Eski Türkçe tantrik bir metin: Uṣṇīṣa vijaya dhāraṇī sūtra
A tantric text of the old Turkic: uṣṇīṣa vijaya dhāraṇī sūtra
- Tez No: 577642
- Danışmanlar: PROF. DR. EMİNE YILMAZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Dilbilim, Linguistics
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Hacettepe Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 543
Özet
Bu çalışmada, Sanskritçe adı Ārya-sarva-durgati-pariśodhana-Uṣṇīṣavijayānāmadhāraṇī olan Eski Uygurca Uṣṇīṣa Vijayā Dhāraṇī Sūtra adlı metin ele alınmıştır.“Muzaffer Tanrıça”anlamına gelen Uṣṇīṣa Vijayā, Tantrik Budizm inanırları tarafından sekiz kollu, yeşil, beyaz ve mavi renkte başlara sahip korkusuzluk, yardımseverlik ve şefkati temsil eden bir varlık olarak tasvir edilmektedir. Eser, muhtemelen Tibetçe ya da Tibetçeye dayalı bir versiyondan Eski Uygur Türkçesine aktarılmıştır. Eserin Çince, Sanskritçe, Tibetçe ve Moğolca gibi dillerde versiyonları bulunmaktadır. Eserin Uygurca versiyonu, dil özellikleri ve baskı tekniği göz önüne alındığında, 13. ya da 14. yüzyıla gitmektedir. Eski Uygurca versiyonun fragmanları, Berliner Turfansammlung'da muhafaza edilmektedir. Çalışmamız, Giriş, Berlin Fragmanları, Karşılaştırmalı Metin, Türkiye Türkçesine Aktarım, Açıklamalar, Dizin, Tıpkıbasım bölümlerinden oluşmaktadır. Eserin Giriş bölümünde metnin ait olduğu Tantrik Budizme değinilerek bu ekolün temel kavramlarına yer verilmiştir. Ayrıca, Giriş bölümünde Uṣṇīṣa Vijayā adlı metin hakkında bilgiler verilerek Eski Uygurca metnin konusuna, çevirinin tarihine, metin üzerine yapılan çalışmalara yer verilmiştir. Berlin Fragmanları bölümünde Uygurca metnin Yakup ve Knüppel (2007) ve Yakup (2009) kataloglarında yer alan parçaları hakkında bilgiler verilmiştir. Karşılaştırmalı Metin bölümünde, Uygurca metne ait fragmanların transkripsiyon ve transliterasyonları yapılmıştır. Gerekli görüldüğü yerlerde paralel fragmanlar, dipnotta gösterilmiştir. Türkiye Türkçesine Aktarım bölümünde, Eski Uygurcaya ait metnin günümüz Türkçesine çevirisi yapılmıştır. Çeviri bölümünde önceki cümle ile sonraki cümle arasındaki bağlantıyı sağlamak adına, Türkçeye aktarılan cümleler (001-002) ya da (100-101) şeklinde gösterilmiştir. Açıklamalar bölümünde metnin söz varlığı dinî ve din dışı terimlerin belirginliğini göstermek amaçlı ikiye ayrılmıştır. Bu bölümde ilk olarak Sanskritçe, Soğdca, Çince ya da Türkçe olarak yer alan Budist terimler açıklanmış devamında Eski Uygur Türkçesine ait Türkçe ya da Türkçeleşmiş sözcükler hakkında etimolojik bilgiler verilmiştir. Dizin bölümü, Gramatikal Sözlük Dizin başlığından oluşmaktadır. Bu başlık içerisinde metinde yer alan kelimelerin alfabetik ve gramatik olarak sıralanması yapılarak sözcüklerin anlamlarına yer verilmiştir. Tıpkıbasım bölümünde metnin Yakup ve Knüppel (2007) ve Yakup (2009) yayınlarında yer alan fragmanları da detaylı bir şekilde gösterilmiştir.
Özet (Çeviri)
In this study, is discussed the Old Uyghur Uṣṇīṣavijayā dhāraṇī, the Sanskrit name is Ārya-sarva-durgati-pariśodhana-Uṣṇīṣavijayānāma-dhāraṇī. Uṣṇīṣa Vijayā Sūtra which means“victorious goddess”, is portrayed by believers in Tantric Buddhism as an entity that represents fearlessness, charity and compassion with eight-arm, green, white and blue heads. The work was probably transferred from a Tibetan or Tibetan version to the old Uyghur language. There are versions of the work in languages such as Chinese, Sanskrit, Tibetan and Mongolian. The Uyghur version of the work goes back to the 13th or 14th century when its language characteristics and printing technique are considered. The fragments of the old Uyghur version are preserved in the Berliner Turfansammlung. Our study consists of Introduction, Berlin Fragments, Comparative Text, Translation, Notes, Indexes, Facsimile sections. In the Introduction, Tantric Buddhism belongs to the text and the basic concepts of this school are given. In addition, in the Introduction section, information about the text named Uṣṇīṣa Vijayā was given to the subject of Old Uyghur text, the history of translation and the works on the text and new readings. In the Berlin Fragments section, the Uyghur text is given information about the parts of Yakup and Knüppel (2007) and Yakup (2009) catalogs. In the Comparative Text section, transcription and transliteration of the fragments of Uyghur texts were made. Where necessary, parallel fragments are shown in the footnote. In the Translation section of to Turkey Turkish, the texts belonging to the old Uighur were translated into today's Turkish. In the Translation section of to Turkey Turkish, the texts belonging to the old Uighur were translated into today's Turkish. In order to provide the connection between the previous sentence and the next sentence in the Translation section, the sentences transferred to Turkish are shown as (001-002) or (100-101). In the Notes section, the vocabulary of the text is divided into two to show the clarity of religious and non-religious terms. In this section, the first Buddhist terms in Sanskrit, Sogdian, Chinese or Turkish were explained and etimological information was given about the old Uyghur Turkic or Turkic words. The Index section consists of the Grammatical Dictionary. In the first chapter, the words in the text are arranged alphabetically and grammatically and the meanings of the words are given. In the Facsimile Section, the fragments of the text in Yakup and Knüppel (2007) and Yakup (2009) publications are shown in detail.
Benzer Tezler
- Eski Uygur Türkçesi tantrik metinlerinde sembol
Symbols in Old Uyghur Turkish tantric texts
AYŞE KÜBRA ÖZER
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıErciyes ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HACER TOKYÜREK
- Eski Uygur Türkçesi dönemine ait tantrik bir metin: Sitātapatrādhāraṇī
A tantric text of the old Uyghur Turkic period: Sitātapatrādhāraṇī
AYŞE KILIÇ CENGİZ
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMİNE YILMAZ
- Eski uygurca tantrik bir metin: Kāyacakra Sādhana
A tantric text of the old Uighur: Kāyacakra Sādhana
OKTAY DERE
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara Yıldırım Beyazıt ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NURDAN BESLİ
PROF. DR. FERRUH AĞCA
- Eski Uygurca Tantrik bir metin: Avalokiteśvara-Sādhana
A Tantric text of the old Uighur: Avalokiteśvara-Sādhana
ALİ DOĞAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DilbilimHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMİNE YILMAZ
- Tibet Budizmine ait eski Uygurca bir metin: Mañjuśrīnāmasaṃgīti (giriş-metin-çeviri-notlar-dizin)
An old Uighur teht on Tibetan Buddhism: Mañjuśrīnāmasaṃgīti (introduction-text-translation-notes-index)
ALİCAN ÖZKAN
Doktora
Türkçe
2024
Türk Dili ve EdebiyatıAnkara ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. JALE DEMİRCİ