılabilmesi, bakımların sürekliliği ve yapının doğasına uygun onarımlar ile mümkün olabilmektedir. Tarihi yapılar; çevrelerindeki yeni yapılaşmalarla beraber, kullanım hataları, yetersiz bakım ve onarımlar sonucunda da deprem kaynaklı hasarlara açık hale gelebilmektedir. Tarihi yapıların depreme karşı hangi riskleri altında olduğunun belirlenmesi; taşıyıcı sistemlerine ait yapısal problemlerin detaylı olarak tespit edilmesi, yapılacak araştırma ve incelemelerin tanımlanması, deprem yükleri ve düşey yükler altındaki hesaplamalara ait temel kuralların tespit edilmesi, elde edilecek sonuçlar ışığında koruma esaslarına uygun çözümlerin üretilmesi, projelendirilerek uygulanması ile sağlanabilecektir. Birinci bölümde genel bir değerlendirme yapılmış olup, ikinci bölümde ise tarihi yapıların ve kültürel varlıkların öneminden, zamanla yapılarında meydana gelen bozulmalara neden olan faktörlerden, depremlerin tarihi yapılar üzerindeki etkilerinden ve korunmasının hangi metotlar ile yapılabileceğinden bahsedilmiştir. Üçüncü bölümde; minarelerin hangi amaç için inşa edildikleri ve inşa edildiklerinde hangi tür yapılardan ilham alındığı, İslam dönemi, Türk-İslam dönemi ve Osmanlı dönemlerindeki tarihi gelişimlerinin nasıl olduğu irdelenmiştir. Dördüncü bölümde; özellikle Osmanlı döneminde inşa edilen minarelerde tercih edilen yapı malzemelerinden bahsedilmiştir. Beşinci bölümde; teze konu olan minarelerin ait olduğu camiler hakkında genel bilgilere değinilmiştir. Altıncı bölümde ise minarelerin hangi bölümlerinden oluştuğu hakkında bilgi verilmiş ve modellemesi yapılacak minarelerin röleve çizimleri yapılmış ve ölçülendirilmiştir. Ölçülendirilmiş minareler yine bu bölümde SAP2000 statik hesap programı ile katı cisim olarak modellenmiştir. Yedinci bölümde, Türkiye'de meydana gelmiş ve ölçülebilmiş büyük depremlere ait bilgiler verilmiştir. Ayrıca modelde kullanılacak ve son 20 yıl içerisinde Türkiye'de gerçekleşmiş üç büyük deprem olan 17 Ağustos 1999 Kocaeli, 12 Kasım 1999 Düzce ve 23 Ekim 2011 Van depremlerinden bahsedilmiş. Bu depremlere ait ivme zaman değerleri oluşturulmuştur. Sekizinci bölümde ise; teze konu minarelerin seçilen üç farklı deprem yükleri altındaki dinamik analizleri ve bunun sonucunda göstereceği performanstan bahsedilmiştir. Bu bölümde minarelere ait kütle katılım oranları, periyot ve frekanslarını belirten çizelgeler hazırlanmış, yapıya ait şekil değiştirme durumları ortaya konmuştur. Yapıların periyotları ve depremlere bağlı olarak oluşan zemin hâkim periyotları karşılaştırılmış ve sonuçları değerlendirilmiştir. Minarelerin kendi ölü yükleri ve deprem etkileri altındaki durumlarda çekme ve basınç gerilmeleri tahkik edilmiştir. Ayrıca minare tepelerinde meydana gelen ötelemelerin hangi limitlerde gerçekleştiği tespit edilerek çizelge haline getirilmiştir. Dokuzuncu bölümde; boyları, gövde çapları, dış duvar kalınlıkları gibi geometrik özellikleri ve şerefe sayıları birbirinden farklı olan, Süleymaniye Cami'ne ait üç şerefeli ve iki şerefeli minareleri ile bir şerefeli olan Ramazan Efendi Cami minaresi ele alınarak zaman tanım aralığında dinamik analizleri yapılmıştır. Bu analizlerde; Türkiye'yi derinden sarsmış, ekonomik ve sosyolojik olarak çok büyük etkileri olmuş, son 20 yıl içerisinde gerçekleşmiş üç farklı depremin ivme-zaman kayıtları kullanılarak yer değiştirme ve gerilme kuvvetlerine ait elde edilen analiz sonuçları değerlendirilmiştir. Bu tez çalışmasında, tarihi yapılarda deprem kuvvetleri nedeni ile meydana gelebilecek muhtemel risklerin tespit edilmesi, değerlendirilmesi, sonuçlarının ortaya konulması, bilimsel ve teknik açıdan tanımlanması, önerilerde bulunulması amaçlamıştır.

Özet (Çeviri)

Historical structures as being cultural heritage, endured all the environmental and human hazards for centuries and carried the cultural, sociologic and economic aspect of its age of construction to modern-day. Protection and preservation of monuments and historic buildings has been seen as a civic duty and as a part of our social responsibility. Thus, this research and thesis focus on the historic minarets which are most exceptional symbols of the religion of Islam. Preservation of the historical structures, which carry a monumental value and reflect the economic and technologic state as well as cultural and characteristic features of its age, is highly important due to the fact that they help to sustain the collective memory, foster the sense of unity and solidarity and remind people the common history of the community. Religious buildings which is a part of the urban fabric, together with fortresses, mansions, public houses, castles, caravansaries, bridges, houses, waterfronts and townhouses, bares an important monumental value as cultural assets of the whole humanity. With their special structural form, which distinguishes them from other historic buildings, Minarets can be commonly found in Turkey. The fact that they managed to survive for centuries even though they have faced many natural hazards, especially seismic waves, shows that they have a peculiar and health structure. Considering the fact that Turkey is located on a seismic belt, understanding the reactions of the historic minarets to seismic waves is important for them to survive for the future generations. It is a necessity to protect our historical buildings, which are an important part of our values and reflection of our culture, by taking all the necessary measures against the natural hazards and environmental factors. Besides presenting the material specifications and architecture of the historical buildings, it is essential to do the modelling of those buildings in a way that it reflects the correct results and the true nature of the building, conducting the pattern analysis and in this sense, as a part of the preemptive action, making the necessary renovations and structure reinforcement. In order to get over an earthquake with the least damage, historical buildings should go through regular renovations and restorations which is conducted in line with the nature of the building. Historical buildings become vulnerable to the damages caused by the earthquakes, together with the modern buildings, due to misuse, poor maintenance and restoration. In order to properly determine the risks that the historical buildings carry against earthquakes, it is paramount to determine the constructional problems of its load-bearing systems, identify the research and examinations to be conducted, establish the basic rules of the calculations on the seismic and vertical loads, determine the solutions in light of those founding and conceptualizing and executing the project. In the first chapter of this work, a general evaluation on the topic is presented. In the second chapter, the importance of the historic monuments and buildings, the factors which may cause the process of decay and disfigurement in those buildings, the effects of earthquakes on historic buildings and the methods of protection and preservation are briefly touched upon. In the third chapter, the purpose served by the minarets are examined by touching upon which sorts of structures inspired their builders and historical evolution of them during the early ages of Islam, Turkish-Islamic Period and the Ottoman period. In the fourth chapter, construction materials used on minarets especially during the Ottoman period are mentioned. In the fifth chapter, the mosques of the minarets which were examined in this work are briefly covered. In the sixth chapter, an outline of the sections of the minarets are given and a modelling study was conducted on them for relievo and scaled drawings. Solid modelling of the dimensioned minarets is also made in SAP2000 static analysis program and touched upon in this chapter. In the seventh chapter, the largest earthquakes ever recorded in Turkey are briefly touched upon. A special examination is made for the Kocaeli Earthquake in August 17, 1999 which was the largest earthquake recorded in Turkey in the last 20 years, Earthquake of Düzce in November 12, 1999 and the Earthquake of Van in October 23, 2011. Additionally, time history data analysis is made for the mentioned earthquakes. In the eighth chapter, the dynamic analysis of the minarets is examined in this work under the 3 mentioned earthquakes and minarets likely performances are touched upon. Additionally, charts that show the mass participation ratio, period and frequency are presented and deformation situation of the buildings are mentioned. Natural period of the buildings and the dominant soil periods related to the earthquakes are compared and the findings are presented in this chapter. The dead load of the minarets and the tensile and compressive loads of them under effects of earthquakes are analysed. Furthermore, the limits of the resonance at the peak of the minarets are determined and presented as a chart. In the ninth chapter, with different number of balconies on them and different geometrical features like height, body diameter and wall thickness, two minarets of the Süleymaniye Mosque with two and three balconies and one minaret of Ramazan Efendi Mosque with one balcony are examined and their time history dynamic analyses are made. In those analysis, the time history data of the 3 different most devastating earthquakes recorded in the last 20 years in Turkey, are used in order to examine the motion and tensile force findings of the analysis. In this thesis work, it is aimed to evaluate the risk factors in the historic buildings related to earthquake forces and technically and scientifically identify them, show the findings of the research and list the possible solutions.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    426014

    Bursa tarihi minarelerinin dinamik davranışlarının ve performanslarının incelemesi

    Numerical and emprical investigation of dynamic performance of historical masonry minarets in bursa

    CAVİT SERHATOĞLU

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Deprem MühendisliğiUludağ Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. RAMAZAN LİVAOĞLU

  2. Tez No

    126744

    Dynamic behavior of masonry minarets

    Yığma minarelerin dinamik davranışları

    METİN OĞUZMERT

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2002

    İnşaat Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. M. HASAN BODUROĞLU

  3. Tez No

    343179

    Bursa tarihi yığma minarelerinin dinamik davranışlarının modal analiz yöntemi ile incelenmesi

    Investigation of dynamic behaviour of historical masonry minarets with modal analysis method in Bursa

    MEHMET HÜDAİ BAŞTÜRK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2013

    İnşaat MühendisliğiUludağ Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. RAMAZAN LİVAOĞLU

  4. Tez No

    606716

    Tarihi minarelerin dinamik özelliklerinin deneysel ve nümerik yöntemler ile araştırılması

    Investigation of the dynamic properties of historical minarets by experimental and numerical methods

    TAHA YASİN ALTIOK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    İnşaat MühendisliğiManisa Celal Bayar Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ALİ DEMİR

  5. Tez No

    735564

    Yığma minarelerin dinamik analizi

    Dynamic analysis of masonry minarets

    ŞULE SEKİN ERONAT

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    İnşaat MühendisliğiFırat Üniversitesi

    İnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. ERKUT SAYIN

Geri Dön