Türkistanlı Veli Kayum-Han (1904-1993): Hayatı ve fikirleri
Turkistani Veli Kayum-Khan (1904-1993): His life and thoughts
- Tez No: 514297
- Danışmanlar: PROF. DR. AHMET KANLIDERE
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Biyografi, Tarih, Biography, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Türk Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 203
Özet
Taşkentli Veli Kayum-Han (1904-1993), Türkistan'ın bağımsızlık mücadelesini hariçte siyasi ve entelektüel çalışmalarıyla sürdüren bir lider olarak tarihe geçmiştir. Buhara Halk Cumhuriyeti'nin kadro yetiştirme projesi kapsamında 1921 yılında eğitim görmek amacıyla Almanya'ya gönderilmiştir. Fakat 1924 yılında Buhara'nın tamamen Sovyet güdümüne girmesinden sonra geri dönmesi emredilmiş ise de dönmemiştir. Ülkesinde kendisi için ölüm emri verilmesi üzerine Almanya'da kalmış, buradaki eğitimini tamamladıktan sonra gazetecilik yapmaya başlamıştır. II. Dünya Savaşı'nın başlaması ile Almanlara esir düşen Türkistanlıların, esir kamplarından kurtarılması için çalışmıştır. Bu yönde 1942 yılından itibaren Milli Türkistan Birlik Komitesi (MTBK)'ni kurarak bu teşkilatın başkanlığını yapmış, bu komitenin basın aracı olan Milli Türkistan (Berlin, 1942-45; Cenevre, 1949-54; Düsseldorf, 1962-75) dergisini çıkarmış ve başyazarı olarak da görev almıştır. Bu dergi dışında Milliy Edebiyat (Berlin, 1943-45) dergisi ile Yangi Türkistan (Berlin, 1943-45) gazetesini çıkarmış, pek çok makale ve kitapçık yayınlayarak Türkistan'ın bağımsızlığı yönündeki çalışmalarını sürdürmüştür. Veli Kayum-Han, yapmış olduğu çalışmalar ile tüm Türkistanlılara ulaşabilmeyi ve onları SSCB'nin faaliyetleri karşısında bilinçlendirmeyi hedeflemiştir. II. Dünya Savaşı sonrasında ABD hükümetince tutuklanmış, iki yıl hapiste kalmıştır. Serbest bırakıldıktan sonra Türkistan'ın bağımsızlığı mücadelesini yeniden sürdürmeye devam etmiştir. Veli Kayum-Han ismine çeşitli kitap ve makalelerde rastlamak mümkündür ancak hayatını ve çalışmalarını ele alan ayrı bir çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışmada onun kapsamlı bir biyografisi ortaya konulacak, şu âna kadar incelenmemiş olan kendi eserleri analiz edilecektir.
Özet (Çeviri)
Veli Kayum-Khan (1904-1993) has become an important figure with his intellectual and political works besides his efforts in the struggle for Turkestan independence. He was born in Tashkent and in 1921 he was sent to Germany for training cadre for the People's Republic of Buhara. However, after 1924 he was called back to his home country. He did not go back; instead he preffered to live in Germany. After his graduation, he started to work in the field of journalism. With the advent of the World War II, he began to work for the emancipation of the Turkestani prisoners in the concentration camps. He established the Committe of Turkestan National Unity and became the president of this committe, then he published the journal of Milliy Turkistan (Berlin, 1942-45; Geneva, 1949-54; Düsseldorf, 1962-75) as a main media-tool of the committee and he worked as a head-columnist. Besides this journal, he published the journal of Milliy Edebiyat [National Literature] (Berlin, 1943-1945) and the newspaper of the Yengi Turkistan [New Turkistan] (Berlin, 1943-45). In these journals he published many articles and continued his struggle for the independence of Turkestan. Veli Kayum-Khan, tried to reach all Turkestanis and to raise awareness against the actions of the Soviet Union. After World War II, he was arrested by the US government and remained in the prison for two years. After that he continued his efforts for the his struggle for Turkestan. Although he was a very important figure as an emigre leader of Turkestanis in Europe, there is no seperate work on his biography and works. Therefore, this disassertation aims at building a biography of him by searching sources and analysing his works.
Benzer Tezler
- Türkistanlı Ceditçi Abdullah Kâdirî'nin Mehrobdan Chayon romanı (İnceleme)
Mehrobdan Chayon novel of Ceditçi Abdullah Kâdirî from Turkistan (Review)
YASİN KARADENİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. VELİ SAVAŞ YELOK
- Türkiye'deki Doğu Türkistan muhacirlerinin faaliyetleri (1950-1980)
Activities of East Turkistan immigrants in Türkiye (1950-1980)
RECEP KANALGA
Doktora
Türkçe
2022
TarihAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ŞAHİNGÖZ
- 1930-1955 yılları arasında Doğu Türkistanlılar ile Hindistan Pakistan Hükümetleri arasındaki ilişkiler
Relations between East Turkistanis and the Governments of India-Pakistan between 1930-1955
FAZİLET PINAR KOCAOĞLU UYUR
Doktora
Türkçe
2022
TarihNevşehir Hacı Bektaş Veli ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. TEKİN TUNCER
- Lars-Erik Nyman'ın 'Great Britain and Chinese, Russian and Japanese interests in Sinkiang 1918-1934' adlı kitabının Türkçeye tercümesi ve değerlendirmesi
Translation and evaluation of Lars-Erik Nyman's book 'Great Britain and Chinese Russian and Japanese interests in Sinkiang, 1918-1934'
HASAN AYDIN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
TarihAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. VARİS ÇAKAN
- II. Dünya Savaşı sonrası Almanya'daki Sovyet esirlerinin ülkeye dönüşü meselesi (Türkistan örneği)
The issue of the return of Soviet prisoners in Germany after second World War (Turkestan example)
AİPERİ BUKUEVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
TarihAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. BEKİR TÜMEN SOMUNCUOĞLU