Bedensel bir deneyim olarak yazı: yazı-mekanlar ve okunma halleri
Lettering as a bodily experience: letter-spaces and their reading attitudes
- Tez No: 559978
- Danışmanlar: DOÇ. DR. PELİN DURSUN ÇEBİ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimari Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 155
Özet
Bu tez çalışması kapsamında yazı-beden-mekan ilişkisi, okuma eylemi temel alınarak incelenmekte, yazının mekan ile birlikte ortak bir beden deneyimi yaratabilme potansiyeli sorgulanmaktadır. Yazı, mekan ve anlatının oluşturduğu bu ortak ritmin bedendeki yansıması çözümlenmeye çalışılmaktadır. Çalışma yazıyı mekanda; bilgilendiren, yönlendiren, destekleyen ya da mekanı imleyen kullanımlarının dışında, asıl olarak mekan anlatısını kuran ve beden deneyimini arttıran özel örnekler üzerinden incelemektedir. Burada mekanın kendi fiziksel ve zihinsel yapısı ile birlikte, var olan yazınsal katmanın fiziksel ve zihinsel yapısı çok katmanlı bir beden deneyimine olanak tanımaktadır. Bu bedensel çoklu deneyimin gerçekleşmesini sağlayan temel bağlantı olarak da okuma eylemi merkezde yer almaktadır. Okuma eylemi ise; anlatının yazı ve mekan üzerindeki şekillendirici etkisi ile bir anlam kazanmakta ve farklı 'hallere' farklı beden davranışlarına bürünmektedir. Yazının bir kitap sayfasından çıkıp, mekanda var olması ile birlikte, içerdiği zihinsellik yani anlatısı da mekanın anlatısına dahil olur. Bu durum edebi bir metni okuma halinden oldukça farklı yeni bir deneyimi var eder. Bir sayfa üzerindeyken okuma eylemine çoğunlukla sabit bir konumda gözleri ile katılan beden; yazı, mekanın dolanıma izin veren yapısı ile birlikte var olduğunda onu daha bütüncül bir beden davranışı ile deneyimlemeye başlar. Bedeni yönlendiren, okuma eyleminin kendisini de şekillendiren böyle bir mekan biçimi; anlatıyı mekan ve yazının yapısal bileşenleriyle fiziksel olarak deneyimlenebilir bir yapıya büründürür. Aynı zamanda mekanın sezgisel yanlarını ve anlatısını, kendine eklemlenen yazınsal katmanın anlatısı ile birleştirir. Bu da çözümlenmeye değer görülen özel bir mekan kavramının, 'yazı-mekan'ların oluşmasına sebep olmaktadır. Mekansal bir anlatı kurma pratiği olarak incelendiğinde 'yazı-mekan'ların her biri de kendilerine özgü 'okunma halleri'ni beraberlerinde getirmektedir. Beden, mekan ve yazı arasındaki ilişkiyi kuran bir deneyim olarak okuma eylemi tarih boyunca, pek çok olayı algılamak, çözümlemek, bir izi takip ederek sonuca varmak gibi anlamlarda kullanılsa da burada temelde kendisinden harf okuma eylemi ve harflerden oluşan yazınsal bir anlatının algılanış biçimi olarak bahsedilmektedir. Yazının ilk ortaya çıktığı dönemlerde mekan ile birlikte var olan, daha çok toplumsal faydacı veya dini, kutsal anlamlar taşıyan yapısı ve anlatı biçimi zamanla kâğıdın, matbaanın ve kitap formunun keşfedilmesi ile birlikte değişim göstermiştir. Fakat Eski Mısır'da firavunların hatırlanmak ve bu şekilde ölümsüzlüğe ulaşmak amacıyla tılsımlı sözlerle kaplattıkları tapınak ve lahit odalarında gördüğümüz aynı arzuyu, günümüz anma yapılarında yazılarla ve isimlerle kaplı yüzeylerde görmeye devam etmekteyiz. Böyle bir hal bedenin mekanda yazıyla güçlü bir iletişime geçtiği ilk örneklerden sayılmaktadır. Kutsal anlatının yazı ve mekan ile bağlantısı ilk 'yazı-mekan' örneklerini ve kendi özel beden davranışlarını oluşturmuştur. Modernizm ile birlikte karmaşıklaşan kent manzarasında kendilerine ancak bir eklenti olarak yer edinebilen yazınsal ögelerin kendi yapısal özelliklerini kullanarak bilinçli bir şekilde mekansallaşmaya başlaması ise başka bir süreci içine alır. Bu süreç“Yeni Tipografi”hareketi ile başlamaktadır. Mekan-yazı birlikteliği içsel bir bağlantı ile organik olarak tarih boyunca bir koldan ilerlerken, Çağdaş Sanat ile birlikte de kendi başına ayrı bir nesne olarak yorumlanan harf ve yazı, sadece bir düşünceyi anlatma, bir mesajı iletme halinden sıyrılarak, statik sayfa düzenine hapsolmayı reddetmiştir. Çizgilerden oluşan ve sadece okunduğunda anlam kazanan yazılı metin, biçimsel sınırlarını zorlayarak sözel bir anlatım aracı olmaktan çıkıp, figüratif kompozisyonlar sayesinde görsel bir nesne halini almaya başlamıştır. Bu yaklaşımda mekanik bir sistemler bütünü olarak yorumlanan yazı ve harfler; elementlerine, atomlarına ayrılarak farklı kombinasyonlarla yeniden bir araya getirilebilir hale gelmişlerdir. Sayfa düzlemindeki bu deneysel yapılar yazının çağdaş dönemde sanatsal açıdan mekansallaşmaya başlama sürecindeki ilk adımlar olarak görülmektedir. Bu bilgiler ışığında ilk çağlardan bu yana, mağaralardan yazıtlara, oradan tapınaklara ve anıtsal yapılara uzanan organik ve sezgisel 'yazı, beden, mekan' birlikteliğinin yerine Çağdaş Sanat yaklaşımlarıyla birlikte sökülüp, sistematize edilebilir bir hale gelen yeni yapısal bir 'beden, yazı, mekan' birlikteliğinin varlığından söz edilebilir. Günümüzde 'mekansal bir okuma hali'nden bahsettiğimizde alan içinde yapılan çalışmalar çoğunlukla kent manzarasını içine alır. Kente ve mekana özgü parçacıl yazınsal ögelerin kategorize edilerek sınıflandırılmasını içeren çeşitli çalışmaları konu edinir. Fakat bu çalışmaların asıl eksiği bütüncül bir mekansal okuma yapmak yerine, mekana ait özgün parçalar olan yazınsal ögeleri bağlamlarından koparılarak sınıflandırılmaya çalışmalarıdır. Bu tip çalışmalar kişisel veya bölgesel bir kent haritası veya izleğine yakın sonuçları açığa çıkarmaktadırlar. Tez kapsamında sorulacak asıl soru ise bu çalışmalarda olduğu üzere“Bir mekan yazınsal ögeleri üzerinden nasıl okunur?”yerine; mekan, beden ve yazının birbiri içinde çözündüğü ortak bir okuma halinin nasıl olacağıdır. Çalışmanın son kısmında incelenen örnekler, ortaya koyulan 'yazı-mekan' kavramına en uygun olduğu düşünülen tasarımları içerir. Bu kısımda yazının mekanı nasıl kurduğu, anlatısını nasıl şekillendirdiği ve ona hangi 'bedensel halleri' ekleyerek beden ile nasıl iletişime geçtiği keşfedilmeye çalışılmaktadır. Bu keşif yazının mekanda hangi hallerde bulunduğunu; konumlanmasının, malzemesinin, büyüklüğünün vb özellikleri ile nasıl bir bedensel davranış şeması çizdiğini ve anlatıyı nasıl biçimlendirdiğini çözümleyerek yapılır. Grafikler üzerinden yazı, beden ve mekanın anlatı ile şekillenen ortak ritmini çözümlemeyi, yeni bir mekan kurma pratiğine dönüştürülebilecek görsel bir sözlük oluşturmayı dener. Bunu yaperken beden olarak mekanı algılayan araştırmacı; mekanları planlar, fotoğraflar, üç boyutlu modeller ve planlar üzerinden kendi mesleki pratiklerine dayanarak okumaya çalışmıştır. Böylelikle aslında her bedene göre değişebilen mekan deneyimi ve mekanda yazıyı okuma-tecrübe etme hali araştırmacıya özgü bir 'okuma önerisi' şeklinde sunulmuştur.
Özet (Çeviri)
The aim of this thesis is to examine the relationship between lettering, body and space. The study does this based on the reading action. The focus point of study is the potential of lettering and space to create a common body experience with the help of reading action and reflections of this rhythm on body experience. Study isn't focused on informing, directing, pointing, or commercial use of lettering in public. Instead, it provides special examples that establish the narrative of space. The space and the lettering have both same two layers. These are physical and mental layers which creates a holistic body experience. When the body experiences these two layers together? It occurs multiple layered bodily experience. In this context 'the reading action' transform to 'reading attitudes' because of relationship between lettering-body-space. Since the combination of lettering and space affect the body behaviors the reading action as a bodily experience becomes a new phenomenon. When the lettering comes out of a book page and exists in the space, 'the mentality' which means the narrative of text connects to narrative of space. This creates a new experience that is quite different from reading a literary text. When lettering is on a page, the body often participates in the reading action with its eyes in a fixed position. But when the lettering coexists with the circulation-permissive nature of space, s/he begins to experience it with a more holistic body behavior. Such a form of space that directs the body and shapes the reading action, also allows to physically experience the narrative with structural components of lettering and space. It also combines the intuitive aspects and narrative of space with the narrative of the articulated lettering layer. This leads to the occurrence of a special space concept, 'letter-space' studied throughout the scope of this study. This special concept as the title of the thesis suggests, brings with its own unique 'reading attitudes'. In this context lettering has become a spatial narrative that needs to be analyzed. For this purpose, the study focused on the 'reader-body' rather than the concept of 'reader'. The reason for this is the attitudes of reading which differs greatly from reading a literary text. Thus this new state of reading has revealed its own reader, 'the reader body'. Each literary lettering has its own tools, readership and narrative. But what does a written narrative included in space tells the body? A novel reader may want to use his free time and reach a new imagination world. An article may wait for its researcher to be discovered. Readers select and use narratives according to their own characteristics and wishes. But what should the body that is reading expects? How will s/he know what to read? With emergence of these questions, it is seen that the 'letter-space' relationship contains an intersection that needs to be considered. The lettering has now changed from something seen and read to something that see and reads. It can be said that with the help of space, it becomes a concrete body and character. Reading is an experience that establishes the relationship between body, space and lettering. As a word it has been used throughout history in many meanings; like to perceive and analyze the events, follow a trail and resolve them. Within the scope of this study, it is mentioned as action of reading letters and perceive of literary narrative consisting of these letters. In the period when lettering first appeared, it co-existed with the space and it had more social utilitarian or religious, sacred meanings. Its structure and narrative form have changed over time with the discovery of paper, printing press and book form. However, we continue to see the same desire in the temples and sarcophagi rooms in ancient Egypt, where the Pharaohs covered it with talismanic words in order to be remembered and to achieve immortality in this way, on the surfaces covered with inscriptions and names in today's memorial structures. Such an attitude is one of the first example in which the body communicates strongly with lettering in space. The connection of the sacred narrative with lettering and space have formed the first examples of 'letter-space' and its own special body behavior. In the urban landscape which became more complex with modernism, lettering elements could only find a place as an add-on. The deliberate spatialization of lettering using its own structural features involves another process. This process starts with the“New Typography”movement. The relationship between space and lettering has progressed organically throughout history. With Contemporary Art, letters and lettering are interpreted as a separate art object on their own qualities. They were stripped of just telling a thought, forwarding a message and refused to be trapped in static page layout. The written text consisting of lines and making sense only when it read has gone beyond to be a verbal expression. Through figurative compositions it has begun to become a visual object. In this approach, they are interpreted as a whole of mechanical systems. Lettering and letters are separated into their elements, atoms, and reunited with different combinations. These experimental structures on the page level has been the first steps of the spatialization process of the lettering in artsy way. In the light of this information, since the early ages the organic and intuitive 'lettering, body, space' relationship, which extends from caves to inscriptions, temples and monumental structures has become systematized with Contemporary Art. Thus, there can be talk of the existence of a new structural 'lettering, body, space' union. Today, when we talk about a 'spatial reading attitude', the studies mostly include the city landscape. It deals with various studies that include categorizing and classifying singular lettering elements that specific to city and space. But the main shortcoming of these studies is not to make a holistic spatial reading. They try to classify the lettering elements which are site-specific by detaching them from their contexts. These type of studies reveal results that are close to a personal or regional city map or track. The main question to be asked within the scope of the thesis is not“How to read a space through its lettering elements?”as in these studies. The main question is“How does a common reading attitude where space, body and lettering are dissolved in one another occur?”Throughout the study, a number of historical breaking points have been taken as reference and their traces tried to be discovered in the concept of 'letter-space'. Each level in the space has a guiding structure that contributes to the narrative. These properties in the space itself define the beginning and the end, before and after, right and left, down and up. A common body rhythm emerges when these orientations match up with the action of the narrative and the components of the writing when support them. The differentiated reading action now becomes a bodily experience in which many layers transmit a single narrative and the body does not know which layer it is in. The body objectifies within 'the letter-space' and integrates with it also becomes dominated by it. Now the narrative has been freed from a text-image that needs to be read and has expanded within the confines of space. The thought put forward as 'a reading proposal' basically involves a discovery. It argues that the concept as 'letter-space' cannot be considered separate from body experience and tries to read 'letter-spaces' through body behaviors. The body approaches 'the letter-space' from zero point. It encounters 'letter-space' and dissolves in it. The lettering is also dissolved in the space. This creates a holistic bodily reading experience. For this reason, the end points of the graphics often end with a frame where the body and space become unidentified and deleted. The examples examined in the last part of the study include the designs which are thought to be the most suitable for the concept of 'letter-space'. In this section is tried to discover how lettering establishes the space, shapes its narrative and communicates with the body. It tries to create a visual dictionary that can be transformed into a new practice of setting up a space through 'letter-space-body' graphics. In doing so, the researcher tried to read the spaces through plans, photographs, three-dimensional models and texts based on their own professional practice. In this way, the experience which varies according to each body is presented in the form of 'a researcher-specific reading proposal'.
Benzer Tezler
- Çağdaş Suriye nesrinde siyasî hapishane edebiyatı üzerine eleştirel bir bakış
The literature of political prisons in contemporary Syrian prose analytical prepective
ABDOLGADER MOHAMED ALİ
Yüksek Lisans
Arapça
2014
Doğu Dilleri ve EdebiyatıSelçuk ÜniversitesiDoğu Dilleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. FİKRET ARSLAN
- L'art performance en Turquie à la lumière des théories post-structuralistes et féministes
Postyapısalcı ve feminist teori ışığında Türkiye'de performans sanatı
NURDAN DURMAZ
Yüksek Lisans
Fransızca
2019
Sanat TarihiGalatasaray ÜniversitesiSosyoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ ERGUR
- Mimarlık ve dansta notasyon: Bedenli bilgi ve mekânın üretimi
Notations in architecture and dance: Embodied knowledge and production of space
SEÇİL YATAN GÜL
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SIDIKA ASLIHAN ŞENEL
- Sığınmacıların meslek seçimlerinin benlik ve kimlik bağlamında incelenmesi
Examining the career choices of asylum seeker in the context of self and identity
SÜMEYYE YILDIRIM
- The impact of emoji use in online consumer reviews and company responses
Çevrimiçi tüketici yorumlarında ve şirket yanıtlarında emoji kullanımının etkisi
ESRA ÖRNEK
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
İletişim Bilimleriİstanbul Teknik Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYŞE BANU ELMADAĞ BAŞ