Terceme-i Meʽaricü'n-Nübüvve'nin dil incelemesi (Celāl-Zāde Mustafa Çelebi) (176b-349a)
Linguistic analysis of Terceme-i Me'āricü'n-Nübüvve (Celāl-Zāde Mustafa Çelebi) (176b-349a)
- Tez No: 527635
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SEVDA ERATALAY
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yüzüncü Yıl Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Yeni Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 187
Özet
Anadolu sahasında gelişen Türk yazı dili dönemleri; ses, şekil ve cümle bilgisi açısından çeşitli özellikler taşımaktadır. Bu özelliklerin tespiti Türk dilinin tarihî gelişim sürecinin tam ve doğru bir şekilde ortaya konulması adına önemlidir. Tarihî dönemler arasında birçok çalışmaya kaynaklık etmiş olan 13. ve 15. yüzyılları içeren Eski Anadolu Türkçesi veya başka bir deyişle Eski Türkiye Türkçesi, döneminde oluşturulmuş eserlerin dil incelemeleri, günümüz Batı Türkçesinin oluşumuna kaynaklık etmesi açısından önem arz etmektedir. 16. yüzyılda yazılmış eserlerde de Eski Anadolu Türkçesinden Osmanlı Türkçesine geçiş söz konusu olmakla birlikte Eski Anadolu Türkçesine ait birçok özellik görülmeye devam eder. Değişen veya aynı kalan özelliklerin tespiti, eserlerin gramer incelemeleri ile mümkün olmaktadır. Bu amaç doğrultusunda, 16. yüzyılın ilk yarısında Kanuni Sultan Süleyman'ın özel isteği üzerine Celâl-zâde tarafından tercüme edilen Terceme-i Me'âricü'n-Nübüvve, çalışmamızın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmada eserin gramatikal özelliklerinin tespiti amaçlanmıştır. Giriş kısmında; Celâl-zâde, Terceme-i Me'âricü'n- Nübüvve ve yazdığı diğer eserler hakkında bilgiler verilmiştir. Eser; yazım özellikleri, ses bilgisi ve şekil bilgisi olmak üzere üç bölüm halinde incelemeye tabi tutulmuştur. İlk bölümde eserin yazım özellikleri fonetik bağlamda incelenmiştir. İkinci bölümde ünlü ve ünsüzler üzerinden eserin ses bilgisi özellikleri tespit edilmeye çalışılmış ve eserin ayırt edici özellikleri vurgulanmıştır. Bu kısımda eserin baskın özelliği olan yuvarlaklaşma ve düzleşme ses olayları ile ünlü ve ünsüz seslerin üzerinde gerçekleşen diğer ses olayları detaylı olarak verilmiştir. Üçüncü bölümde eserin şekil bilgisi incelenmiş ve kelime türleri, kelime yapımı ve ekler üzerinde ayrıntılı bir şekilde durulmuştur. Tanım, tespit ve örnek sıralaması takip edilmeye çalışılmış ve bundan hareketle önce ilgili bölümlerde gerekli tanımlamalar yapılmış, incelediğimiz eserde bu tanım ile bağdaşan ve ayrılan yönler vurgulanmış, daha sonra savımızı destekleyecek özellik ve miktarda örnekleme yoluna gidilmiştir. Bunların neticesinde eserin yazıldığı tarih yanında Osmanlı Türkçesinden çok Eski Anadolu Türkçesi özellikleri yansıttığı tespit edilmiştir. Bununla birlikte çalışmaya konu olan eser ve yazıldığı dönem üzerinde yeterince bilimsel araştırma yapılmadığı tespit edilen diğer hususlar arasındadır.
Özet (Çeviri)
The Turkish writing language developed in Anatolia has various characteristics in linguistic terms. Terceme-i Me'āricü'n- Nübüvve, translated by Celāl-zāde upon the special request of Kānūnī Sultan Süleyman in a period which may be considered as the last stage of Old Anatolian Turkic, constitutes the subject of this work. The aim of the study is to determine the grammatical features of the work. At the entrance of the work; there is information about Celāl-zāde, the works he wrote, and Terceme-i Me'āricü'n-Nübüvve. Work; writing features, phonology and morphological information in three sections were examined. In the first part, the writing features of the work were studied in a phonetic context. In the second part, phonological features of the work were tried to be identified through vocals and consonants and the distinctive features of the works were emphasized. In this section, the dominant feature of the work is roundness and flattening sound events, and other sound events on the vocals and consonant voices are examined in detail. In the third chapter, the morphology of the work is studied and the details of the word types, word construction and suffixes are emphasized. Before describing, identifying and proving the basics, we made the necessary definitions in the relevant sections, emphasizing the aspects of our work which are compatible with this definition and departing directions. In spite of the fact that the work is written on the result of these, it is determined that it reflects the characteristics of Old Anatolian Turkısh than Ottoman Turkic. However, it is among the other characteristics that it is determined that there is not enough scientific research done on the mentioned period
Benzer Tezler
- Terceme-i Meâricü'n-nübüvve (Metin-Sözlük)
Terceme-i Me'aricü'n-nübüvve (Text-Glossary)
SEVDA ERATALAY
Doktora
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıYüzüncü Yıl ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÖZKAN
- Muhammed Rahim'in Meâricü'n-Nübüvve tercümesi (Dil incelemesi - transkripsiyonlu metin - dizin)
Muhammed Rahim's translation of Maʿāric al-nubuwwa (Grammar analysis - transcription of the text - index)
TUNÇ YALÇIN
Doktora
Türkçe
2022
DilbilimMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TANJU SEYHAN
- Celâlzâde Mustafa'nın Me'aricü'n-Nübüvve adlı eseri Metin - Sözlük Özel Adlar dizini - Esmâ-yı Latîfe (3 cilt)
The manuscript of tercüme-i Mearicü'n-Nübüvve text - glossary - index of names - index of asma an-nabiyy (3 volume)
HARUN ARSLAN
Doktora
Türkçe
2013
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÖZKAN
- Yazıcızâde kardeşlerin tasavvufî görüşleri ve Osmanlı'ya tesirleri
The sufistic views of Yazidjioghlu brothers and the influences of these views on the Ottomans
MEHMET BİLAL YAMAK
Doktora
Türkçe
2021
Dinİstanbul ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. REŞAT ÖNGÖREN