Anadolu Selçuklu mimarlığında medrese ve darüşşifa ile türbe ilişkisi
The Madrasah and hospital relation with the tomb in Anatolian Seljuks architecture
- Tez No: 534628
- Danışmanlar: PROF. DR. NURCAN YAZICI METİN
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sanat Tarihi, Art History
- Anahtar Kelimeler: Anadolu, Selçuklular, Medrese, Darüşşifa, Türbe, Kümbet, Bani, İlişki, Architecture, Anatolia, Seljuks, Madrasah, Hospital, Tomb, Patron and Relation
- Yıl: 2018
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Sanat Tarihi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 242
Özet
Anadolu'da XI.yy. sonunda devletlerini kuran Anadolu Selçukluları, XII.yy. ortalarından itibaren mimari üretime başlamış ve XIII.yy. boyunca da bu mimari üretim devam etmiştir. Ancak XIII:yy.'da Anadolu Selçuklu eserlerinin önceki örneklere nazaran daha fazla ve nitelikli eserler olduğu görülmektedir. Bu niteliklerden biri olan medrese ve darüşşifa yapılarının, türbe/kümbet adlarıyla anılan mezar yapılarıyla bitişik olması, yahut yapı içinde türbe/kümbet için alan ayrılması, özellikle XIII.yy.'ın Ortaçağ Anadolu Türk Mimarlığı'nda bir mimari tasarım halini almıştır. Bu mimari tasarım, yalnız Anadolu Selçuklularında değil, Beylikler'de, Zengilerde, Eyyübilerle, Memlüklerde de görülmektedir. Hatta Karahanlı, Gazneli ve Büyük Selçuklarda da görülmesi bir eğitim ve sağlık yapısı ile mezar yapısının ilişkisinin bir temeli olduğunu göstermektedir. Türbe yapıları sadece medrese ve darüşşifa ile değil zaviye, cami, mescit gibi başka yapılarla da ilişkili olmuştur. Bu da ilişkinin sadece medrese ve darüşşifa ile olmadığını gösterir. Anadolu'yu ve Ortadoğu'yu istilaya gelen ve 1243'teki Kösedağ Savaşı'yla Selçukluları hezimete uğratan Moğollar dahi, bu ilişkiden etkilenmişlerdir. Ancak Anadolu'da Selçuklu Devleti'nin yıkılmasından sonra, medrese/darüşşifanın türbeyle ilişki kurması çok seyrelmiş ve XV.yy.'dan sonra Anadolu'da medrese/darüşşifa türbe ilişkisine rastlanmamıştır. Anadolu Selçuklu Mimarlığı'nda medrese/darüşşifa-türbe ilişkisinin görülmesinde yapı yaptıran banilerin önemli bir rolü olduğu gibi medrese/darüşşifa banisinin yaptırdığı yapının içindeki ya da bitişiğindeki türbede gömülü olmaması, türbede baniyle ilgisi olmayan kişilerin de gömülü olabilmesi, medrese/darüşşifa yahut başka eserlerle türbenin ilişkisinde muhakkak bani türbesi-yapı ilişkisinin kurulmasının bir tasarım koşulu olmadığını, ancak türbenin medrese/darüşşifayla bitişik yapılarak yahut yapının içinde olarak yapıyı tamamlayan bir öğe olduğunu göstermektedir. Medrese/Darüşşifa-Türbe ilişkisinin ise Anadolu Selçukluların yıkılmasından sonra giderek seyrelip ortadan kalkmıştır. Anadolu Selçuklu Mimarlığı'nda medrese ve darüşşifa ile türbe ilişkisinde, banilerin önemli bir rolü vadır. Çünkü baniler, medrese ve darüşşifa ile ilişkili türbelerde gömül oldukları gibi gömülü olmadığı örnekler de vardır. Bazı medrese ve darüşşifaların türbe ile ilişkili olmaması ise ilişkinin bir koşul olmadığını ancak türbenin medrese ve darüşşifayı tamamlayan bir yapı olduğunu göstermektedir.
Özet (Çeviri)
At the end of the XI. Century, Seljuks of Anatolia who have a established their state in Anatolia, started the architectural production since XII.Century, which progressed hil XIII. Century. However ist is seen thet Anatolian Seljuks buildings are more qualitied than preview models. Madrasah and hospitaals, which are one of the qualities of Anatolian Seljuk buildings, combined with grave buildings called“tomb”or reserving a place for tombs in the buildings had been an architectural design in XIII. Century in Middle Age Turkish Architecture of Anatolia. This architectural design isn't only seen in Anatolian Seljuks it's alse seen in The Anatolian Principalites, Zengis, Eyyubids and Memluks. Ever being seen in Qhrahan, Ghazne and The Great Seljuks shows that education and healt structure have a fundamental relationship but with tombs. Not only madrasah and hospitals but tombs also have relations with mosque, zaviye and others. This indicates that tombs also relate to mosque, zaviye and others. Mongoians, who come to Anatolia and Middle East for invansion and defeated Seljuks army in the Battle of Kosedag in 1243, are affected of this relationship. But after the destruction of Seljuks' State in Anatolia, the relation between madrasah and hospitals and tombs rarefied because of this in XV. Century there are no relations of tombs and madrasah or hospital. In Anatolian Seljuk architecture patrons played a huge role in the relationship of tombs and madrasah & hospitals. Because, patrons aren't always buried undernealt the tomb they have built. Although some madrasahes and hospitals aren't related to tombs, tombs are complement of madrasahes and hospitals.
Benzer Tezler
- Orta Anadolu'daki İlhanlı Dönemi mimari eserleri
Ilkhanid Architectural structures in the Middle Anatolia
ZEYNEP DEMİRCAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2003
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ZEKİ SÖNMEZ
- Osmanlı mimarlığında II. Bayezit Dönemi medreselerinin yeri ve önemi-Amasya,Edirne,İstanbul örnekleri-
Importance and role of 2nd Bayezit term madrasah in the Ottoman architecture -Samples from Amasya,Edirne,Istanbul-
MERVE FİLİZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2015
Sanat TarihiMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ZEKİ SÖNMEZ
- The architectural decorations of Ilkhanid period in Iranian and Anatolian geography from selected monuments
İran ve Anadolu coğrafyasında seçilmiş anıtlar üzerinden İlhanlılar dönemi mimari bezemesi
GHAZAL SOLTANI
Doktora
İngilizce
2021
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYGÜL AĞIR
DR. ÖĞR. ÜYESİ DAVOOD REZAEI
- Dolmabahçe ve Çerağan saraylarının 19. yüzyıldaki konumu
Status of Dolmabahçe and Çerağan palaces 19 th century
HAKAN BAKİ GÜLSÜN
Doktora
Türkçe
1999
Sanat Tarihiİstanbul Teknik ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. METİN SÖZEN
- Anadolu Türk Mimarisinde tuğla ve koruma-restorasyon önerileri
The Use of brick in Anatolian Turkish architecture and suggestions about conservation and restoration
SERAP GÜLER