Yapı üretim süreçlerinde risk faktörlerinin aktör ağ teorisi ile değerlendirilmesi
Evaluating risk factors at building construction processes with actor network theory
- Tez No: 532171
- Danışmanlar: DOÇ. DR. CANDAN ÇITAK
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Aktör Ağ Teorisi (AAT), Aktör-Ağı, Yapı Üretimi, Risk, Karma Kullanımlı Yapı, Actor Network Theory (ANT), Actor-Network, Building Production, Risk, Mixed-Use Buildings
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Konut Üretimi ve Yapım Yönetimi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 176
Özet
Yapı üretim süreçlerinde projeyi istenen kalite, süre ve kaynaklarla tamamlamak amaçlanır. Dünya'da yapı üretim trendlerinin değişmesi akabinde küreselleşme sürecinde Türkiye'de de yapı üretim algısı değişmiştir. Özellikle son 10 yılda ülkemizde inşaat sektörünün yükselişi ve karmaşık hal alışı çok aktörlü bu süreçte her aktörün kendi çıkarını kollaması, riskleri de beraberinde getirir; çatışma ve anlaşmazlıklara neden olur. Bu risk etmenlerinin incelenmesi, süreçte yaşanan çatışma ve anlaşmazlıkların minimumda tutulmasını sağlar. Metropollerde yapıya müsait imar alanı stoğunun azalması ile asıl amacın barınma olduğu yapılar, teknolojinin gelişip farklı malzemelerin kullanılabilmesi ile tek katlı yapılardan yüksek yapılara evrilmiştir. Bunun yanı sıra İstanbul gibi büyük kentlerde yaşanan trafik sorunu nedeni ile tek bir mekanda pek çok işlevi barındıran karma kullanımlı yapı biçimleri yaygın hale gelmiştir. 2000'li yıllarda alım gücünün artması ve yapının kullanım değerinden ziyade meta değerine sahip olması, o yapıda bulunmanın prestijli olduğu düşüncesi ve günün getirdiği yaşam tarzı ile karma kullanımlı yapılar tercih edilir olmuştur. Mekan algısının sosyal ve ekonomik etkilerle şekillenmesi ile yapılar da birçok fonksiyonu bir arada barındırır hale gelmiştir. Bu yeni yapı tarzı yapı üretim süreçlerini de karmaşık hale getirmiştir. Ofis, konut, eğlence alanları, spor alanları, parklar, eğitim alanları, otel gibi pek çok farklı fonksiyonu bir arada barındıran karma kullanımlı yapılar proje ölçeğini büyültürken, yapı üretim süreçleri uzamış ve karmaşıklaşmıştır. Farklı işlevli mekanların aynı projede ele alınmasından dolayı alanın gerektirdiği uzmanlığa göre pek çok farklı aktör süreçte rol alır. Bu bağlamda pek çok iş kalemi, malzeme, makine, standart, sözleşme, şartname hem aktörler arasındaki ilişkiyi belirleyecektir, hem de iş yapım biçimini etkileyecektir. Bu çok aktörlü ilişkiler çeşitli şekillerde ele alınabilirken, bu ilişkiler aslında bu aktörler tarafından belirlenen sözleşmelere dayalıdır. Kullanılan çok sayıdaki malzeme kalitesi ile ilgili standartlar da yine bu aktörler tarafından belirlenirken, tüm bu katılımcıların (Aktör gibi insan olan ve sözleşme, şartname gibi insan olmayan tüm varlıklar) sayısının artması projenin büyümesi ile doğru orantılıdır ve günümüz yapı biçimleri de hayli karmaşıklaşmış hale gelmiştir. Dolayısıyla süreç pek çok sorun ve belirsizlik ile karşı karşıya kalırken, bu durum yapı üretimi bağlamında risk olarak ele alınabilir. Bu riskler özellikle işin kalitesini, yapım biçimini, teslim süresini, kullanılacak ürünleri ve görevli aktörleri, maliyetini etkiler. Çok katılımcılı yapı üretim süreçlerinde bu katılımcılar arası kurulan türlü ilişkiler inşaat sektöründe sıklıkla incelense de, sosyal bilimler alanında kullanılan bir metodoloji olan Aktör Ağ Teorisi (AAT) ile ele alınabilir. Böylece Actor-Network Theory'nin özü olan çok farklı katılımcının belli bir amaçla bir araya gelmesi ve bu katılımcılar arasındaki çeşitli ilişkilerin ortaya konulması fikri ile AAT yapı üretimi süreçlerinde ele alınabilir. Yapı üretim süreçlerinde yaşanan bir takım sorunlar aktörler arasında kurulan ilişkilerden kaynaklanır ve bu ilişkiler bir takım faktörlerden etkilenerek biçimlenir. Bu çalışmanın amacı, tüm bu paydaşlar arasındaki ilişkiyi ortaya koyup, problemleri ve olası olumsuz risk faktörlerini ilişkiler bağlamında görünür kılmaktır. Her proje farklı katılımcılar barındırıp, farklı koşullarda süreceğinden kendine özgü riskleri barındırır. Her farklı projede aynı aktörler yer alsa bile, hazırlanan sözleşmeler, kullanılacak malzemeler, yapının yer aldığı bölge farklı olduğundan aktörler arası iş ilişkileri de değişecektir. Kullandığımız metodoloji ile her farklı katılımcının kurduğu ilişki görünür kılınarak paydaşlar arası yaşanabilecek problemler ve risk unsurları da görünür hale gelir. Böylece her projeye özgü ilişki haritası hazırlanabilir, farklı ilişki biçimleri gösterilebilir, sürecin sosyal ilişkiler dışında materyal yönünün de ele alınmasıyla aktörler arası ilişkilerin anlamlandırılıp hangi aktörün ne kuvvette ne tür etki bıraktığı anlaşılıp, süreç boyunca oluşacak riskler önceden ortaya konulur. Bu metodolojinin dünyada değişen yapı üretim yöntemlerinin karmaşıklaşan iş kalemleri ve çok aktörlü oluş bağlamında riskli üretim süreçlerini her projeye özgü biçimde ele alması ile Actor-Network Theory'nin yapı üretimi bağlamında kullanılması çalışmanın özgün yanıdır. Bu bağlamda çok aktörlü, karma kullanımlı bir yapı olup, büyük ölçekli ve sık sık revizeler gerektiren bir proje olmasından dolayı dinamik aşamalara sahip İstanbul Finans Merkezi-BDDK Hizmet Binası Projesi araştırma konusu olarak ele alınmıştır. Alan çalışması sırasında yapım sürecinde aktif rol alan aktörlerle görüşmeler yapılıp sürece dair yaklaşımlar, kararları etkileyen etmenler ve genel gidişat hakkında bilgi alınmış; proje, projeye dair veriler ve yazılı belgeler incelenmiştir. Ardından yapı üretim sürecinde kullanılan araçların, kullanıcı isteklerinin, aktörler tarafından hazırlanan sözleşmelerin ve yasalar gibi pek çok risk faktörünün yapım süreci boyunca ilişkileri değiştirip biçimlendirmesi açısından ortaya konabileceği kurulan ilişki ağı ile ortaya konulmuştur. Hayli karmaşık aşamalara sahip olan bu çaplı büyük yapı üretimi projelerinde risk unsurunun Aktör Ağ Teorisi yardımı ile kurulan ilişki ağları yardımı ile görünür kılınması hedeflenilmiştir. AAT çalışmalarının ülkemizde yapı üretimi bağlamında teoriden öte gidemeyişi nedeniyle konu hakkındaki boşluğun doldurulması hedefiyle bu çalışmanın diğer kaynaklara öncülük etmesi amaçlanmıştır. • Bu bağlamda tez dahilinde 1. Bölümde literatür çalışması, çalışma amacı ve çalışmanın kurgusundan bahsedilmiştir. Literatür araştırmasında yapı üretimi bağlamında risk konusu ve Aktör Ağ Teorisi hakkında yayımlanmış makale, kitap, dergi ve tezler dahilindeki teorik bilgiler incelenmiş, bu kaynaklar yardımı ile çalışmanın kuramsal alt yapısı oluşturulmuştur. • Çalışmanın 2. Bölümünde risk konusu yapı üretimi bağlamında ele alınmış, risk kavramı ve risk faktörleri incelenen literatür yardımı ile irdelenmiştir. Buna göre her yapı üretim sürecinin kendine özgü riskleri barındırması ile riske dair önceden bir tahmin yapılmasının güçlüğü ortaya konularak her katılımcının ele alınabildiği bir metodoloji olan Aktör Ağ Teorisinden yararlanılıp risk faktörlerinin ilişkiler üzerinden okunması düşüncesine varılmıştır. • Çalışmanın 3. Bölümü Aktör Ağ Teorisi'ni hem teorik olarak irdelenmiş, hem de yapı üretimi bağlamında ele almıştır. Bu noktada öncelikle Aktör Ağ Teorisi'nin çoklu-karmaşık süreçleri incelemesi ile yapı üretimi bağlamında da uygulanabilir bir metodoloji olabileceği düşüncesi ele alınmıştır. Bu doğrultuda esas amacımız Aktör-Ağının tüm katılımcılarının hem kendi arasındaki hem de aktör ağı ile olan ilişkiyi ortaya koymak olmuştur. • Çalışmanın 4. Bölümü yapılan alan çalışması hakkındadır. İUFM BDDK Hizmet Binası'nın çalışma konusu olarak seçildiği bu bölüm bilgilerin edinim süreci ve izlenilen yöntem hakkında bilgiler içerirken, BDDK Hizmet Binası yatırım aşaması ve yapım aşaması hakkında anlatımları barındırır. Ayrıca bu bölüm Aktör Ağ Teorisi'nin teorik bilgiler ışığında pratiğe taşınmasını yorumlayarak, örnek bir projede yer alan potansiyel risk faktörleri aktör ve aktan varlıkların sistematik bir biçimde tablolanıp, vektörler yardımı ile önce Kara-kutu akabinde Aktör Ağı kurulumu safhalarını ortaya koyar.
Özet (Çeviri)
The aim of the building production is to complete the project with the determined quality, time and sources. Perception of building production at Turkey has been evolved during globalisation process according to the World building production trends. Rising of construction sector at last decade made processes more complicated and dynamic with its multi-actored context. This complex contexture is related with each actor's actions according their own interests. So this disagreements and conflicts between actors brings risks. Investigating these elements of risks helps to minimize conflicts and disagreements. The limited zoning areas at metropolis causes the one-story houses transform to high-rised buildings through technological developments and possibility of various construction materials. In addition to this traffic-jam at big cities as Istanbul triggered mixed-use buldings that provides plenty of functions. Higher purchasing power at 2000's, the meta value of structures, prestige advertisings and the life style of the day made users prefer mixed-use buildings. Space perception has been configured according social and economic effects, so the structured become to host various functions. This new structural style transformed building production processes in a complex way. Mixed-use buildings (are compose of office, dwelling, playfield, entertainment venues, playgrounds, educational fields, hotels) that includes various functional structures made project scale get bigger, so the production processes get longer and complicated. Various actors takes places at production processes according to their own interests since mixed-use buildings handles different functionaled spaces in the same project. In this regard, various work items, materials, machines, standards, contracts, specifications are defines the relation between actors also the style of transact business. This multi-actored relations can handle in various ways, but these relations are formed by contracts that determined by actors. The number of materials also the standards and regulations are determined by actors. Also the number of these participators (Actors like humans and non-humans like contracts, regulations) are related to project's scale and nowadays structure formats are getting more and more complicated. Thus, building production processes are bring up against with various conflicts and uncertainties that can be named as risks among building production processes. These risks are effecting business quality and style, due date, materials, cost and staff. Multi-participated building production processes's relations among these actors is handles at construction industry, but also it is possible to handle this subject among one of social science's methodology: Actor-Network Theory (ANT). So this social science product methodology can handle building production processes due to it's essence: Various participants can rally and these participant's several relations can be revealed. Some problems among actors are originated of their contacts and these relations are formed with a set of factors at building production processes. In accordance with this purpose, our aim is to set out the relation among stakeholders to visualise problems and negative risks in the context of relations. Each project harbor different participants, distinctive risks due to different conditions. Even same actor takes role at different projects; contracts, materials, location are unique, so the business relationship between actors. The methodology apparents risk factors and problems among stakeholders with visualising the relations between stakeholders. So it is possible to creating different relation maps, showing different relation styles, handling the importance of materials apart from social relations between actors effects in the meaning of strength and how it affects to determinate risks before risk happening. The distinctive point of the methodology is to handle each project's building production processes in the meaning of handling the risky building production processes with it's multi-actored and complicated work-items due to altered building production processes. In this regard due to it's multi-actored, mixed-use structure, large-scaled, frequently revised processes, dynamic phases we studied BDDK Building Project at this thesis. Interviews with actors of BDDK Building Project, their approaches at process, projects, documents had been studied; influencing factors and general situation has been scrutinised as fieldwork research.Then various risk factors as materials, user needs, contracts that prepared by actors, codes that related about building production processes has been mapped with an relation-network at this research to determinate relations at all along building production processes that alter and form relations. The relations among building production processes aims to determine these complicated, huge scaled big building production processes with the help of Actor-Network Theory. This study aims to lead to future studies in Turkey about ANT especially at building production since current studies are mostly consist of ANT theory. • In this regard, the 1st Chapter of this thesis is about literature survey, aim of the study and fiction of study. Theorical informations has been studied about Risk subject In the Regard of Building Production and Actor-Network Theory with the help of articles, thesises, boks, magazines to set up a substructure of this stud. • Second chapter is about risk subject in regard of building production among of risk concept and risk factors. According to this idea, each building production process has its own risks, so Actor-Network Theory methodology can be used to understand relations between all participators with forecasting of risk factors. • 3rd Chapter of thesis in both theorical way and also in regard of building production. At this point, building production processes can be handled at Actor-Network due to it's essence that is about multi-actored complicated phases. So our aim is to determine both actor's reletions among themselves and their relations among Actor-Network. • 4th Chapter of the study is about field survey. This chapter is about the method of study, knowledge acquisition processes and it also includes informations about investment phases and production phases of the choosen work item BDDK Building Project. Also this chapter aims to understand how to put theory into practice of Actor-Network Theory. So, the potential risks factors: actors and actant participants has been tabulated systematically. Then vectors has been added, Kara Kutu has been formed and Actor-Network mapping phases determined.
Benzer Tezler
- ISO 19650 compliant project information protocol proposal for collaborative working and BIM execution
İşbirlikçi çalışma ve BIM uygulamaları için ISO 19650 uyumlu proje bilgi protokolü önerisi
SALİM BURAK TEZGİDEN
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
Bilgi ve Belge Yönetimiİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DENİZ ARTAN
- Doğu Avrupa gelişmeleri -Türkiye'ye etkileri-
Başlık çevirisi yok
MEHMET ERDEM
Yüksek Lisans
Türkçe
1993
Uluslararası İlişkilerİstanbul ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. BENER KARAKARTAL
- Deprem riskli sosyal konutların katılımcı ve sürdürülebilir kentsel dönüşümü: Güngören-Tozkoparan örneği
Participant and sustainable urban renewal of social housing with earthquake risk: The case of Gungoren-Tozkoparan
IRMAK ÇATALCALI
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
11111İstanbul Teknik ÜniversitesiKentsel Tasarım Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DİLEK YILDIZ ÖZKAN
- Gsm sektörü için müşteri merkezli bilgi yönetimi değerlendirme modeli tasarımı ve bir uygulama
The design of customer centric knowledge mangement assessment model for gsm ındustry and an aplıcatıon
ATİK KULAKLI
- Crowdfunding with the use of blockchain technology in renewable energy investments
Yenilenebilir enerji yatırımlarında blockchain teknolojisi kullanımı ile kitle fonlaması
AHYED AHMET ÇAĞDAŞ
Yüksek Lisans
İngilizce
2022
Bankacılıkİstanbul Teknik Üniversitesiİnşaat Mühendisliği Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DENİZ ARTAN