Özbek Türkçesinde ve Yeni Uygur Türkçesinde sıfat fiilli yapılar: Karşılaştırmalı dilbilimsel bir analiz
The relative clause constructions in Uzbek Turkish and modern Uyghur Turkish: Comparative linguistic analysis
- Tez No: 567625
- Danışmanlar: DOÇ. DR. FERHAT KARABULUT
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Sıfat fiil, derin yapı, yüzey yapı, üretken dönüşümlü dilbilgisi, yönetim ve bağlama, sözdizimi, Participle, deep structure, surface structure, transformational generative grammar, government and binding, syntax
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Manisa Celal Bayar Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 357
Özet
Sıfat-fiil, Türkiye'de birçok terimde olduğu gibi maalesef ortak bir görüşe varamadığımız bir terimdir. Çünkü sıfat fiil için sıfat fiilin yanı sıra isim fiil, ortaç, partisip, sıfat-eylem, fiilimsi, kılın adı, kılın sanı gibi terimler de kullanılmıştır. Sıfat-fiil Özbek Türkçesinde“sifatdåş”ve Uygur Türkçesinde ise“süpet pe'el”veya“süpetdaş”olarak adlandırılmaktadır. Bu çalışmada biz sıfat fiil terimini kullanmayı tercih ettik. Bu çalışma için Özbek Türkçesi'nde 41 eser, Yeni Uygur Türkçesinde ise 33 eser incelendi ve konumuzla ilgili cümleler tespit edildi. Üç bölümden oluşan bu çalışmanın birinci bölümde Türk dilinde sıfat fiil konusunda yapılan çalışmalar hakkında bilgiler verildi ve sonrasında Üretken Dönüşümlü Dilbilgisi Kuramı ile ilgili kavramlar anlatıldı. İkinci bölümde Özbek Türkçesi ve Yeni Uygur Türkçesinde sıfat fiillerin işlevleri ve anlamları hakkında bilgi verildi ve örnek cümlelerle konu desteklendi. Üçüncü bölümde ise Özbek Türkçesi ve Yeni Uygur Türkçesi'ndeki sıfat fiilli yapılar Üretken Dönüşümlü Dilbilgisi Kuramı ile Yönetim ve Bağlama Kuramı uygulanarak incelemeye alınacaktır. Bu bölümde her cümlenin derin yapısı ve yüzey yapısı vardır teorisinden hareketle, tespit edilen cümleler derin yapı ve yüzey yapı katmanı gösterilmeye çalışıldı. Böylelikle bu çalışmada sentaks, semantik ve morfoloji konuları birbiriyle bağlantılı şekilde analiz edilmiş ve biri diğerinden üstün tutulmamıştır. Böylelikle Özbek Türkçesi ve Yeni Uygur Türkçesinin sözdizimi incelemesine katkıda bulunmaya çalışılmıştır.
Özet (Çeviri)
Participle, as in many terms in Turkey, unfortunately, is a term that can not have a common view. In addition to the adjective act, as well as the name verb, middle, party, adjective-action, verb,action, the name of the action was also used as the terms. Adjective-verb in Uzbek Turkish is called“sifatdåsh”and in Uyghur Turkish it is called“supet pe'el”or“supetdash”. In this study, we preferred to use the term“particible”. For this study, 41 artifacts in Uzbek Turkish and 33 works in New Uyghur Turkish were examined and sentences related to the subject were determined. In the first part of this study consisting of three sections, information was given about the studies on the adjective verb in Turkish language and then the concepts related to the Transformational Generative Grammar Theory were explained. In the second chapter, information was given about the functions and meanings of the particible in Uzbek Turkish and New Uyghur Turkish and the subject was supported by example sentences. In the third chapter, the relative clause constructions in Uzbek Turkish and New Uyghur Turkish will be examined by applying transformational generative grammar theory and government and binding theory. In this section, based on the theory that each sentence has a deep structure and surface structure, the sentences identified were tried to be shown in the deep structure and surface structure layer. In this study, syntax, semantics and morphology topics were analyzed in relation to each other and one was not superior to the other. Thus, it was tried to contribute to the study of the syntax of Uzbek Turkish and New Uyghur Turkish.
Benzer Tezler
- Özbek yazar Mirzakelan İsmailî'nin 'Färğånä Täng Atgunçä [Birinci kitap]' adlı romanının incelemesi (İnceleme, metin, sözlük, ek)
Analysis of uzbek author Mirzakelan İsmaili's novel of 'Färğånä Täng Atgunçä [First book]' (Analysis, text, dictionary, appendix)
ÇİĞDEM ÇELİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimKarabük ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NODİRKHON KHASANOV
- Çağatay Türkçesi ve Özbek Türkçesindeki isim varlığı üzerine bir inceleme
Researech on the presence of nouns in Chagatay Turkish and Uzbek Turkish
FADİME NUR KOCAAĞA
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
DilbilimUşak ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZGÜR AY
- Özbek ve Uygur Türkçe'lerinde isim
Nouns in Uzbek and Uigur Turkish
HİKMET KORAŞ
Doktora
Türkçe
1998
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TUNCER GÜLENSOY
- 'Almas Zerriler' kitabı örneğinde Uygur Türkçesinde cümle bilgisi
In the example of 'Almas Zerriler' book, syntax of Uighur Turkish'
FATMA YELOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DilbilimNiğde Ömer Halisdemir ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ AHMET BÜYÜKAKKAŞ
- Sovyet-Rus ekolü ışığında Özbek Türkçesinde sözcük türleri araştırmaları tarihi
Research history of parts of speech in Uzbek Turkish according to the Soviet-Russian method
HANİFE ALKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
DilbilimMuğla ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. JULİBOY ELTAZAROV