Wellbeing and its spatial experience: development of SPA design and contemporary spa spaces
İyi olma hâli ve mekânlarının deneyimi: SPA tasarım gelişimi ve modern SPA mekânları
- Tez No: 512588
- Danışmanlar: DOÇ. DR. EMİNE GÖRGÜL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: İç Mimari ve Dekorasyon, Interior Design and Decoration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İç Mimari Tasarım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İç Mimari Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 151
Özet
İçinde yaşadığımız modern dünyada, sağlıklı olmakla birlikte, iyi olma hâli de giderek önem kazanan bir kavram olarak karşımıza çıkar. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ/ WHO) sağlık kavramını“yalnızca herhangi bir hastalık ve güçsüzlük halinin olmaması değil; bütünüyle bedensel, psikolojik, ruhsal ve sosyal bakımdan iyi olma durumu”olarak tanımlamaktadır.“İyi olma hali, sıhhat”olarak Türkçeleştirilebilinecek wellness ise Global Wellness Institution (GWI) tarafından antik çağlarda Ayurveda ile başlayan, geleneksel Çin tıbbı, Antik Yunan öğretileri ve Roma dönemi ile devam eden, 19. yy Amerika ve Avrupa akımları ile modern hâline kavuşmuş entelektüel, dinsel ve tıbbi akımlar olarak tanımlanmıştır. Bu bağlamda wellness kökleri antik çağlara uzanan, modern bir konsept olarak değerlendirilmektedir. Günümüzde, sağlıklı ve iyi olma hâli; Dünya'da artan stres oranı, yoğun çalışma saatleri, modern çağ insanlarından beklentinin giderek artması gibi sebeplerle gitgide zorlaşmaktadır. Bu sebeple insanlar kendilerine iyi gelebilecek bakım ve deneyimlere ihtiyaç duymaktadırlar. Bu deneyimler önceden şımartıcı aktiviteler olarak tanımlanırken, günümüzde iyileştirici aktiviteler olarak görülmektedirler Bu noktada spa mekânları devreye girmektedir. Spa, Latince“sudan gelen sağlık”anlamına gelen kelime öbeğinin baş harflerinin kullanımıyla türetilmiş bir kelimedir. İnsan sürekli su ile bir şekilde ilişki içinde olan bir canlıdır; anne karnında başlayan bu ilişki, su birikintileri, nehirler, denizler, okyanuslarda süregelmiştir. Suyla olan ilişkinin kökeninde, yıkanma ihtiyacı, dini ve ruhani ritüeller, suyun tedavi edici özelliğine olan inanç yatmaktadır. Bu bağlamda, insanlık kendi yıkanma mekânlarını oluşturmuş; mimari ve mühendislikteki ilerlemelere paralel olarak bu mekânları da geliştirmiştir. İnsanın yıkanmayla olan ilişkisi bir şekilde devam ederken, tarih boyunca hüküm süren farklı uygarlıklar ve hakim politik görüşlere göre bu ilişki (dönemsel olarak cinsiyete göre kullanımların ayrışması ya da bir aradalığı, yıkanmanın yasaklandığı ya da teşvik edildiği dönemler) şekillenmiş; bunun sonucunda ise, bireysel ve toplu yıkanma mekânları ortaya çıkmıştır. Günümüzdeki spa mekânları, bu sürecin bir uzantısıdır. Bu çalışma kapsamında spa mekânlarının tasarım gelişimi ile modern spa mekânları ve Türk hamamının modern spa tasarımında artan rolü irdelenmektedir. Tez beş bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde; tezin amacı, literatür taraması ve hipotez yer almaktadır. Spa nedir, spa mekânları nasıl inşa edilir, tarihten günümüze kullanıcılar spa mekânlarını nasıl deneyimler gibi çeşitli sorulara yanıt bulmak amacıyla literatür taraması (farklı kültürlere dair değişkenlik gösteren yıkanma alışkanlıkları ve karşılaştırılmaları) yapılmış ve spa mekânlarının geleceğine dair bir hipotez vurgusu yapılmıştır. Spa mekanları, çok özelleşmiş deneyimler içerdiği için herhangi bir anket yapma şansı bulunamamıştır bu sebeple tez son kullanıcı verilerini içermemektedir. İkinci bölümde; yıkanma ihtiyacının kökeni (ruhani, teolojik ve sağlığa dair unsurlar), spa kültürü (yıkanma pozisyonları ve günümüze yansımaları), spa çeşitlerinin ve tipolojilerinin ortaya çıkışı irdelenmiştir. Bu ihtiyacı ve tarihsel gelişimi daha iyi algılayabilmek için; tarih boyunca farklı kültürlerdeki yıkanma ritüellerini, Indüs Vadisi'nden başlayarak ele alan inceleme süreci, Antik Yunan, Roma, Asya, Osmanlı İmparatorluğu sırasıyla devam etmiş; Dünya'daki mihenk taşı kabul edilebilecek gelişmeler bir zaman çizelgesi şekilde ortaya konmuştur. Tüm bu incelemelerin sonucunda günümüzdeki modern spa mekanlarına gelinmiştir. Üçüncü bölümde; spa planlaması kapsamlı bir şekilde ortaya konmuştur. Öncelikle doğru proje ekibinin (işveren, tasarımcı, spa işletmecisi, proje yöneticisi, spa danışmanı) bir araya getirilmesiyle başlanan proje süreci, spa tipinin (günlük spa, klüp spa, hedef spa, medikal spa, termal spa ve otel spası) belirlenmesi ile devam eder; bu aşamaların sonrasında spa konseptinin ve kullanıcıda yaratılmak istenen temanın/ hissiyatın belirlenmesi, ana hatlarıyla spa tasarım prensipleri (mekânsal kurgular, arayüzler, zonlama, hacimlerin çeper karakteristikleri), spa bileşenleri ve mekânlarının (sıcak terapiler, soğuk terapiler, kuru bakımlar ve alt mekânları) tanımlanması, yerleşim çalışmaları (leke çalışmaları, komşuluk ve ardışıklık ilişkileri) ve bu yerleşim çalışmaları için uyulması gereken yükümlülükler (mimari, iç mimari standartlar ve spa standartları) ve kullanıcı akış şemaları (terapilere göre mekanların komşuluk ilişkileri, bu mekanlar arasındaki bağlantı rotaları ve servis hatları) irdelenmiştir. Tüm bunların sonunda ortaya çıkan spa mahalleri karşılaştırmalı olarak özetlenmiştir. Dördüncü bölümde; elde edilen ve net bir şekilde tanımlanan bilgiler ışığında, spa deneyimini etkileyen tasarım kriterleri örnek projeleri yorumlayabilmek adına ortaya konmuştur. Projelerin öncelikle künye bilgileri (proje yeri, yapım tarihi, etrafında nelerin yer aldığı, kapasite bilgileri) verilmiştir, sonrasında spa tipi, spa kapasitesi ve ulaşılabilirlik bilgisi incelenmiştir. Giriş bilgileri sonrasında proje kriterleri üç ana başlıkta ele alınmıştır, bu başlıklar; mekansal (kapasiteler, ölçüler, mekansal geçişler) çözümleme, atmosfere dair (ışık, ses, koku) çözümleme ve altyapısal çözümledir. Günümüzde, spa tipleri arasındaki farklılıklar giderek azaldığı ve spalar uygulamada daha çok kullanıcıların her zaman ulaşabildiği“günlük spalar”ve kullanıcıların ulaşmak için plan yapması gereken“hedef spalar”olarak ayrıldığı için, hedef spa kapsamında Türkiye' den Canyon Ranch Kaplankaya ve Türkiye dışından Joali Resort Muravandhoo Maldivler; günlük spa kapsamında şehir otel spası olarak Türkiye dışından Villa Magna Madrid ve Türkiye'den Fairmont Quasar Istanbul. Her bir proje, ortaya konan tasarım kriterlerine göre irdelenmiştir, bu esnasında plan ve kesit çizimleri üzerinden diagram çalışmaları yardımıyla proje okumaları yapılmıştır . Bu çalışmalar; ıslak spa planının okunması ve bu plan üzerinde cinsiyet ve temiz-kirli ayak ayrımlarının irdelenmesi (kullanıcı akış şemaları) ve malzeme panolarının hazırlanması, sonrasında ise her bir projenin kendi kapsamında yer alan Türk Hamamı, Sauna ve Buhar odalarının ıslak spa ile kıyaslanacak şekilde mekansal kapasitelerinin ve aydınlatma senaryolarının incelenmesi şeklindedir. Proje seçimleri yapılırken gözetilen bir diğer kriter ise, yazarın kendisinin de aktif olarak çalıştığı projeler olmasıdır. Beşinci ve son bölümde ise genel değerlendirmeler ve örnek proje irdelemelerinden elde edilen sonuç çıkarımları yer almaktadır. Bu dört proje ekseninde değerlendirme yapıldığında, modern dünyada spa tipleri arasındaki farklılıkların günden güne muğlaklaştığı, spa deneyimlerinin giderek daha da kompakt bir hale geldiği, atmosfere ilişkin unsurların (tasarım yaklaşımları ve çizgilerinin, malzeme seçimleri, malzemelerin bir araya getirilme biçimleri ve renk paletleri açısından benzeştiği), özellikle spa danışmanının projenin taslak aşamasından son anına kadar aktif olarak görev aldığı projelerde, altyapı unsurlarının doğru bir şekilde çözümlendiği ve tüm farklı spa tipolojilerinde başı çeken ana spa mekan karakteristiğinin Türk Hamamı atmosferi olduğu gözlemlenmiştir. Türk hamamının esnek (alt mekânlarının eksik ya da tam olarak kullanılabilmesi, bu alt mekânların farklı kompozisyonlar içinde bir araya getirilebilmesi) ve dönüştürülebilirliğe el verişli (gerekirse farklı terapilerin ya da hamam bünyesinde bir araya getirilebilmesi ya da hamamın bazı durumlarda buhar odası gibi işlev görmesi) yapısıyla, kompakt bir spa arketipi olarak değerlendirilebileceği, bu sebeple öneminin günden güne arttığı ve gelecekte daha da artacağı vurgulanmıştır.
Özet (Çeviri)
Wellbeing as a notion gains importance day by day hand in hand with the status of healthiness. World Health Organization (WHO) defines health as“state of complete physical, mental and social well-being and not merely the absence of disease or infirmity”on the one hand; on the other hand, Global Wellness Institution (GWI, 2017) stresses wellness as intellectual, religious and medical movements and modern concept with ancient roots beginning with the Ayurveda treatments followed by Traditional Chinese Medicine, Ancient Greek doctrines, Roman Medicine and movements in United States and Europe in 19th century. Today, wellbeing and being healthy are the ultimate goals that are difficult to endure due to increasing stress level in modern world, working environment with high-intensity and expectations from civilized human. As a result of these, people need to have treatments and experiences to relax and stay strong. In this content, spa spaces compel attention. As the word spa literally refers to the abbreviation of sanus (salus/ sanitas) per aquam that means health coming from water in Latin. The relation between human beings and water starts in the mother womb and continues in many forms. People are always attracted to water and this interest originates from different aspects like need for bathing, religious and spiritual rituals and the belief to curative powers of water. Bathing can take place where water exist as bathtub, shower or even river, sea, ocean, lake. While human baths throughout the history, the forms of bathing shaped according to different reigns, beliefs and politics. Thus, personal and public bathing spaces emerged in relation to these routines and rethorics . In this thesis study, well-being and its spatial experience and spa design development and contemporary spa spaces, further to that, the emerging role of Turkish Hamam spatiality and its atmospherical penetration in contemporary spa design is also examined and discussed. Thesis consist of five main chapters: In first chapter; the purpose of thesis, literature review and hypothesis are stressed. To comprehend the definition of spa, the construction of spa spaces and the history behind these spaces and experiences literature study is done. In addition to that, a future projection is stressed throughout the evolution of spa in the context of hypothesis. In second chapter; the roots of bathing need, spa culture and their spatial typologies and the emergence of them are examined. In order to fully understand, spa rituals throughout the history beginning with Indus Valley, following to that Ancient Greek, Romans, Asia and Ottoman Empire Eras are discussed; further to that, the essential thresholds are examined in a timeline. In third chapter; planning a spa is analyzed deeply. In this content; spa types, determination of spa concept, spa design principals and obligations, spa components and spatial requirements, layout needs and user flows are revealed. In fourth chapter; under the indications and inputs of previous chapters, the spatial aspects and criteria that affect spa experience are specified. In this content, since in modern world, the boundaries between spa types are getting ambigous and the spas are evolved into“days spas”where users can reach any time they want and“destination spas”where users need to plan a journey to use in practical use; one destination spa in Turkey (Canyon Ranch Kaplankaya) and one resort hotel spa outside of Turkey (Joali Maldives), one city hotel spa outside of Turkey (Villa Magna Madrid) and one city hotel in Turkey (Fairmont Quasar Istanbul) are dismantled in relation to defined criteria set. In considerations of these evaluations, the increasing demand to Turkish Hamam is observed and stressed. In fifth chapter, concluding remarks and future projections are discussed. In this part; in addition to the evaluations and sectional results, it is stressed that the significance of Turkish hamam is getting more and more important gradually with its flexible and corvertible spatial aspects and utilization of spatial characteristics of Turkish Hamam emerges as an increasing demand in the design of contemporary spa ambient, while this find out is stressed and the reasons are briefly discussed on the final chapter.
Benzer Tezler
- Bürolar için aydınlatma armatürü seçiminde tasarımcı yaklaşımları
Başlık çevirisi yok
DEMET GÜNAL
Yüksek Lisans
Türkçe
1998
Endüstri ve Endüstri Mühendisliğiİstanbul Teknik ÜniversitesiEndüstri Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NİGAN BAYAZIT
- Çevre davranış alanı içinde konut ve çevre değiştirmenin insana etkisinin mimari açıdan incelenmesi
Investigation from the architectural point of view the influence of residential shift-relocation on human being
CEMİLE TİFTİK
- Kentsel dış mekânda kadın: Bolu- Mudurnu yerleşimi örneği
Woman in the urban outdoor: Case of Bolu- Mudurnu settlement
CANSU DİNÇTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Peyzaj MimarlığıBartın ÜniversitesiPeyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEBAHAT AÇIKSÖZ
- Ekosistem servisleri değerinin mekânsal planlama ile ilişkilendirilmesi
Integration of ecosystem services value into spatial planning
NÜKET İPEK ÇETİN
Doktora
Türkçe
2023
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AZİME TEZER
- An assessment of multidimensional urban poverty and deprivation: The case of Ankara (Türkiye)
Çok boyutlu kentsel yoksulluk ve yoksunluk değerlendirmesi: Ankara (Türkiye) örneği
MEHDI ROSHANI
Doktora
İngilizce
2024
Şehircilik ve Bölge PlanlamaGazi ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KÜBRA ÇAMUR