Psikolojik ve davranışsal kontrolün ergenin davranış problemleri ile ilişkisi: Ergenin ebeveyn kontrolüne ilişkin değerlendirmelerinin aracı rolü
The relationship of psychological and behavioral control with adolescents' behavioral problems: How appraisals of parental control can explain this relationship?
- Tez No: 573570
- Danışmanlar: PROF. DR. ZEHRA UÇANOK
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Genel Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 175
Özet
Araştırmanın temel amacı, annelerin kontrol uygulamaları ile ergenin davranış problemleri arasındaki ilişkiyi açıklayan mekanizmaları incelemektir. Bu bağlamda, ilk olarak psikolojik ve davranışsal kontrol uygulamaları ile davranış problemleri arasındaki ilişkide ergenin bu uygulamalara yönelik bilişsel ve duygusal değerlendirmelerinin aracı rolü araştırılmıştır. İkinci olarak, sözü edilen ilişki örüntüsünde ebeveyn sıcaklığının, ergenin mizacının ve kontrol uygulamalarına yönelik meşruluk algısının düzenleyici rolü incelenmiştir. Üçüncü olarak, tüm bu ilişki örüntülerinin ergenin cinsiyetine göre farklılaşıp farklılaşmadığı araştırılmıştır. Araştırmaya Ankara il merkezindeki ortaokul (7. ve 8. sınıflar) ve liselerde (9. sınıflar) öğrenimlerine devam eden 689 ergen (Ort. = 13.95; S = .94, %59.7'si kız) ve annesi katılmıştır. Hem ergenlere hem de annelere psikolojik ve davranışsal kontrol uygulamalarına, ebeveyn sıcaklığına ve ergenin içe ve dışa yönelim problemlerine ilişkin ölçekler uygulanmıştır. Bunlara ek olarak, ergenler psikolojik ve davranışsal kontrol uygulamalarına yönelik değerlendirmeleri ve meşruluk algıları ile olumsuz duygulanım mizaç özelliklerini bildirmişlerdir. Araştırma bulguları, ergenlerin psikolojik kontrol uygulamalarına yönelik değerlendirmelerinin, psikolojik kontrol ile içe ve dışa yönelim problemleri arasında kısmi aracı rol oynadığını göstermiştir. Bu ilişkinin ergenin olumsuz duygulanım mizaç özelliğinden bağımsız olduğu ancak anneden algılanan sıcaklığa ve bu uygulamalara yönelik meşruluk algısına göre farklılaştığı bulunmuştur. Bununla birlikte, ergenlerin davranışsal kontrol uygulamalarına yönelik değerlendirmelerinin, davranışsal kontrol ile içe ve dışa yönelim problemleri arasında tam aracı rol oynadığı ortaya konmuştur. Bu ilişkinin ebeveyn sıcaklığından, ergenin mizacından ve bu uygulamalara yönelik meşruluk algısından bağımsız olduğu gösterilmiştir. Ergenin cinsiyetinin ele alınan ilişkilerde düzenleyici bir rol oynamadığı bulunmuştur. Araştırma bulguları, psikolojik kontrol uygulamalarının sıklığı arttıkça daha olumsuz değerlendirildiğine buna bağlı olarak davranış problemlerine yol açtığına işaret etmektedir. Annelerini daha sıcak ve psikolojik kontrol uygulamalarını daha meşru algılayan ergenlerin, bu uygulamaların artışına daha duyarlı oldukları söylenebilir. Ayrıca, davranışsal kontrol uygulamalarının sıklığı arttıkça daha az olumsuz değerlendirildiği ve davranış problemlerini engellemede etkin olduğu ifade edilebilir. Bu sonuçlar, diğer kültürlerde elde edilen araştırma bulguları ve farklı kuramlar çerçevesinde tartışılmıştır.
Özet (Çeviri)
The goal of the present study was to investigate the mechanisms underlying the association between parental control and adolescent problem behaviors. More specifically, it was aimed to explore (1) the mediating role of adolescents' cognitive and affective appraisals of psychological and behavioral control in this relationship, (2) the moderating role of maternal warmth, adolescent temperament, and adolescents' perceived legitimacy of psychological and behavioral control in the mediating relationships, and (3) whether the pattern of relationships differs as a function of adolescent gender. The sample consisted of 689 7th, 8th, and 9th grade adolescents (Mage = 13.95; SD = .94; 59.7 % girls) and their mothers living in Ankara. Both adolescents and mothers reported on psychological and behavioral control, maternal warmth, and adolescent internalizing and externalizing problems. Adolescents also reported on appraisals of psychological and behavioral control and perceived legitimacy regarding both type of control. Results revealed that appraisals of psychological control partially mediated the relationship between psychological control and internalizing and externalizing behaviors. Moreover, it was demonstrated that perceived maternal warmth and legitimacy of psychological control, but not adolescent negative affect, moderated this relationship. In addition, it was found that appraisals of behavioral control fully mediated the relationship between behavioral control and internalizing and externalizing behaviors. Maternal warmth, adolescent temperament and legitimacy of behavioral control did not moderate this relationship. The pattern of relationships did not change among girls and boys. Taken together, these findings indicate that higher psychological control leads to more negative appraisals, which in turn, results in problem behaviors. Furthermore, results suggest that adolescents who have higher perceptions of maternal warmth or perceive related behaviors as more legitimate are more sensitive to the increase in psychological control. In addition, findings imply that higher behavioral control is interpreted less negatively, and effective at preventing problem behaviors. Findings were discussed based on relevant research and theories.
Benzer Tezler
- 12-15 yaş arası ilköğretim öğrencilerinin davranış sorunları ile aile işlevleri ve anne-baba kişilik özellikleri arasındaki ilişki
Between 12-15 years old primary school students?s behavior problems by the relations between family function and mather-fathers personality dimensions
FİRDEVS SAVİ
Doktora
Türkçe
2008
PsikolojiDokuz Eylül ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. RENGİN AKBOY
- Ergenliğe geçişte annenin davranışsal ve psikolojik kontrolünün anne-ergen ilişkisine ve ergenin bir yıl sonraki uyumuna etkisi
The role of mother's behavioral and psychological control both on the mother-adolescent relationaship and the adolescent's a year later adjustment during transition to adolescence
ŞİFA SÖNMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2011
PsikolojiHacettepe ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MELİKE SAYIL
- Conceptions of parental authority and the roles of parent-adolescent conflict and parental control behaviors on adolescent adjustment
Ebeveyn otoritesinin kavramsallaştırılmasının, ebeveyn-ergen çatışmasının ve ebeveyn kontrol davranışlarının ergenin uyumu üzerindeki rolü
AYLİN EVRANKAYA
- Ergenin algıladığı psikolojik kontrol ve özerklik desteği ile gelişimsel sonuçları arasındaki ilişkilerin sosyal problem çözme becerileri açısından incelenmesi
An investigation of the relationships between psychological control and autonomy support and developmental results of adolescents in terms of social problem solving skills
EREN CAN OSLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
PsikolojiToros ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YELİZ KINDAP TEPE
- Kendine zarar verme girişimi ile çocuk acil servisine başvuran ergen hastaların diğer riskli davranışları ve baş etme becerileri
Other risky behaviors and coping skills of adolescent patients who apply to the pediatric emergency department with self-harm
SELİN ÇETİN
Tıpta Uzmanlık
Türkçe
2024
Çocuk Sağlığı ve HastalıklarıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiÇocuk Sağlığı ve Hastalıkları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HALİSE AKÇA
