Developing a new institutional economics framework in urban transport systems: An institutional analysis of Istanbul's urban transport
Kentiçi ulaşım sistemleri için yeni kurumsal iktisat çerçevesi geliştirmek: İstanbul'un kentiçi ulaşımının kurumsal analizi
- Tez No: 546917
- Danışmanlar: DOÇ. DR. DİLAY ÇELEBİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ulaşım, İşletme, Transportation, Business Administration
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İşletme Mühendisliği Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: İşletme Mühendisliği Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 172
Özet
Yeni Kurumsal İktisat (YKİ), kurumların sosyo-ekonomik sistemlerin performansı üzerindeki rolünü açıklamaya çalışan ve giderek yaygınlaşmakta olan disiplinlerarası bir ekonomik yaklaşımdır. YKİ; işlem maliyeti ekonomisi, vekalet teorisi, sözleşmeler teorisi ve mülkiyet hakları ekonomisi gibi farklı ekonomik teorileri içermektedir. YKİ temelli yaklaşımlar farklı sektörlerde ve kamu politikaları araştırmalarında kullanılsa da, kentiçi ulaşım sistemlerinin yönetim ve organizasyonunda YKİ temelli ekonomik teori ve yaklaşımların sonuçları araştırma konusu olmamıştır. Bu doktora tezi, YKİ literatürünün geniş çaplı araştırma ve yorumlanması üzerine bina edilmiş olup, kentiçi ulaşım sistemlerinin yönetimi için yeni bir bakış açısı ve çerçeve sağlamaktadır. Kentiçi ulaşım sistemleri karmaşık sistemler olup ulaşım otoriteleri, yerel yönetimler, işletmeciler ve yolcular gibi ulaşım aktörlerini içermektedir. Bu aktörler birbiriyle kurumsal bir çevre içerisinde etkileşime geçmektedir. Bu kurumsal çevre; kuralları yapılandırırken, aynı zamanda aktörlerin rollerini, yükümlülüklerini ve teşvik yapılarını da belirlemektedir. Literatürde kentiçi ulaşım sistemleri ile ilgili önceki çalışmalarda bu kurumsal çevre verili kabul edilip sorunsallaştırılmamıştır. Bu tezin amacı, YKİ perspektifinden kentiçi ulaşım sistemlerinin yönetilmesindeki kurumsal konuları tespit ve analiz etmektir. YKİ literatüründe çokça kullanılan işlem maliyeti, vekalet teorisi, sözleşmeler ve mülkiyet hakları gibi teori ve kavramlar, aktörlerin ve organizasyonların kendi kurumsal düzlemleri içerisindeki karşılıklı etkileşimlerinin kavramsallaştırılmasında yardımcı olmaktadır. Aktörlerin çıkarları, teşvik yapıları, güçleri, yükümlülükleri ve eylemleri kurumsal çevreyi şekillendirmektedir. Ulaşım aktörleri arasında gücün, bilginin ve kaynakların asimetrik dağılımı, kurumsal çevrenin kavramsallaştırılmasında ve irdelenmesinde özellikle dikkate alınmalıdır. Etkin işleyen bir kentiçi ulaşım sistemi için, kurumsal mimarinin aktörler arasındaki ilişkilerin sonucunda ortaya çıkan dışsallıkları önleyecek şekilde düzenlenmesi gerekmekte bu da kurumsal analizi gerekli kılmaktadır. Bu amaçla, tezde YKİ'de sıklıkla kullanılan ve Nobel Ekonomi Ödüllü iki iktisatçı olan Oliver Williamson ve Douglass North tarafından geliştirilen teorilerden yararlanılmıştır. Williamson tarafından geliştirilen işlem maliyeti ekonomisi, yönetişim ve organizasyonel yapıların düzenlenmesine odaklanırken, North tarafından geliştirilen kurumsal analiz yaklaşımı, kurumsal değişim ve kurumsal çevreyi açıklamakta kullanılmaktadır. Gelişmekte olan kentlerdeki hızlı kentsel büyüme ve sonucunda ortaya çıkan kentiçi ulaşım sorunları büyük çaplı reform girişimlerini gerektirmektedir. Fakat bu reform çabaları genellikle kurumsal çevrenin rolü göz ardı edildiğinden başarısız olabilmektedir. Kentiçi ulaşımın yönetişim yapısını ulaşım otoritesi oluşturmak üzere düzenlemek, kurumsal çevreyi de hesaba katması gereken kurumsal değişime bir örnektir. Bu tezde YKİ'den yararlanarak, bu şekilde ortaya konacak kurumsal girişimlere kılavuzluk etmek üzere bir kurumsal değişim çerçevesi önerilmektedir. Yerel yönetimlere bağlı ulaşım otoriteleri ve işletmecileri, yolcularla birlikte kentiçi ulaşım sisteminin ana aktörlerini oluşturmaktadır. İşletmeciler tarafından sağlanan hizmet kalitesi, aktörler arasındaki pozitif ilişkilerin derecesine bağlıdır. Yolcular güvenilir, öngörülebilir, ekonomik ve konforlu bir ulaşım hizmeti talep ederken, otobüs işletmecileri yolculuk gelirlerini artırarak karlılıklarını eniyilemeye çalışmaktadır. Bununla birlikte, belediyelerin sahipliğindeki otobüs işletmeleri karlılık temelli olmayan ulaşım hizmeti sağlamaktadır. Diğer taraftan, yerel ulaşım otoritelerinin de yolcuların ve işletmecilerin karşılıklı beklentilerini tatmin edici bir düzeyde karşılayacak kurumsal bir çevreyi oluşturması beklenmektedir. Son yıllarda, kentiçi ulaşımda ulaşım otoritesi ve işletmeciler arasındaki ilişkilerin düzenlenmesine dair endişeler artmıştır. Dünyada ulaşım otoriteleri tarafından yapılan sözleşmelerle belirli periyotlarda ulaşım hizmeti vermek üzere seçilen işletmeciler sayesinde maliyet etkinliği ve hizmet kalitesi artırılmaya çalışılsa da bu yöntemin iyi yapılandırılmamış kurumsal çevrelerde uygulanabilirliği bazı belirsizlikleri beraberinde getirmektedir. Bu tezde YKİ içerisinde yer alan teorilerden biri olan işlem maliyeti ekonomisinden faydalanarak, kurumsal faktörlerin otorite işletmeci ilişkileri üzerine etkisi kavramsallaştırılmakta ve sözleşme yönteminin etkinliğini tartışılmaktadır. Tez beş ana bölümden ve bölümlere dair yayınlanan makalelerden oluşmakta olup, her bölüm diğer bölüme altlık oluşturacak şekilde yapılandırılmıştır. Birinci makalenin yer aldığı ikinci bölümde, YKİ yaklaşımlarının kentiçi ulaşım sistemlerinin yönetimi için sunduğu yaklaşımlar, teoriler ve bakış açıları incelenmektedir. İkinci makalenin yer aldığı üçüncü bölümde, kurumsal değişim yaklaşımları kullanılarak İstanbul'da kurulması planlanan ulaşım otoritesi ile ilgili değerlendirmelere yer verilmiştir. YKİ'nin sağladığı işlem maliyeti ekonomisi ve vekalet teorisi gibi yaklaşımlar dördüncü ve beşinci bölümde yer alan İstanbul'un kentiçi ulaşım sistemindeki kurumsal sorunların çözülmesinde kullanılmaktadır. Son olarak altıncı bölümde doğrusal olmayan programlama yöntemiyle İstanbul için otorite ve işetmeci arasında en optimum ödeme şekli seçilmiştir. Böylelikle bu tezle gerek teorik gerekse de uygulamalı yönüyle YKİ ve ulaşım literatürüne önemli katkı sağlamak hedeflenmiştir. Tezin ikinci bölümünde, YKİ perspektifinden kentiçi ulaşım sistemlerinin yönetimi ile ilgili kapsamlı bir literatür taraması sağlanmaktadır. Böylelikle kentiçi ulaşım sistemlerinin kurumsal konfigürasyonu ortaya konulmaktadır. Bu amaçla, kentiçi ulaşım sistemlerine dair mevcut literatürü yapılandırmak üzere YKİ temelli kurumsal bir çerçeve önerilmektedir. Kentiçi ulaşım sistemlerinin yönetimi ile ilgili konuları kavramsallaştırmak ve sorunsallaştırmak amacıyla YKİ'nin uygulanabilirliği araştırılmakta ve sonucunda kentiçi ulaşımın kurumsal resmi ortaya konulmaktadır. Kentiçi ulaşımdaki enformel ve formel kurumlar, yönetişim yapıları ve sözleşme ilişkileri gibi kurumsal katmanlar YKİ'nin sunduğu perspektifle incelenmektedir. Bu kurumsal katmanlar kentiçi ulaşım sistemlerinin kurumsal mimarisinin yapıtaşlarını oluşturmakta ve önerilen kurumsal çerçeve bu katmanların kendi içindeki ve aralarındaki ilişkileri sistematik bir şekilde analiz etmektedir. YKİ'nin potansiyel katma değeri araştırılmakta, literatürde konuyla ilgili araştırılmamış alanlar tespit edilmekte ve gelecekte ortaya konacak YKİ-temelli çalışmalar için yol gösterilmektedir. Tezin üçüncü bölümünde, önerilen kurumsal çerçevede içerilen teorik yaklaşımları somutlaştırmak amacıyla, İstanbul'un kentiçi ulaşım sistemi vaka çalışması olarak ele alınmaktadır. İstanbul'da metropoliten ulaşım otoritesi kurma çalışmaları İstanbul'un yaşadığı kurumsal sorunları gündeme getirmiştir. Giderek etkisi artan kentiçi ulaşım sorunlarıyla yaklaşık 15 milyon nüfusa sahip İstanbul, kentiçi ulaşım yönetişimi ve kurumsal çevreyle ilgili sorunlara dair kullanışlı bir örnek sunmaktadır. Geliştirilen kurumsal çerçeve ve İstanbul vakasından elde edilen sonuçlar, kentiçi ulaşım sistemleriyle ilgili kurumsal değişim girişimlerinde kurumsal çevreyi analiz etmenin ve kurumsal katmanları tespit etmenin ne kadar önemli olduğunun altını çizmektedir. Tezin dördüncü, beşinci ve altıncı bölümlerinde, otorite ve işletmeci arasındaki işlem yapılarının ve arayüzlerinin kurumsal çevre içesinde ne kadar iyi yapılandırıldığının kentiçi ulaşımdaki sözleşmelerin uzun dönemli performansı üzerinde ciddi bir etkisinin olduğu savunulmaktadır. Ortaya konan teorik argümanları desteklemek üzere; formal ve paratransit ulaşım modlarını içeren hibrit bir ulaşım sistemine sahip olan İstanbul'un toplu ulaşım sistemini ele alan kalitatif vaka analizi çalışması önerilmektedir. Çalışmanın sonuçları; daha geniş kurumsal çevreyi (kültür, normlar, yasal mevzuat, mülkiyet hakları vb.) içermeyen sözleşmesel çözümlerin başarılı sonuçlar vermeyebileceğini ortaya koymakta ve özellikle gelişmekte olan kurumsal yapılara sahip kentler için daha hibrit çözümler önermektedir. İstanbul'un kentiçi ulaşımında yer alan işletme ve kurumlarla yapılan görüşmeler ve diğer analizler göstermektedir ki ulaşım otoritesi ve işletmeciler arasındaki vekalet maliyetleri güvenlik, konfor, güvenilirlik ve ekonomiklik gibi başlıklarda daha düşük hizmet kalitesine sebep olmaktadır. Net maliyete dayalı mevcut işletmeci ilişkilerinin sebep olduğu vekalet maliyetleri bu hizmet kalitesi sorunlarının sebebi olarak ortaya konmakta ve bunun yerine performans bazlı brüt maliyete dayalı bir sözleşme modeli önerilmektedir. Bu model, düzenleyici ve finansal mekanizmaların net maliyete dayalı sözleşmenin yarattığı problemleri ortadan kaldırmada yeterli olmadığı yerlerde, işletmecilerin çıkarlarını değiştirerek vekalet maliyetlerini azaltmayı hedefler. İstanbul için önerilen bu model, özellikle gelişmekte olan şehirler için transfer edilebilir dersler ve sonuçlar içermektedir.
Özet (Çeviri)
New Institutional Economics (NIE) is a rapidly growing interdisciplinary economic perspective which seeks to explain the role of institutions in the performance of socio-economic systems. It encompasses various economic theories including transaction cost economics, agency theory, contract theory and property rights economics. Although NIE-based approaches have been utilised in different sectors and policy areas, management and organisation of urban public transport (UPT) systems is a policy area where the implications of NIE-related theories have not been thoroughly explored. The thesis provides a novel perspective for the examination of UPT systems based on an extensive literature review of NIE literature. UPT systems are complex and involve a variety of transport actors such as transport authorities, regulators, operators and passengers. These actors interact with each other as embedded in an institutional environment which structures the rules, hence determines the incentives, roles and liabilities for the actors. However, previous studies have generally taken this institutional environment as given and have not problematized it. This thesis seeks to provide a concise literature review of UPT through the perspective of NIE to delve into the institutional configuration of UPT systems so that an institutional account of UPT is given. An institutional framework is proposed to help structure the current literature on UPT. To explore the applicability of NIE in conceptualizing and problematizing the issues concerning the management of UPT, the thesis attempts to delineate the institutional landscape of UPT. The informal and formal institutions, governance structures and contractual relationships in UPT are examined through the lens of NIE. These institutional levels constitute the building blocks for the institutional arrangement of the UPT systems, and the proposed institutional framework for the analysis of UPT systems reviews and examines each institutional level in a systematic way. The thesis explores the potential added-value that NIE provides, identifies the research gaps in the literature, and shows the future avenues for NIE-inspired UPT studies. The aim of this thesis is to identify and examine the institutional issues in UPT systems from a NIE perspective. The concepts and theories developed within the NIE literature, including transaction costs, agency theory, contracts and property rights are particularly relevant in that regard since they help conceptualize the interrelated role of organizations as actors within their institutional settings. These actors have interests, incentives, powers, liabilities, and actions which constitute the institutional environment. Asymmetries among the transport actors in terms of power, information and resources should be considered while conceptualizing and examining the institutional environment. Therefore; a general account of actor relations within the public transport field is needed for any institutional analysis so that a robust institutional framework can be developed to mitigate the externalities resulting from those relations. To do this, two main branches of NIE are employed in this thesis: the Williamsonian transaction cost economics branch focusing on the structure of governance and organizational arrangements and the Northean institutional analysis branch dealing with the institutional change and institutional environment. Rapid urban growth and resulting urban transport problems in developing cities trigger major transformative reform attempts. However, these attempts might fail due to ignoring the role of the institutional environment. Changing the governance structure from a fragmented governance form to a centralized transport authority form is such an institutional change that should take into account the surrounding institutional arrangements. In this thesis, drawing from NIE literature, a new framework for institutional change in urban transport is proposed to guide those institutional initiatives. To materialize the theoretical considerations regarding this institutional framework, Istanbul's urban transport system constitutes the case study of the thesis. Attempts to establish a metropolitan transport authority (MTA) in Istanbul have led us consider the institutional problems faced by Istanbul. Having a population of nearly 15 million people with radically increasing urban transport problems, city of Istanbul has considerable amount of the urban transport governance problems due to its fragmented and weak institutional setting. Based on the developed framework and lessons drawn from the Istanbul case, our results highlight the importance of examining the institutional environment of urban transport systems by identifying the institutional levels in institutional transformation initiatives. In recent years, concern has grown over good practices in the procurement processes in public transport. Although promoting competition by competitive tendering to gain efficiency and increase service quality has gradually become common around the world, the applicability of this model in weak institutional environments has some uncertainties. Drawing from NIE literature, transaction cost economics (TCE) approach presents important theoretical insights to comprehend the nature of authority and operator relations by underlining the institutional factors that make such procurements effective or not. It is argued that the extent to which transaction structures are embedded in the institutional framework has a substantial impact on the long-run performance of the public transport contracts. A qualitative case study of the experience of Istanbul's public transport system, a hybrid regime combining the elements of direct award and tendering and composed of both formal and paratransit transport modes, is proposed to support the theoretical arguments. The thesis reveals that all-encompassing contractual solutions which do not take into account the broader institutional environment (culture, norms, legal rules, property rights etc.) may not work as intended, calling for more hybrid solutions, particularly in weak or developing institutional settings. Drawing on an agency theory approach, the thesis also examines conflict of interests and the resulting agency costs in the provision of urban public transport services in Istanbul's public transport system, particularly the private bus and minibus operators' relationship with local government. The agency problem in Istanbul's urban mobility system shows itself most explicitly in private bus and minibus operators because of the net-cost (NC) contract model in place. The private bus and minibus operators' relationship with local government is examined as a case study of agency relationships. Conceptually, government transport authorities and transport operators, together with the passengers, are the main actors of this urban public transport system. They all have distinct needs, interests and requirements and interact with each other, all embedded in a specific institutional environment. Service quality provided by public transport operators depends on the positive interactions between these actors. Whereas passengers demand reliable, affordable, safe and comfortable mobility services, private bus and minibus operators aim to increase their revenue and maximize their profits. In contrast to this, government bus operators provide in-house bus services without much concern for profitability. Regulators or local authorities, on the other hand, are expected to set up an institutional environment where passengers' and operators' expectations are met in a satisfactory manner. Empirical analyses and interviews with key agents demonstrate that agency costs are shown to be the result of misaligned interests between the government transport authority and private operators that lead to reduced service quality in terms of safety, comfort, reliability and affordability. We conclude that the agency costs of current NC contracting on passengers in Istanbul has deficiencies and propose instead a performance-based gross-cost (PrGC) contracting model. PrGC contracting can alleviate agency costs by changing the incentives of operators where regulatory and financing mechanisms are not enough to handle NC contracting. The optimal payment model is also selected by using a non-linear programming. Istanbul represents some transferable lessons and implications, especially for developing cities around the world.
Benzer Tezler
- Coğrafı̇ bı̇lgı̇ teknolojı̇lerı̇ ı̇le akıllı şehı̇r tasarımı
Designing geographic information system framework for smart cities
ABDULLAH SAİD TÜRKSEVER
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
Jeodezi ve Fotogrametriİstanbul Teknik ÜniversitesiGeomatik Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TAHSİN YOMRALIOĞLU
- 1980 sonrası üretim ve hizmet etkinlikleri ilişkilerinin tanımlanması mekana yansımaları ve İstanbul bölgesi kapsamında bir değerlendirme
Explaining spatial relations of the manufacturing and service activities: A case study in Istanbul region
GAMZE MERT
Doktora
Türkçe
2003
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HALE ÇIRACI
- Kentsel işlevler ve arazi değerleri ilişkilerinin saptanması. Örneklem alanı Şişli
Urban functions and land values evaluation study
ESRA KAHRAMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
1997
Şehircilik ve Bölge Planlamaİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HANDE SUHER
- Türkiye'de sanayisizleşme süreci üzerine bir analiz: İstanbul örneği
An analysis on the deindustrialization process in Türkiye: The case of İstanbul
AYSU UZSAYILIR
Doktora
Türkçe
2024
Ekonomiİstanbul Teknik ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TÜZİN BAYCAN