Türkiye Türkçesinde bir çok anlamlılık incelemesi
Polysemy examination in Turkey Turkish
- Tez No: 573835
- Danışmanlar: PROF. DR. ERTUĞRUL YAMAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Türk Dili ve Edebiyatı, Linguistics, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 274
Özet
Türkiye Türkçesi, Türkçenin Özellikle Cumhuriyetten beri süregelen önemli bir yazı koludur. Bu yazı dili üzerinde özellikle son yıllarda yapılan tezler ve araştırmalar dilbilimin önemli alanları ile ortak yapılmaya başlanmıştır. Biz de bu çalışmamızda Türkiye Türkçesi yazı dilinde var olan eylemleri dilbilimin önemli bir kolu olan çok anlamlılık açısından ele aldık. Çokanlamlılık, Türkçe Sözlük'te“Bir kelimenin birçok anlam bildirme niteliği”olarak tanımlanmaktadır. Ele alınan çalışmaların genelinde ise, bir gösterge yani sözcüğün birbiri ile ilişkili birden fazla anlama sahip olması şeklinde ele alınmıştır. Çalışmaların üzerinde durduğu temel nokta ise, çok anlamlılığın bağlam içerisinde belirlendiği ve oluştuğudur. Bu çalışmanın temel noktası da bağlamdır. Çalışmaya başlarken öncelikle doküman analizi yapılmıştır. Eylemlerin tespiti için seçilen eserlerin ilk baskıları taranmıştır. Eserler içerisinden eylemleri tespit etmek için {–An}sıfat-fiil eki seçilmiştir. Çünkü {–An}sıfat-fiil eki, eylemlerin kullanım sıklıklarının belirlenmesinde açık ve net sonuçlar vermektedir. İkinci olarak da, {–An}sıfat-fiil eki aynı zamanda kelime grupları ve yan cümlecik oluşturma karakterine sahiptirler. Çalışmamızda edebi dilin kullanıldığı 11 eser içerisinde geçen eylemler ele alınmıştır. Bu eserler 1910 yılından itibaren her on yıllık dilimler içerisinden seçilmiştir. Eserlerde yer alan fiiller {–An}sıfat-fiil eki taranarak tespit edilmiş ve orta sıklığa sahip 52 eylem ele alınmıştır. Bu 52 eylem içerisinden 37 eylemde Türkçe Sözlük'te olmayan yeni anlamlar tespit edilmiştir. Çalışmanın temel amacı, dilde var olan ancak kullanıldığı bağlama (context) göre değişebilen anlam farklılıklarının ortaya konulması ve sözlükte yer almayan ancak dilde kullanılan anlamların tespit edilmesidir. Daha sonra elde edilen malzeme çok anlamlılık başlıklarına göre incelenmiştir. Sonuç olarak yapılan çalışmadan elde edilen malzeme değerlendirilmiştir ve çalışmanın alana olan katkısı açıklanmıştır.
Özet (Çeviri)
Turkey Turkish, writing is an important lever ongoing since the Turkish Republic Preview. Theses and researches on this written language, especially in recent years, have started to be made in common with the important fields of linguistics. We also has an important branch of linguistics that studies the actions that Turkey has in the Turkish written language discussed much in terms of significance. Polymorphism is defined in the Turkish Dictionary as ği the qualification of a word to express many meanings ". In the studies in general, it is considered as an indicator that the word has more than one meaning related to each other. The main point that the studies emphasize is that polygamy is determined and formed in context. The main point of this study is the context. At the beginning of the study, document analysis was performed. The first editions of the selected works for the detection of the actions were scanned. {-An} adjective-verb suffix was chosen to identify actions from the works. Because the adjective-verb suffix {-An} gives clear results in determining the frequency of use of actions. Secondly, the adjective-verb suffix {–An} also has the character of word groups and clauses. In our study, the actions in 11 works using literary language were discussed. Since 1910, these works have been selected from every ten-year period. The verbs in the works were determined by scanning the adjective-verb suffix {–An} and 52 actions with medium frequency were discussed. Of these 52 actions, 37 had new meanings that were not in the Turkish dictionary. The main aim of the study is to reveal the meaning differences that exist in the language but can change according to the context in which it is used and to determine the meanings that are not included in the dictionary but are used in the language. Then, the material obtained was examined according to the titles of multi-meaning. As a result, the material obtained from the study was evaluated and the contribution of the study to the field was explained.
Benzer Tezler
- Türkiye Türkçesinde isimler üzerine bir çok anlamlılık incelemesi
Polysemy analyse of nouns in Turkey Turkish
AYŞEGÜL BAYKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
DilbilimYıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ERTUĞRUL YAMAN
- Türkiye Türkçesinde eylemlerin sınıflandırılmasında rol oynayan etkenler -Ayşe Kulin'in 'Kanadı Kırık Kuşlar' romanı örneğiyle-
Factors that play a role the classification of verbs in Turkish language with the example of Ayşe Kulin's 'Kanadı Kırık Kuşlar' novel
BANU DÜNDAR
Doktora
Türkçe
2022
Türk Dili ve EdebiyatıBursa Uludağ ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KERİME ÜSTÜNOVA
- Türkiye Türkçesinde izin ve rica kipliği
Permission and request modality in Turkish
EDA KUTUCU
Doktora
Türkçe
2024
DilbilimAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HABİBE YAZICI ERSOY
- Dinis Bülekov'un Kilm?şäk ve Ğüm?r B?r G?nä romanlarının üslup ve anlam bilimi açısından incelenmesi
Analysis of Dinis Bülekov?s novels, Kilm?şäk and Ğüm?r B?r G?nä, in terms of sylistics and semantics
NİGAR KALKAN
Doktora
Türkçe
2012
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiÇağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı
PROF. DR. M. FATİH KİRİŞÇİOĞLU
- Köroğlu Destanı (Azerbaycan varyantı) inceleme-metin
Başlık çevirisi yok
GÜLŞEN SEYHAN
Doktora
Türkçe
1990
Türk Dili ve Edebiyatıİstanbul ÜniversitesiEski Türk Dili Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUHARREM ERGİN