Kitab-ı Tarih-i Ceride-i Cedide'nin transkripsiyonu ve bilgilerinin değerlendirilmesi
Transcription and analysis of Kitab-ı Tarih-i Ceride-i Cedide
- Tez No: 576339
- Danışmanlar: DOÇ. DR. MUHİTTİN TUŞ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2007
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 114
Özet
Doğu Türkistan tarihi, umumi Türk tarihinin değil, Asya, hatta dünya tarihinin bir parçasıdır. Türkler açısından önemli olduğu kadar özellikle XVIII. ve XIX. yüzyıllarda Asyanın emperyalist güçlerin dikkatini çektiği bir dönemde bütün dünya için önemli hale gelmiştir. Bugün de bu önemini kaybetmemiştir. Ancak, bu dönemle ilgili bilgiler hep bölge dışından gelen kaynaklardan aktarılmaktadır. Bölge ile ilgili içeriden de ciddi kaynak sıkınıtısı söz konusudur. Bu içeriden kaynak ve bilgi eksikliği içinde Dünya ve Asya tarihinin, özellikle de Doğu Türkistan tarihinin anlaşılmasına yardım edecek birinci el kaynak niteliğindeki eserleri günümüz bilim adamlarının kullanabileceği niteliğe dönüştürmek gerekmektedir. Bu düşünceden yola çıkarak Kari Kurban Ali Halidi'nin Tarih-i Ceride-i Cedide adlı eserinin XIX. yüzyıl Dünya, Asya ve Türk tarihinin içerinden bilgi veren bir kaynağı olarak gün yüzüne çıkarılmasının yararlı olacağı düşünüldü. Yazar bu eseri 1886-1887 yılları arasında Doğu Türkistan coğrafyasının bir kısmına yapmış olduğu seyahat esnasında toplamış olduğu tarihi bilgiler ve görüştüğü dönemin alimleri ile müzakereleri sonucunda oluşturmuştur. Dolayısıyla bu hem bir seyahatname hem de bir araştırma-inceleme türünde eserdir. Yazar, bu eserini 1311 H./1893 M. yılında tamamlamıştır. Bu niteliğinden dolayı söz konusu eserin elde edebildiğimiz 1889 Kazan baskısının transkripsiyona hemen, arkasından da yazma nüshalarını aramaya başladık. Bu eseri nasıl gün yüzüne çıkarabilirdik? Hangi metodla bu eseri ele alırsak hem içindeki bilgileri hem de eserin tarihçiler tarafından kullanımını en üst düzeye getirebilirdik? Bunun en iyi örneğini modern Türk tarihçiliğinin kurucusu olan M.Fuad Köprülü'nün, yine bu coğrafya için çok önemli bir şahsiyet olan W.V.Barthold'un İslam Medeniyeti Tarihi isimli eserinde bulabilirdik. M.F.Köprülü burada, yazarın eserinde verdiği bilgileri değerlendirip, başka kaynaklardaki bilgilerle mukayese ederek en az yazarı kadar katkı yaparak hem Türkçeye hem de bilim alemine kazandırmıştır. Bu modelden hareketle, biz de eserde verilen bilgileri az sayıda da olsa başka kaynaklarda anlatılmakta olan bilgilerle karşılaştırarak ve bunları da dipnotlarda gösterek vermeye çalıştık. Yanısıra metinde geçen bazı terimleri, olayları, şahıs ve yer adlarını da açıklamaya ve mukayese etmeye çalıştık. Ayrıca bu eser 1877 yılında Çinlilerin Doğu Türkistan'ı ele geçirmelerinden sonra yazıldığı için de büyük bir öneme sahiptir.Yazar, eserinde, Doğu Türkistan'daki Manas, Sancı, Rumçe, Davançi, Turfan, Astane gibi şehirlerin etnik nüfusunu; yer, su adlarını ve mescitleri hakkında önemli bilgiler vermektedir. Bunlarla 19.yüzyıl sonlarında Doğu Türkistan'ın etnik, coğrafi, kültürel durumunu daha iyi anlamamız mümkündür. Ayrıca yazar, bu şehirlere ait XIX. yüzyıl bilgilerini değil önceki dönemlerde yaşamış şehrin alimleri ve bunlara ait kıssaları ile vakıflarını ve burada hizmet eden şahısları da kaleme almıştır. Bunun yanında yazar, Doğu Türkistandaki Turfan şehrinde bulunduğu rivayet edilen Ashab-ı Kehf kıssasından ve Doğu Türkistanda ve Çinin diğer bazı bölgelerinde yaşayan Dunganların nasıl müslüman olduklarından da bahsetmektedir. Ayrıca 19.yüzyılın ortalarında bu bölgede meydana gelen Dungan isyanlarını da ele almıştır. Kısaca bu eser, az sayıda bulunan yöreye ait birinci el kaynaklardan birisi olarak, Dünya tarihinin bir parçası niteliğiyle hem Orta Asya tarihini hem Türk-İslam tarihini hem de Çin tarihini aydınlatmada önemli bir kaynaktır. Her ne kadar matbu baskısı bulunmakla beraber, geniş Orta Asya coğrafyasında bu basma nüshalarının varlığı bile sınırlı iken yazma nüshasıyla karşılaştırarak bu eseri ve içindeki bilgileri bilim aleminin kullanımına kazandırmayı amaçladık.
Özet (Çeviri)
The history of East Turkistan is not the part of history of Turks and Asia but it is the part whole world's history. It became very important in XVIII. and XIX. Centuries when it attracted the Asian imperialist powers and it didn't lost importance in nowadays. Information about this period is coming from the sources which are out of the region. It's really hard to find sources about the region inside too. This thesis work can be a source for today's scientists who could be used to understand history of the world, Asian history and especially the history of East Turkistan. By this thought it was considered to publish the XIX centuries work“Tarih-i Ceridei Cedide”which was written by the Kari Kurban Ali Halidi and which is giving an information from the inside of Turk, Asian and World history. The writer wrote this work in 1886-1887 during his travel in most East Turkistan parts including the opinions of the intellectual's of that term. So it is a kind of work which is like travel and research book at the same time. The author finished his work in H.1311/M 1893 year. With the help of this work we started to search for 1889 Kazan pressure transcript and after we searched for writing examples. How we could take out this work? Which method should we use to make the information in it useful for historians in a high level? We founded it in the work of Turkish history founder M. Fuad Koprulu's work and important personality in Geography W. V. Barthold in work which name is“Islam Medeniyeti Tarihi”.By estimation of the information of the author and compared with the other sources it was given to the scientist's world and Turks. The aid was not less then the writers. Coming from this model we also used the information given in that work in a less amount and compares it with other information and tried to show it in footnotes. Also tried to explain and compare some technical expressions, events and names of people and places. Especially this publication is very important because it was written after the capture of the Eastern Turkistan by the China in 1887. The author in his work is giving very important information about the cities like Manas, Sanji, Rumche, Davanchi, Turfan, Astana, about the population of this cities, names of the places, water places and mosques. With the help of this useful information we can easily understand the ethnological structure, geography, cultural condition of Eastern Turkistan in XIX. century. The author wrote about not only the city in XIX century, his work contains information about the intellectuals of the city, tales and foundations and the people who were working there. Also in this work there is information about the Ashab-I Kehf tale which is said that it is found in Tufan city in Eastern Turkistan and about the Dungan people and how they became a Muslim in some parts of China, and about the Dungan risings in this region in the middle of XIX. century. In brief, this is a very important first written work which can be found in fewer amounts and brightens the history of Central Asia and China as a part of world history. Our aim was to make it useful for the science and intellectuals despite of the less amount and lack of this source in Central Asian geography.
Benzer Tezler
- Cerîde-i Mehâkim'in I. dönem 1-35 sayılarının (1873) transkripsiyon, değerlendirme ve fihristi
Transcription, evaluation and index of Cerîde-i Mehâkim's I. term 1-35. issue (1873)
RUMEYSA TAŞÇI
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
TarihTokat Gaziosmanpaşa ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. NECATİ ÇAVDAR
- İlaveli Mecmua-i Cedîde'de yer alan nikâh ve talak ile ilgili fetvâların transkribi ve tahlili
Transcription and analysis of the fatwas on marriage and divorcement in İlaveli Mecmua-i Cedîde
ESRA ÖZTÜRK
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
DinHitit ÜniversitesiTemel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KAŞİF HAMDİ OKUR
- L'analyse semiotique des traductions de l'œuvre intitulée Les Misérables de Victor Hugo dans le contexte Turc du point de vue de la sémiotique de la traduction
Vıctor Hugo'nun Sefiller adlı romanının Türkçe çevirilerinin göstergebilimsel analizi
SERPİL ÖZBÜKER
Yüksek Lisans
Fransızca
2024
Fransız Dili ve EdebiyatıGalatasaray ÜniversitesiFransız Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SÜNDÜZ ÖZTÜRK KASAR
- Faik Reşad'ın hayatı ve eserleri
Başlık çevirisi yok
SÜHEYLA SEÇKİN YÜKSEL
Doktora
Türkçe
1997
Türk Dili ve EdebiyatıGazi ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ALEMDAR MUSTAFA YALÇIN
- Mehmed Şefik Bey ve hat sanatındaki yeri
Mehmed Şefik Bey and his place in calligraphy
İSHAK KIZILGEÇİT
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
El SanatlarıOndokuz Mayıs Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. RECEP GÜN