Geri Dön

Moldo Niyaz: Sanat-i Digär (Astar) Metin-inceleme-sözlük

Başlık çevirisi mevcut değil.

  1. Tez No: 574328
  2. Yazar: GÜLZADA NARMAMATOVA
  3. Danışmanlar: PROF. DR. AHMET BURAN
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Batı Dilleri ve Edebiyatı, Western Linguistics and Literature
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2005
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 221

Özet

Bugüne kadar Kırgız edebi dilinin tarihi üzerinde yazılmış olan araştırmalardan Edhyam Tenişev'in yazdığı «Древне кыргызский язык» (Eski Kırgız Dili) adlı eserinde verdiği «История Кыргызского Литературного Языка» (Kırgız Edebi Dilinin Tarihi) adlı makalesinde Kırgız Edebi dilinin devrime kadar olup olmadığı hakkında bir de bazı metinlerin dili üzerinde bilgi veriyor. Tenişev, Kırgızca yazılmış olan metinlerin dilini inceleyerek Kırgız edebi dilinin tarihi gelişiminin • Çağatay dili (kırgız dilinde yazılmış olan ilk mektuplar) • Eski Kazak edebi dili • Eski Tatar edebi dili süreçlerinden geçerek geliştiğini ortaya koymuştur. Bilindiği gibi, Sovyetler döneminde Kırgız halkı kültüre ancak devrimden sonra sahip olmuştur düşüncesi vardı. Mesela devrime kadarki Kırgız kültürünü araştıran S. S. Daniyarov,“bazı bilginler, devrime kadar, Kırgızların milli bir yazısının olduğunu söylüyorlar, ancak yazı ve yazı dili kavramlarını ayrıt etmek gerekiyor”demektedir. Sonuç olarak, Daniyarov, Kırgızlarda devrime kadar sadece folklorun olduğunu, yazı dilinin olmadığını söylemiştir. Onun düşüncesine göre, devrime kadar Orta Asya ve Kazakistan' da Arap alfebesini çeşitli seviyede kullananlar olmuştur. Ancak bu alfabeyi kullananlar genellikle dindar ve din ile ilgienen insanlar olmuştur, halk arasında bu alfabeyi kimse bilmemiştir. Bu konu ile ilgili olarak türkologlar arasında farklı görüşler mevcuttur. 1957.yılında İ. A. Batmanov, Kırgızlar devrime kadar yazı kullanmışlar, ama bu yazı dili Kırgızca'nın özelliklerini göstermemiştir diye kendi fikrini ortaya atmıştır. K.K Yudahin de aynı fikri böylece izah ediyor: Kırgızlar devrime kadar Arap alfebesiyle yazmayı biliyorlardı. Bu yazı dili Çağatay yazı dilinin özelliklerini taşıyordu. Bunlardan başka S.E Malov, V. M Ploskih, S.K Kudaybergenov da Kırgızların devrime kadar yazısının olduğunu söylemişler. H. K Karasaev, Kırgız halkı, devrime kadar Arap alfebesiyle yazılmış olan dökümanları, edebi eserleri ve yayımlanmış olan iki üç eseri bırakmış diyor. Kırgız dilcilerinden E. Abdullaev, Kırgız dilinin edebi temelini folklordan aldığını ileri sürmüş, devrime kadarki Kırgız edebi yazı dili hakkında ise hiç bir şey söylememiştir. Edebi yazı dilinin şu andaki ya da geçmişteki durumunu öğrenerek halkın hem edebiyatını, hem kültürünü, hem tarihini, hem de eğitim seviyesini öğrenmek mümkündür. Yazılı metinler olmadan, bir edebi dilin varlığından söz etmek ve onun özelliklerini ortaya koymak mümkün değildir. Eğer metinler var ise o zaman edebi dilin olduğunu da söylemek mümkündür. Kırgızlarda eskiden kalmış yazılı metinlere örnek olarak ilk önce yayımlanmış olan: Moldo Kılıç Şamırkan uulu'nun“Kıssa-i Zilzalya”(Kazan, 1911), Osmonalı Sıdıkov'un“Muhtasar Tarih-i Kırgıziye”(Ufa, 1913) ve“Tarih-i Kırgız-ı Şabdaniya”(Ufa, 1914) adlı eserleri söylemek mümkündür. Bundan başka eserler, resmi yazılar, mektuplar el yazısı halinde saklanmıştır. Bunların arasında hacim olarak en büyük metin Moldo Niyaz'ın 1896 yılında yazdığı destanıdır. İncelememize esas olan Moldo Niyaz'ın“SÊnÀt-i DigÊr(ÊstÊr)”adlı eseri, daha önce Omor Sïronov tarafından transkripsyonu yapılarak yayınlanmıştır1. Sïronov tarafından yapılan bu yayında, eserin adı başta olmak üzere (Sanat digarasttar), metninin transkripsiyonunda bir çok yanlışlıkların yapıldığını tespit ettik. Bu yanlışlıklar çalışmamızın girişinde gösterilmiştir. Okuma yanlışlıkları dışında metnin dili de bugünkü Kırgızca'ya yaklaştırılarak transkipsyon edilmiştir. Bu durum Kırgız yazı dilinin hangi aşamalardan geçerek günümüze geldiğini doğru tespit etmemizi engellemektedir. Böylece bu eserin tekrar ele alınması, yanlışlıkların düzeltilmesi, dili üzerindeki inceleme, Kırgız edebi dilinin tarihi gelişiminin ortaya konması bakımından oldukça önemli bir yer tutacaktır.

Özet (Çeviri)

Among research on the history of Kyrgyz literary language so far, Edhiam Tenishev gives some information regarding the existence of Kyrgyz literary language before revolution and about linguistics of some texts in his article named the History of Kyrgyz Literary Language in his work of Ancient Kyrgyz Language. By studying the linguistics of some text written in Kyrgyz, Tenishev brings up opinion that the basis of Kyrgyz L comes from following languages: 1. Chagatai L (first letters written in KL) 2. Ancient Kazak LL 3. Ancient Tatar LL As we know, during Soviet period there was an opinion that Kyrgyz had culture only after revolution. For instance, S.S. Daniarov, who studied Kyrgyz culture until revolution, said that“some scholars claiming that Kyrgyz had national writing (alphabet), however we should distinguish the two concepts: writing and written language. As a result, on the Kyrgyz written language S.S.Daniarov said that until revolution Kyrgyz had only folklore, not written language. According to his opinion, until revolution in Central Asia and Kazakhstan, there were some religious people who know Arabic alphabet at different level, but except this religious people nobody knows this alphabet among nation. Regarding this issue, scholars who study Turkic philology, assume different opinion. In 1957, I.A. Batmanov claimed his own opinion that Kyrgyz had alphabet before revolution, but this written language did not indicate the characteristics of Kyrgyz language. K.K. Yudahin. Also shares the same opinion and explains: Kyrgyz was able to write in Arabic alphabet before revolution. This written language had the characteristics of Chagatai written language. Except above mentioned scholars, S.E. Malov, V.M. Ploskih and S.K. Kudaibergenov also argued that Kyrgyz had written language before revolution. In 1970, N.K. Karasaev said that before revolution, Kyrgyz people had documentary, literary works and some unpublished works in Arabic. Linguist E.Abdullaev claimed that the elementary basis of Kyrgyz language comes from folklore, but did not mention anything about pre-Revolutionary Kyrgyz literary language. By learning about present or past situation of literary language, it is possible to learn about literature, culture, history and literacy of nation. Without written text we can not prove the existence of literary language. If there is some written text, it is possible to say about the existence of literary language. Whether the Kyrgyz had such text or not? The answer should be positive, yes. So, we can say about the existence of Kyrgyz literary written language before revolution. As a first published one, we can say as a sample Moldo Kılıch Shamırkan uulu's ”Kıssa-i Zilzalya“ (Kazan, 1911), Osmonalı Sıdıkov's ”Muhtasar tarih kırgıziye“ (Ufa, 1913) ve ”Tarih Kırgız Shabdaniya“ (Ufa, 1914). Other works, official writings and letters reserved as hand writings. Among these works, the bigest one (as volume) is Moldo Niyaz's epic writen in 1896. The transcription of this work that we going to study has been made by Omor Sooronov in 1993. (Moldo Niyaz ”Sanatdigarasttar“, Bishkek, Uchkun). However this transcription has a lot of mistakes. For example, in this study the voice (sound) ”Ê“ has been indicated like ”a" and the meanings of some words changed. Furthermore, the transcription of the text has been made similiar to modern Kyrgyz language which lacks from historical approach to language. Therefore, to study this works overall, to improve mistakes, and to examine the language of text would be very significant in terms of historical evolution of Kyrgyz language.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    913065

    Moldo Niyaz'ın eseri örneğinde geçiş dönemi Kırgız türkçesi

    Transitional Kyrgyz turkish in the work of Moldo Niyaz

    MERVE NUR ERTEM

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    DilbilimNiğde Ömer Halisdemir Üniversitesi

    Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. MEDER SALIEV

  2. Tez No

    615566

    Заманизм жана кыргыз маданиятынын трансформациясы

    Zamanizm ve Kırgız kültürünün dönüşümü

    GÜLZAT NURDİN KIZI

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi

    Türkoloji Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. OSMONAKUN İBRAİMOV

  3. Tez No

    571501

    Ekolojik düşünce üzerinden Whitehead'in süreç kavramının sanatsal pratiklerle ilişkilendirilmesi

    Association of Whitehead's process concept with artistic practices on the basis of ecological thought

    NİYAZİ DEĞİRMENCİ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Güzel SanatlarHacettepe Üniversitesi

    Seramik Ana Sanat Dalı

    PROF. TUĞRUL EMRE FEYZOĞLU

  4. Tez No

    152319

    Kokil ve kum kalıba döküm yöntemleriyle üretilen yüksek kromlu beyaz dökme demirlerin x-ışınları ve taramalı elektron mikroskobu çalışmalarıyla karakterize edilmesi

    Characterization of high chromium white cast irons which were produced by permanent mold casting and sand casting methods by x-rays and scanning electron microscope

    AKIN ODABAŞI

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2004

    Metalurji Mühendisliğiİstanbul Teknik Üniversitesi

    Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Ana Bilim Dalı

    PROF.DR. NİYAZİ ERUSLU

  5. Tez No

    619342

    Moldo Niyaz'ın şiirleri üzerine tematik bir inceleme

    A thematic study on the poems of Moldo Niyaz

    İBRAHİM SOYTÜRK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2020

    Türk Dili ve EdebiyatıKarabük Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ MUSTAFA KUNDAKCI

Geri Dön