Türkiye'de kalkınma - sermaye birikimine enerji ihtiyacı üzerinden bakmak
Development - capital accumulation in Turkey from the point of view of energy need
- Tez No: 532454
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ ÖZGÜN BİÇER
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Enerji, Economics, Energy
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Marmara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İktisat Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kalkınma İktisadı ve İktisadi Büyüme Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 466
Özet
Bu tez Türkiye'de sermaye birikim sürecini enerji dönüşümleri çerçevesinde incelemektedir. Temel olarak enerji dönüşümleri literatürü ve Marx'ın sermaye döngüleri ile değersizleşme / yeniden-değerlenme dinamikleri yaklaşımı kullanılmaktadır. Tezde, özellikle 2000'ler sonrası çok hızlı bir piyasa oluşumu ve metalaşma sürecinden geçen enerji sektöründeki büyük dönüşümlerin ardındaki aktörlerin ve devletin bu süreçteki konumu tanımlanmış, bu tanımlama Türkiye'de kapitalistleşme ve sermayenin uluslararasılaşmasının genel özelliklerinin tarihsel gelişimi ile bağlantılandırılarak yapılmıştır. Üretken sermayenin uluslararasılaşması, artı değer arayışında ilk olarak döner-değişmez sermaye olarak enerjinin ucuzlaştırılmasını gerektirecektir. İkinci olarak 1990'ların kamu borçlanması döneminde kamu tarafından“yapılamayan”enerji yatırımları, belirli bir birikim düzeyine gelmiş sermayelerin değerlenme arayışıyla birleşerek, gerekli yeniden değerlenmenin, yani başka bir deyişle, enerjinin metalaşmasının önünü açacaktır. Enerji, petrolün uygun koşullarda elde edilebilmesi çerçevesinde, 1950'lerden itibaren içe yönelik birikim döneminin ve bu dönemdeki ulusal kalkınma ve büyümenin temel belirleyeni olarak ortaya çıkmıştır. Bu anlamda petrole dayalı elektrik üretimi ve diğer çeviriciler kalkınmacı popülizmi meşrulaştıran gündelik yaşamı doğrudan etkileyen tüketim, dolaşım ve üretim alanlarındaki bütünlüklü gelişmeleri belirler. Birikimin yüksek enerji ihtiyacı, kapitalistleşmenin petrol-elektrik bloğu döneminde gerçekleşmesi olarak ortaya çıktığı ölçüde enerji-madde yoğun üretimi gerektirecek, bunun elde edilememesi, 1970'lerin sonunda görüleceği gibi birikim krizlerinde kritik rol oynayacaktır. 1980'lerden itibaren Türkiye'de geç kapitalistleşme dönemi, merkez ülkelerde endüstrisizleşme ile rezonansa girdiği ölçüde enerji yoğun üretim dinamiklerini besleyecektir. \iffalse Sanayi özel \fi Sanılanın aksine 1980 dönüşümü enerjide kamu yatırımlarını azaltmamış ve ucuz emek-ucuz enerji rejimi özel sektörün meta temelli uluslarasılaşmasını kamusal politikalarla desteklemiştir. Enerji kaynaklarının çeşitlenmesi, petrolün sadece ulaşımda kullanıma gerilemesi sözü edilen çeşitlenmeyi daha da arttıracak olan büyük hızla artan elektrifikasyon; 2000'li yıllarda enerjinin bir yeniden değerlenme alanı olmasının ve yeni politik bölgesel ekonomik ilişkilerin zeminini hazırlayacaktır. Genel olarak ve sanayide artan enerji yoğunluğu, 2000'lerin başında artan petrol fiyatları ve enerjinin ekonomiye artan maliyeti bu süreci açıklamada yardımcı olacak göstergeler sağlamıştır. 2000'li yıllarda her alandan farklı ölçeklerde sermaye gruplarının enerji alanını yeniden değerlenme alanı olarak görmeleri saçılan birikim dinamikleriyle bağlantılı ve onu beslediği gibi aynı zamanda sermayeler arası büyük mücadelelere sahne olacaktır. Hükümet partisinin AKP oldugu 2000'lerin başından bu güne; kamu ihaleleri kaynaklı olanakları birikimde hızlıca kullanan belirli sermayelerin enerji alanında da hızlı yatırım artışları çok belirgindir. İnşaat alanı gibi enerji alanı da mekanla ve mülkiyetle ilgili kamu düzenlemeleri ve izinlerine doğrudan bağlı alanlar olarak benzer sermayelerin öne çıktığı alanlar olmuştur. Elektrik taşıma maliyetinin çok yüksek olması nedeniyle uluslararası rekabete görece kapalı, büyük ve uzun vadeli gelir getirebilen bir yeni yatırım alanıdır. Artan elektrifikasyon ve petrolün sadece ulaşım alanına geri çekilişi büyük imkanlar yaratmıştır. Sermaye, teşviklerin ve lisanslamaların kullanımı yanında fiyat politikaları ile, özelleştirmeler ve piyasa oluşumu boyunca, sistemli ve interaktif biçimde desteklenmiştir. Yenilenebilir enerji yatırımları, cari açığa karşı yerli üretimin desteklenmesi, enerji verimliliği,“temiz enerji”yönelimi, yukarıda anlatılan çeşitlenmenin ve elektrifikasyonun dünyadaki gelişiminin geldiği sonucu anlattığı kadar doğaya ve insanın ürettiği kentsel ve mamur çevreye yönelik değersizleştirme/yeniden değerlenmenin ve birikim sorunları karşısında“mekansal çözümlerin”gerekliliğiyle bağlantılı olarak değerlendirildiğinde Türkiye'de bunun yansımaları farklı bağlam ve biçimlerde görülmektedir.
Özet (Çeviri)
This thesis investigates capital accumulation process in Turkey, through quantitative and qualitative analysis of energy transformations. Creation of the energy market and commodification was a fast-track process started at the beginning of 2000s. In the thesis, actors and the role of the state was defined, taking into consideration internationalisation of capital and the general trends of capitalization of Turkey during these years. Internationalization of productive capital requires cheapening of energy as an input, in other words as a circulating constant capital. Beyond this, prevention of public energy production with financialisation and the public debt conditions of 1990s, together with the new accumulation levels of the capital opens the way to the commodification of energy or in other words revaluation of capital in energy area. New regulations, price policies and market design policies shows the interesting interactive process shaped by different capitals and state. Energy, i.e. oil, turns out to be main determinant of internal accumulation process namely national development and modern growth since 1950s till the end of 1970s. Articulation with advanced capitalist mode of production in the period of oil-electricity block necessitated energy intensive production and high energy capacity increase. But this was also the reason behind the critical position of imported energy in the political and debt crisis of end of 1970s. Neoliberal turn did not bring the commodification of energy and privatizations in 1980s. Internationalisation of capital based on the commodity exports required cheap labour and energy and the state supplied the conditions of both of them. The energy and electricity intensity data of countries support the argument that“Late industrialisation”comes to a resonance with“deindustrialisation”of advanced countries in 1980s. Diversification of energy sources, increase in electric energy consumption and contraction of oil consumption to the transport -which became very obvious in 2000s- paved the way to the 2000s privatizations by creating new local and regional relations of capital. Due to increasing public debt and budget deficit in an era of financialization, in the first half of 1990s Turkey faced with an important energy deficit in electricity production. Hence auto-production of electricity at industrial plants, huge BOO contracts and regional natural gas imports led to sudden increase of private sector's share which would eventually surpass public share in 2003. From the point of view of energy transitions, transition to natural gas, accompanied with a considerable change of the ownership structure of power production. After the change of regulations between 2001-2005 which were about regulatory bodies, privatizations, renewable energy subsidies, the sector has become commodified very quickly and an electricity market has been created in a step by step, interactive manner. Henceforth the electricity production has become an area of investment for almost all considerable capital groups. But it also became a investment area for many smaller local capitals, considering the widespread privatizations of local electricity and natural gas distribution companies and especially renewable energy production subsidies. Scattered accumulation dynamics and formation of big capital groups -which are ideological more close to the government as many of small sized capitals- through public tenders, privatizations, subsidies and energy licences can be easily observed from the huge accumulation and energy capacity increase of these companies. Limited export opportunities after the global crisis of 2008 increased the importance of energy and construction sectors due to specific territorial and spatial properties of these sectors in Turkey. Due to very high transporation costs electricity is considerarbly close to international competition. Therefore electric power production, energy and construction sectors turned out to be ideal candidates for new capital formations which also take part in public investment projects or public-private partnerships in this era of the ruling party AKP (Adalet ve Kalkinma Partisi – Justice and Development Party). Coal, nuclear and renewable energy support schemes and subsidies in Turkey indicate the necessity of taking into consideration the capital accumulation dynamics and state revenues in the analysis of energy transitions and show the limits of resource reductionist approaches.
Benzer Tezler
- 'Yeşil devlet' kavramı ve Türkiye'deki yenilenebilir enerji politikası
The concept of 'green state' and renewable energy policy in Turkey
KUTAY KUTLU
Doktora
Türkçe
2020
Siyasal BilimlerMarmara ÜniversitesiSiyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SEMRA CERİT MAZLUM
- Ortadoğu ülkelerinde bankacılığın yapısı, gelişimi ve kullanılan finansal teknikler
Structure and development of banking in middle-eastern countries and the financial technics employed there in
ORUÇ ALKILINÇ
- 1929-1980 arası dünya ekonomi krizlerinin, Türkiye ve diğer az gelişmiş ülkelerin kalkınma stratejilerine etkileri
Başlık çevirisi yok
CENGİZ YAVİLİOĞLU
- Türkiye'de sürdürülebilir kalkınma ve mikro temelli sürdürülebilir kalkınma uygulamaları
Sustainable development and micro-based sustainable development practices in Turkey
İBRAHİM HALİL OĞUZ
- Sermaye birikim sürecinin yeni uğraklarında karşıt mücadeleler: Türkiye'de HES mücadeleleri
Struggle against the new moments of capital accumulation process: Hydroelectric power plants movements in Turkey
ÇAĞIN ERBEK
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Siyasal BilimlerMarmara Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. BERNA GÜLER MÜFTÜOĞLU