Islamic geometric patterns: An exploration of the sources and modern representations in product design
İslami geometrik desenler: Kaynakların ve ürün tasarımında modern temsillerin incelenmesi
- Tez No: 560497
- Danışmanlar: PROF. DR. HATİCE HÜMANUR BAĞLI
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Endüstri Ürünleri Tasarımı, Industrial Design
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: İngilizce
- Üniversite: İstanbul Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Endüstri Ürünleri Tasarımı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Endüstriyel Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 115
Özet
İslami geometrik desenler sanat tarihi, mimarlık ve tasarım alanlarında biçim, uygulama, ve kullanım anlamında uzunca tartışılan sonsuz girintili örüntüler ve oluşumlar olarak tanımlanabilir. Her ne kadar bu çalışma özellikle İslami geometrik desenlere yoğunlaşsa da, geleneksel anlamda geometrik desenler çeşitli uygulamalarda ve farklı kültürel anlayışlarda görülebilmektedir. Geometrik desenler genel anlamda daha ziyade dini veya manevi anlayışla ilişkili olarak Hint, Hristiyan ve Yunan kültürel bağlamlarında görülebilirler. Bir anlamda yüzeyleri veya bir yapının gövdesini kaplayan unsurlar olarak kabul edilebilirler ve matematiksel, geometrik ve felsefi ilkeler temelinde inşa edilmişlerdir. Günlük nesnelerde, mimari, zanaat ve geleneksel ürünler gibi farklı uygulamalarda görülmektedirler. İslami geometrik desenlerin teknik, felsefi, tarihi ve metafizik yönleriyle ilgili çeşitli anlatımlar ve tanımlar vardır. Bunlardan bir kısmı öncelikle desenleri kültürel ve tarihi bağlamlarda incelerken, diğerleri metafizik boyut ile ilintili olarak desenleri kozmolojik, teolojik ve felsefi anlamda incelemektedir. Bu çalışma, İslami geometrik desenleri algı bakımından daha büyük ve anlam bakımından daha geniş olan temsili unsurlar olarak ele alır. Çalışmada desenler genel anlamda ürün tasarımı çerçevesinde tartışılarak temsili düzlemlerin tezahürü olarak ele alınmaktadır. Çalışma, ilk önce sanat tarihi, mimarlık, İslam kozmolojisi, matematik, kimya, geometri ve felsefe gibi farklı alanlardan edinilen teorik bir altyapı sunmaktadır. Genel anlamda“kadim felsefe”(perennial philosophy) olarak tanımlanan teorik çatı altında İslami geometrik desenlerin metafiziksel, manevi ve dini yönleri tartışılmıştır. Kadim felsefeye göre, sanat ve sanatçılığın geleneksel ve dini uygulamaları özünde evrenseldir. Bu sebepten özellikle farklı kültürel bağlamlarda benzer geometrik uygulamalar görülebilmektedir. Kadim felsefe aynı zamanda İslami geometrik desenleri“İlahi Birliğin”temsili olarak değerlendirir. Bu anlayışa göre desenler“çokluk içinde birliği”temsil etmektedir. Buna ek olarak İslam sanatını genel anlamda İslam kozmolojisi ve inanç prensiplerinin somut örnekleri olarak tanımlar. Bu anlayışa karşıt anlayışlar da mevcuttur. Özellikle sanat ve mimarlık tarihçileri tarafından eleştirilere maruz kalarak bu anlayışın tarihi anlamda geçerliliği olmadığı savunulmuştur. Ancak kadim felsefenin sunduğu anlayışın bütüncül olması ve matematik, kozmoloji, geometri, teoloji, metafizik ve felsefe gibi farklı alanlar üzerine kurulu bir teorik altyapı sunması bu çalışma çerçevesinde İslami geometrik desenlerin sadece tarihi, sanatsal veya yöntemsel anlamda değil, bahsi geçen alanlar üzerinden farklı anlamlarda da ele alınmasına olanak sağlamıştır. Kadim felsefe çerçevesinde öncelikli olarak İslami geometrik desenlerin kullanım alanları, biçimleri ve diğer alanlarla olan ilişkileri incelenmiştir. Bu aşamada bir nebze zanaatkar-zanaat ilişkisi de irdelenmiş ve teorik altyapıya uygun olarak sunulmuştur. Desenlerin diğer alanlarla olan ilişkisi genel anlamda geometri, kimya, matematik gibi alanlar üzerinden açıklanmıştır. Çalışmanın ilk kısmında teorik bilgiler sağlanmaktadır. Böylece çalışmanın geri kalan kısımları bu altyapı çerçevesinde ele alınmaktadır. Bu çerçevede İslam kozmoloji, inanç prensipleri gibi kavramlar açıklanmış ve teorik altyapı kapsamında açıklanmıştır. Bir sonraki aşamada İslami geometrik desenlerin geleneksel kullanımları sunulmuştur. Burada esas amaç teorik altyapı ile geleneksel anlamdaki uygulamaların arasındaki bağıntıları ortaya çıkarmaktır. Bu anlamda her ne kadar geleneksel mimari yapılardan örnekler verilmiş olsa da çalışmanın kapsamı ürün tasarımı alanı ile sınırlandırılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen görsel örneklerde zaman zaman geometrik desenlerin dini kaynaklardan türetilmiş metinsel öğelerle beraber kullanıldığı görülmüştür. Özellikle mimari uygulamalarda binanın cephesinde benzer kullanımlar görülmektedir. Bu açıdan geometrik desenlerin geleneksel anlamda din ve İslam kozmolojisi ile iç içe kullanımı vurgulanmıştır. Bu uygulamalar aynı zamanda İslami geometrik desenlerin sadece tarihi değil, metafiziksel, sembolik ve kozmolojik yönlerini de ortaya koymaktadır. Geleneksel anlamda uygulanan İslami geometrik desenlerin temeldeki temsil düzlemi ile ilgili tartışmaları görsel örnekler üzerinden sağlanmıştır. Böylece geleneksel uygulamalar temel temsil düzlemi olan İslam inanç prensiplerinin tezahürü olarak ele alınmıştır. Çalışmanın bu bölümünde mimari, ürün ve zanaat uygulamalarındaki İslami geometrik desenlerin kullanımı tartışılmış, ilk başta sunulan teorik altyapı ile bağıntısı ortaya konsk ulmuştur. Bu aşamada geleneksel ürünler aynı zamanda fonksiyonellik ve taşıdıkları kültürel göstergeler bağlamında ele alınmıştır. Böylece esas temsil düzlemlerine giriş niteliğinde bilgiler sağlanmıştır. Çalışmada ilgili teorik bilgilerin sağlanmasıyla İslami geometrik desenleri içeren çağdaş tasarım nesnelerinin göstergebilimsel analiz yöntemiyle ayrıntılı olarak tartışılması amaçlanmaktadır. Temsil düzlemleri modern bağlamda tasarım anlayışıyla ilintili olup ön bilgi sağlandıktan sonra tanımlanmıştır. Bu temsil düzlemleri zamansal, mekansal, üretimsel, ve fonksiyonel olarak sıralanabilir. Bir sonraki aşamada günümüz tasarım anlayışı üzerinden İslami geometrik desenlerin günümüzdeki uygulamaları tartışılmıştır. Modern tasarım endüstrisine baktığımızda, çeşitli uygulamalarda kullanılan geleneksel İslami geometrik desenleri günümüzde de görebilmekteyiz. Her ne kadar teknik uygulamalar ve üretim metodolojileri değişmiş olsa da, strüktürel anlamda desenlerin aynı şekilde kullanıldığı tespit edilmiştir. Aynı zamanda geleneksel desenlerin yeni üretim ve tasarım teknolojilerinin de etkisiyle farklılaşarak anlam düzleminde değişikliğe uğramaları söz konusudur. Bu aşamada temelde izah edilen temsil düzleminin farklılaşarak farklı temsil düzlemlerine dönüştüğü veya onlarla beraber zuhur ettiği görülebilmektedir. Yukarıda da bahsi geçen temsil düzlemleri göstergebilimsel analiz çerçevesinde ürünler üzerinden tartışılmıştır. Böylece, İslami geometrik desenlerin çağdaş ve geleneksel uygulamaları kuramsal çerçevede göstergebilimsel çözümlemelerle ele alınmaktadır. Göstergebilimsel analiz, desenlerin geleneksel kullanımlarına ilişkin temsili bağlamlarda ve anlamlardaki değişimlerin bir tasvirini sağlar. Böylece çalışmanın amaçlarından biri olarak literatürde var olan tartışmaların ötesinde, ürün tasarımı çerçevesinde bir anlayış biçiminin elde edilmesi çalışılmıştır. Diğer bir amaç geometrik desenlerin matematiksel ve geometrik bağlamdaki potansiyel kullanımlarına olanak sağlayan çalışmaları ve örnekleri tartışarak çağdaş ve geliştirilen teknolojiler yardımıyla uyarlanabilecek farklı uygulamaları sunmaktır. Buna ek olarak çalışmanın sonunda yer alan sonuç bölümünde ileriki aşamalarda devam niteliğinde farklı tespitler ve öneriler yer almaktadır. Çalışma, görseller ve basılı belgeler kullanılarak göstergebilimsel ve betimleyici analize dayanmaktadır. Araştırmada incelenmek üzere kitaplar, fotoğraflar ve günlük nesneler kullanılmıştır.
Özet (Çeviri)
Islamic geometric patterns are reticular formations long discussed in means of construction, application, and usage. In general, geometric patterns can be encountered in different cultural contexts and various traditional applications, such as Indian, Christian, and Greek, interrelated with religious and spiritual principles. This study is particularly concerned with Islamic geometric patterns that can be regarded as continuously repeated entities filling a surface or a body of an artifact. Islamic geometric patterns are constructed on the basis of mathematical, geometrical and philosophical principles. They are incorporated in various artifacts, and used in different applications, such as architecture, textile, and crafts. In general, discourses on the subject refer to the technical, philosophical, historical and metaphysical aspects of the Islamic geometric patterns. Yet, each differ in the manner of theoretical discussion. Some of them are primarily concerned with the cultural and historical properties, and discard the metaphysical dimension by concentrating on the technical and physiological aspects. Others, on the other hand, regard Islamic geometric patterns as representational elements having strong relations with Islamic cosmology and principles of revelation. Additionally, Islamic geometric patterns are mostly discussed in the fields of architecture, art history, and Islamic history. This study aims to discuss Islamic geometric patterns within the scope of product design, by adopting a particular theoretical discourse based on the works of perennial philosophers. It concentrates on a particular perspective for the theoretical framework, defined as perennial philosophy, which expounds metaphysical, spiritual and religious aspects of Islamic geometric patterns and claims that patterns are tangible manifestations of the principles of Islamic revelation. According to perennial philosophy, in general, traditional and religious creative practices result in applications that are inherently universal in symbolical, and metaphysical sense. It also regards Islamic geometric patterns as the representations of“Divine Unity”. Thus, this study aims to present Islamic geometric patterns as representational elements that are greater in perception and broader in meaning, although in some cases patterns have somehow been regarded as simple ornamentations or shallow decorations covering a surface or a body of an artifact. In addition, a detailed exploratory discussion regarding symbolical, cosmological and metaphysical aspects of Islamic geometric patterns is provided. Theoretical background presented in the study includes discussions and definitions from different fields such as history of art, architecture, Islamic cosmology, mathematics, chemistry, geometry, and philosophy. By providing a fundamental theoretical background, it aims to present a plane on which both traditional and contemporary products incorporating Islamic geometric patterns can be discussed in detail within the scope of product design. Thus, the overall discussion is conducted through the examples of both contemporary and traditional applications of Islamic geometric patterns. Each example is analyzed in means of representational contexts, and particularly in terms of semiotics. Semiotic analysis is conducted to provide a detailed overview of possible shifts in representational contexts and connotative system of meanings of Islamic geometric patterns. Each example is discussed in four main categorizations of representational contexts: spatial, temporal, functional, and technological. Another aim is to explore future possibilities for practical applications, as Islamic geometric patterns are profound in mathematical and geometrical sense, thus, enabling new opportunities for innovative applications and usages through the use of emerging production methodologies. The study is based on semiotic and descriptive analysis through the use of visual examples and applications of Islamic geometric patterns. The main premise of the study is that IGP, constructed on the basis of mathematical, cosmological, symbolical, and metaphysical foundations, are representations of the principles of Islamic revelation, manifesting in tangible forms of reticular, and repetitive geometrical formations.
Benzer Tezler
- 13.-14. yy. Anadolu'suna tarihlenen kandil ve şamdanlarda ışık sembolizmi
Başlık çevirisi yok
M. ELİF DURMUŞ
- Aesthetic trends in mass-produced crafty items in modern Iraq: A case study from Baghdad
Modern Irak'ta toplu üretilen el sanatları nesnelerinde estetikeğilimler: Bağdat'tan bir vaka çalışması
WALEED HUSSEIN ALI ALI
Yüksek Lisans
İngilizce
2023
Güzel SanatlarÇankırı Karatekin ÜniversitesiSanat ve Tasarım Ana Sanat Dalı
PROF. DR. ERSOY YILMAZ
PROF. DR. AMER SALIM OBAID ALSALLAMI
- A computational approach to create aperiodic tilings through orthographic projection of the nd cube
Çok boyutlu küpün ortografik projeksiyonu ile aperiyodik yüzey kaplamaları oluşturmaya hesaplamalı bir yaklaşım
MERVE AKDOĞAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiBilişim Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. SEMA ALAÇAM
- İslami geometrik örüntülerin kinetik yüzey oluşturma potansiyelleri üzerinde bir deneme
An investigation on the potentials of islamic geometric patterns regarding kinetic surface design
MASOUD MATINPOUR
- Memluk Dönemi Baybars Kur'an-ı Kerim'indeki geometrik desen tasarımı
Baybars geometric pattern design in the Quran of the Memluq Period
SİNEM YILDIRIM
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Güzel SanatlarMarmara ÜniversitesiGeleneksel Türk Sanatları Ana Sanat Dalı
DOÇ. DR. GÜLNİHAL KÜPELİ