Safevî döneminde Tebrîz kenti
The city of Tabrīz during Safavid period
- Tez No: 536286
- Danışmanlar: PROF. DR. MÜŞFİKA GÜL AKDENİZ, PROF. DR. SELÇUK MÜLAYİM
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimarlık Tarihi ve Kuramı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 875
Özet
Tebrîz'e dair araştırmalar, siyasî tarihindeki boşlukların yarattığı yanılsamalar ve analitik çözümlemesi yapılmamış bilgilerle doludur. Bu tez, Azerbaycan bölgesinin köklü bir geçmişe sahip düğüm noktası Tebrîz'in, Safevî devrindeki kentsel dönüşüm süreçlerini“la longue durée”ya da“long dure”“bütüncül tarihi bakış”yöntemi ile çözümleme denemesidir. Araştırmada öncelikle, Safevî devri gelişmelerinin sağlam bir zemine oturtulabilmesi amacıyla, bir taraftan Tebrîz'in Safevî devri öncesi biçimlenme süreci ve başlıca unsurları kurgulanmaya çalışılırken, diğer taraftan kent mekânı, İran coğrafyasında kökenleri antik çağlara uzanan ve şehirlerin gelişiminde belirleyici role sahip gelenekler, sultanın sarayı ya da başka bir deyişle ordugâh ve payitaht kavramları,“Meydân”, dolayısıyla“Meydân-Köşk”ve“Meydân-Çevgân ya da Polo”ve bozkır kökenli hanedanların kent mekânı ile ilişkileri üzerinden tartışmaya açılmaktadır. Siyasî mücadelelerin Tebrîz tarihini bütünüyle ele geçirdiği 14. ve 15. yüzyıllarda ise, asıl soru siyasî çekişmelerin Tebrîz'deki şehir hayatına olumsuz etkilerinin mücadele odaklı kroniklerin telkin ettikleri kadar güçlü olup olmadığıdır. Esasen, özellikle bu devirler için Tebrîz tarihi kronikleri bütünüyle ele geçiren siyasî tarihin karmaşasından arındırılabilir ve ortada olandan bir adım öteye geçilebilirse, çekişmelerin gerçekte kent mekânında sanıldığı kadar dramatik sonuçlar doğurmadığı görülür. Öyle ise, Safevî Tebrîz'inin başlangıç noktasını oluşturan 1501 yılına kadar iki asır boyunca, aşama aşama büyüyen, şehircilik ve mimarî alanlarında yeni denemelerin, atılımların gerçekleştirildiği payitaht Tebrîz'de ciddi bir mimarî miras biriktirilmiş olmalıdır. Üstelik antik çağ devletlerinin meşruiyet ideolojilerine İslâmî çağlarda farklı bir boyut kazanmış olarak hâlâ sahip çıkılmaktadır ve söz konusu ideolojilerin yüksek mimarî sembolizmine Safevî devri boyunca da sıkı sıkıya bağlı kalınacaktır. Bu tez, kendi siyasî ve sosyal dinamiklerine sahip Safevî devrinin Tebrîz'i ile olduğu kadar, Safevîlerin Tebrîz'de devraldıkları mimarî miras ile de ilgilidir. Tebrîz'de devralınan mirasın, Safevî devri boyunca Tebrîz ile birlikte Dâru's-saltana sıfatını taşıyan Kazvîn ve İsfahân'da izleri sürülebilen ünlü Safevî şehirciliğine katkılarını, Safevî devrinin beraberinde getirdiği, özellikle sosyal değişimlerin kent mekânındaki yansımalarını, bu süreçte kentin çehresinde meydana gelen değişim ve dönüşüm sürecini anlamak ve anlamlandırmak esas gayedir. Bu inceleme, Tebrîz'in şehircilik ve mimarlık tarihinin sanıldığı kadar karanlıkta kalmadığını, biri Matrâkçı Nasûh'un Beyân-ı Menâzil'inde, diğeri resimli bir hanedan tarihi projesinin Dresden'deki taslaklarında yer alan iki Tebrîz minyatürü başta olmak üzere bu amaca hizmet eden her türden yazılı ve görsel malzeme ile ortaya koymaya çalışan öncü nitelikli bir girişimdir.
Özet (Çeviri)
The studies of Tabrīz are filled with illusions created by the gaps in its political history and information that has not been analytically analyzed. This thesis is an attempt to analyze the process of urban transformation in the Safavid period of Tabrīz, which is the intersection of the Ādharbaījān with a long history, by the method of“la longue durée”or“long dure”“holistic historical view”. In this research, firstly, in order to build the developments of the Safavid period on a solid ground, while on the one hand the process of forming the pre-Safavid period of Tabrīz and the main elements of the city are tried to be fictionalized, on the other hand, urban space, traditions in Iran that have roots in antiquity and play a decisive role in the development of cities, sultān's palace or, in other words, the concepts of military camp (mu'askar or lashgargāh) and capital city (pāytakht), polo ground (maydān-i gūy), hence polo ground- pavilion (maydān-i gūy–kūshk) and maydān-gūy or polo and the relations of dynasties with steppe origin to urban space are debated. In the 14th and 15th centuries, when political struggles took over the history of Tabrīz, the main question is whether the negative effects of political conflicts on urban life in Tabrīz were as strong as the fight-oriented chronicles suggest. In fact, especially for these periods, if the history of Tabrīz can be freed from the complexity of political history that fully seized the chronicles and one step beyond the middle can be passed, it would be seen that the controversy does not really produce dramatic results as thought in the urban space. If so, a serious architectural heritage must had been accumulated in pāytakht (capital city) Tabrīz, for two centuries until 1501, the starting point of the Safavid Tabrīz where the new experiments and breakthroughs in urbanization and architecture, which had been gradually growing. Moreover, the legitimacy ideologies of the antique states are still being taken as a different dimension in the Islamic Era and the high architectural symbolism of these ideologies adhered to during the Safavid period. This thesis is related to the architectural heritage inherited by the Safavids in Tabrīz as well as with the Tabrīz of the Safavid period, which has its own political and social dynamics. It is the main purpose to understand and make sense of the contribution of the inherited heritage of Tabrīz to the famous Safavid urbanism which can be traced in Qazwīn and Iṣfahān, bearing the title of dār al-sultān during the Safavid period, along with Tabrīz, especially the reflections of social changes in the urban space brought about by the Safavid period and the process of change and transformation occurring in the face of the city in this process. This study is a pioneering attempt to reveal that the history of urbanism and architecture in Tabrīz is not as dark as it is thought with all kinds of written and visual materials that serve this purpose, especially with two miniatures of Tabrīz, one is in Maṭrāḳčī Naṣūḥ's Beyān-ı Menāzil, the other is in the drafts of an illustrated dynastic history project in Dresden.
Benzer Tezler
- Safevi dönemi minyatürlü eserlerinden Tahmasp Şehnamesi'ndeki at zırhları ve eyer örtülerinin incelenmesi
An examination of horse armors and saddle cloths in miniatures of the Shahnama of shah Tahmasp from the Safavid period
SOGOL BADRI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Sanat Tarihiİstanbul ÜniversitesiSanat Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEVGİ PARLAK
- Safevî Devleti'nin eğitim sistemi
Safavid education system
MOHAMMAD DERAKHSHANI
Doktora
Türkçe
2019
Eğitim ve ÖğretimAtatürk ÜniversitesiTürkçe ve Sosyal Bilimler Eğitimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ SİNAN BİLGİLİ
- TİEM 504 nolu Safevi mushafının tezyini yönden değerlendirilmesi
Evalvating the 'TIEM 504 Safevid mushaf' in terms of illumination
AYŞENUR GENÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
El SanatlarıMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. MÜNEVVER ÜÇER
- Azerbaycan dokuma sanatında minyatürün yeri
The place of mınıature ın Azerbaıjanı art of textıle
TUNCAY GÜNGÖR
Yüksek Lisans
Türkçe
2007
Güzel SanatlarAtatürk ÜniversitesiGeleneksel Türk El Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. VALİDE PAŞAYEVA
- Menâkıb-ı İbrâhim-i Gülşenî ışığında İbrahim Gülşenî'ye bağlı bir Akkoyunlu kazaskeri: Kadı İsa Savecî
Qādī Īsā al-Sāwajī: an Aqquyunlu qādīʻaskar obedıent to Ibrāhīm al-Gulshanī in the lıght of Menākıb-i Ibrāhīm-i Gülşenī
SİBEL ÇAVUŞOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Tarihİstanbul 29 Mayıs ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ERTUĞRUL İSMAİL ÖKTEN