Tibet Budizmine ait eski Uygurca bir metin: Mañjuśrīnāmasaṃgīti (giriş-metin-çeviri-notlar-dizin)
An old Uighur teht on Tibetan Buddhism: Mañjuśrīnāmasaṃgīti (introduction-text-translation-notes-index)
- Tez No: 882950
- Danışmanlar: PROF. DR. JALE DEMİRCİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2024
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Eski Türk Dili Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 340
Özet
Bu çalışmada Skt. Mañjuśrīnāmasaṃgīti, Tib. Phags-pa 'jam dpal-gyi mtshan yang-dag-par brjod-pa bzugs-so şeklinde isimlendirilen metnin Eski Uygurca çevirisi ele alınmıştır. Eser, Bodhisattva Mañjuśrī'nin isimlerinin ve niteliklerinin övgüsünü içermektedir. Tantrik Budizm'in açılış sūtrası olması sebebiyle önemli bir yere sahiptir. Eserin Sanskritçe ve Tibetçe dışında Moğolca, Mançuca, Çince, Japonca gibi dillerde çevirileri de bulunmaktadır. Eski Uygurca metin, Tibetçeden çevrilmiş olup üç (bazı kaynaklarda dört) farklı çeviri olduğu düşünülmektedir. Blok baskı tekniği kullanılarak yapılan çevirilerin sayfa yapıları, dil özellikleri üzerine yapılan çalışmalar eserin HIII-HVI. yüzyıllarda çevrildiğini göstermektedir. Fragmanlar St. Petersburg ve Berlin'de muhafaza edilmektedir. Tez çalışmamız Giriş, Eser, Metne Ait Fragmanların Sıralanması, Metin, Türkiye Türkçesine Çeviri, Notlar, Dizin ve Tıpkıbasım bölümlerinden oluşmaktadır. Giriş bölümünde Budizm, Tibet Budizmi Eski Uygurlarda Budizm'in yayılışı gibi konulara değinilerek eserin çevrilmiş olduğu tarihî arka plan hakkında bilgi verilmiştir. Eser bölümünde öncelikle adına övgülerin yer aldığı Mañjuśrī Bodhisattvanın kim olduğundan bahsedilerek eserin konusu, dil özellikleri, tarihi, çevirmeni, üzerine yapılan çalışmalar hakkında bilgi verilmiştir. Metne Ait Fragmanların Sıralanması bölümünde, AH 11 ve SK katalogları kullanılarak fragmanlar hakkında bilgiler verilmiştir. Metin bölümünde, Eski Uygurca metnin fragmanlarının transliterasyon ve transkripsiyonu yapılarak bütünlüklü bir metin ortaya konulmuştur. Ayrıca metnin Tibetçe, Sanskritçe, Çince ve Moğolca versiyonları ve önceki çalışmalar ışığında hasarlı bölümler için okuma önerilerinde bulunulmuştur. Türkiye Türkçesine Çeviri bölümünde Eski Uygurca metin cümle ve konu bütünlüğü ön planda tutularak çevrilmiştir. Notlar bölümünde, metinde bulunan Sanskritçe, Soğdça, Tibetçe ve Çince terminolojiye ait olan alıntı sözcüklerle beraber çeşitli Budizm terimlerine karşılık gelen Eski Uygurca terimlerin anlamları açıklanmaya çalışılmıştır. Bununla birlikte fragmanlarda var olan yırtılma, bozulma vb. sebeplerle okunamayan bazı bölümler hakkında okuma önerileri ve bunların nedenleri belirtilmiştir. Dizin bölümünde, Cibakaya v2.4.1 dizin programı kullanılarak kelimeler alfabetik ve gramatik olarak sıralanmıştır. Tıpkıbasım bölümünde ise metne ait fragmanlar ilgili kaynaklar kullanılarak sıralanmıştır.
Özet (Çeviri)
This dissertation critically engages with the Old Uighur rendition of the Mañjuśrīnāmasaṃgīti, identified in Tibetan as Phags-pa 'jam dpal-gyi mtshan yang-dag-par brjod-pa bzugs-so. Functioning as a laudatory composition ehtolling the names and attributes of Bodhisattva Mañjuśrī, this text holds paramount significance as the inaugural sūtra within the domain of Tantric Buddhism. While the text originates in Sanskrit and has Tibetan recensions, it also boasts translations in various languages including Mongolian, Manchu, Chinese, and Japanese. The Old Uighur adaptation, considered to derive from Tibetan, is hypothesized to exist in three or four distinct translations. Employing block printing techniques, studies examining the page structures and linguistic attributes of these translations reveal that they were crafted between the 13th and 16th centuries. Fragments of the Old Uighur text are preserved in collections in St. Petersburg and Berlin. This dissertation is structured into several sections: Introduction, Text, Arrangement of Fragments Related to the Text, Main Text, Translation into Turkish, Notes, Index, and Facsimile. The Introduction expounds on Buddhism, Tibetan Buddhism, the historical dissemination of Buddhism in Old Uighur, and provides contextual information on the chronological underpinning of the translation. The Text section introduces Bodhisattva Mañjuśrī, detailing the subject matter, linguistic attributes, historical context, the translator, and extant scholarly works. The Arrangement of Fragments Related to the Text section offers insights into the fragments through the utilization of AH 11 and SK catalogs. The Main Text section meticulously transcribes and transliterates the Old Uighur fragments, creating a cohesive textual representation. Furthermore, on the basis of the Tibetan, Sanskrit, Chinese and Mongolian versions of the text and previous studies, reading suggestions for the damaged sections have been made. The Translation into Turkish section prioritizes maintaining sentence and contextual coherence in rendering the Old Uighur text into Turkish. The Notes section elucidates meanings of Old Uighur terms corresponding to various Budist concepts and provides explanations for quoted terms in Sanskrit, Sogdian, Tibetan, and Chinese. Additionally, recommendations for unreadable sections due to physical damage in the fragments are offered, along with rationales for these suggestions. The Index section, utilizing the Cibakaya v2.4.1 index program, categorizes words alphabetically and grammatically. The Facsimile section enumerates fragments pertinent to the text by consulting relevant source materials.
Benzer Tezler
- Eski Uygur Türkçesi dönemine ait tantrik bir metin: Sitātapatrādhāraṇī
A tantric text of the old Uyghur Turkic period: Sitātapatrādhāraṇī
AYŞE KILIÇ CENGİZ
Doktora
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıHacettepe ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EMİNE YILMAZ
- Son Dönem Budist Uygur Edebiyatından iki örnek (Metin-çeviri-açıklamalar-dizin)
Two examples from the Last Period of Buddhist Uighur Literature (Text-translation-notes-index)
UĞUR UZUNKAYA
Doktora
Türkçe
2017
DilbilimYıldız Teknik ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ÖLMEZ
- Kök Türk ve Uygur Çağındaki Moğol asıllı halkların siyasî ve kültürel durumları: 6 ve 9. yüzyıllarda
The cultural and political situation of Mongol tribes in Turkic and Uyghur State Periods: 6-9th centuries
ENKHBAT AVIRMED
- Tibet Budizmi (Lamaism)
Tibetan Buddhism (Lamaism)
İBRAHİM SÜMER
Doktora
Türkçe
2002
DinAnkara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDURRAHMAN KÜÇÜK
- Din ve siyaset ilişkisi bağlamında Çin'de Tibet Budizmi
Tibetan Buddhism In China in the context of religion and politics
MURAT TOPALOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
DinMarmara ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. KÜRŞAD DEMİRCİ