Osmanlı Devleti'nde bayındırlık faaliyetleri (1908-1918)kapitülasyonlar, imtiyazlar, anonim şirketler
Public works in the Ottoman Empire (1908-1918)capitulations, concession, joint stock companies
- Tez No: 578765
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ HATİCE AKIN ZORBA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Kamu Yönetimi, Tarih, Public Administration, History
- Anahtar Kelimeler: Bayındırlık, Kapitülasyonlar, İmtiyazlar, Anonim Şirketler, Public Works, Capitulations, Concessions, Joint Stock Companies
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Akdeniz Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 417
Özet
Osmanlı Devleti'nde bayındırlık faaliyetlerinin yerine getirilmesi 19. yüzyıla kadar daha çok yerel yöneticilerin yetkisi dâhilindeydi. Merkezi hükümet doğrudan icra makamı olmayıp işleri denetleyen ve belli kurallar çerçevesinde bayındırlık hizmetlerinin yerine getirilmesinden sorumlu olan merci olarak hareket ediyordu. Bayındırlık hizmetlerinin bu niteliği II. Mahmut Dönemi'nde (1808-1839) her alanda görülen merkezileşme çabaları ile değişmeye başladı. II. Mahmut ile başlayan kurullar eliyle iş yapma ve devlet işlerini nezaretler aracılığı ile yürütme çabaları bayındırlık işleri içinde söz konusu oldu ve Padişahın ölümünden kısa bir müddet sonra 1848 yılında Nafia Nezareti kuruldu. Fen hizmetlerinde görülen çeşitlenmenin de bir sonucu olarak ortaya çıkan bu durum merkezi idarenin bayındırlık işlerini bizzat kendisinin yapmasını gerekli kılmış, artık bu niteliğiyle mahalli unsurların bu tür hizmetleri yerine getirmeleri ve ihtiyaçları karşılamaları imkansız hale gelmişti. Bayındırlık faaliyetlerinin merkezi idare tarafından yürütülmesi hususunda Nafia Nezareti'nin kurulması ile önemli bir adım atılmıştı. Ancak Nezaret ilk kurulduğunda görev ve sorumluluk alanları madenler, ormanlar, ziraat, ticaret gibi çok geniş alanları kapsıyordu. Bu durum işlerin çokluğu dolayısıyla büyük güçlükler yarattığı için zamanla Nafia Nezareti'nin görevleri sınırlandırıldı ve II. Meşrutiyet yıllarında Nezaret genel olarak karayolları ve demiryollarının inşası, limanlar ve rıhtımların yapılması, iç sularda gemi nakliyatı ve bataklıklarının kurutularak ziraata açılması gibi konulardan sorumlu tutuldu. Diğer taraftan Osmanlı Devleti'nde bayındırlık hizmetlerinin merkezi idare tarafından yürütülmeye başlanmasından sonra karşılaşılan en büyük problem sermaye eksikliği ve teknik imkanların yetersizliği olarak ortaya çıktı. Dolayısıyla Osmanlı Devleti bayındırlık hizmetlerinin yerine getirilmesi için imtiyaz yöntemine başvurmak zorunda kaldı. İmtiyaz usulü ile bayındırlık işlerinin yürütülmesi, yerel müteşebbislerin sermaye birikimlerinin olmaması dolayısıyla yabancıların tekelinde kaldı. Yabancı sermaye çevrelerinin ilgisi kar oranlarının yüksek olduğu demiryolu ve limanların inşası için daha çok söz konusu iken kar marjının düşük olduğu karayollarının inşası gibi diğer bayındırlık işleri için bu ilgi daha düşük seviyelerde kaldı. Osmanlı Devleti'nde bayındırlık faaliyetlerinde görülen genel durum bu niteliğini II. Meşrutiyet yıllarında da korudu. Çalışmamızda Osmanlı Devleti'nde bayındırlık faaliyetleri önce kurumsallaşma açısında ele alınmış, Nafia Nezareti'nin bu kurumsallaşmada önemli bir yere sahip olması dolayısıyla Nezaretin genel yapısı hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra sermayenin Osmanlı Devleti'ne girişi bağlamından kapitülasyonlar, imtiyazlar ve imtiyazların kullanılma aracı olarak anonim şirketlerden bahsedilmiştir. Son olarak ise II. Meşrutiyet Dönemi'nde (1908-1918) bayındırlık işleri; karayolları, demiryolları, liman ve rıhtımların inşası, iç sularda gemi nakliyatı ve bataklıkların kurutularak ziraata açılması konuları bağlamında ele alınmıştır.
Özet (Çeviri)
In the Ottoman Empire, the fulfillment of public works was mostly under the authority of local administrators until the 19th century. The central government was not directly the executive authority but acted as the authority that supervised the work and was responsible for the implementation of public works within the framework of certain rules. This quality of public works started to change in the Sultan Mahmud II Period (1808-1839) with the centralization efforts seen in all areas. Efforts to conduct business through governmental bodies and oversee state affairs, which started with Sultan Mahmud II, were also the case in public works and the Ministry of Nafia (Public Works) was founded in 1848, shortly after the death of the Sultan. This situation, which emerged as a result of the diversification in science services, had made it necessary for the central administration to carry out the public works itself; now, it had become impossible for regional elements to fulfill such services and meet the needs as they are. An important step was taken with the establishment of the Ministry of Nafia on the execution of public works by the central administration. However, when the Ministry was first established, its areas of duty and responsibility covered a wide range of fields such as mines, forests, agriculture and trade. Since this situation created great difficulties due to heavy workload, the tasks of the Ministry of Nafia were limited in the course of time and during the Second Constitutional Era, the Ministry, in general, was responsible for the construction of highways and railways, the construction of ports and docks, inland waterways transport and the opening of marshes to the agriculture by drying them out. On the other hand, the biggest problem encountered in the Ottoman Empire after the introduction of public works being conducted by the central administration was the lack of capital and inadequate technical facilities. Therefore, the Ottoman Empire had to appeal the concession method for the fulfillment of public works. Due to the lack of capital of local entrepreneurs, the concession procedure and the conduct of public works remained in the monopoly of foreigners. Foreign capital circles were more interested in the construction of railways and ports with high rates of profit and showed lower interest in other public works, such as the construction of highways which promised lower profits. The general situation of the public works in the Ottoman Empire continued during the Second Constitutional Era. In our study, public works in the Ottoman Empire were first discussed in terms of institutionalization, and information on general structure of the Ministry was given since the Ministry of Nafia had an important place in this institutionalization. Then, capitulations, concessions and joint stock companies as a means of using the concessions were mentioned in the context of entrance of the capital into the Ottoman Empire. Finally, public works in the Second Constitutional Era (1908-1918) were discussed in the context of construction of highways, railways, ports and docks, inland waterway transportation and the opening of marshes to agriculture by drying them out.
Benzer Tezler
- İkinci Meşrutiyet Dönemi milli bankacılık faaliyetleri (1908-1918)
National banking activities in the Second Constitutional Period (1908-1918)
AYŞEGÜL CAN
- II. Meşrutiyet Dönemi bayındırlık faaliyetleri (1908-1914)
Public works acti̇vi̇ti̇es during The Second Constitutional Period (1908-1914)
BURHAN KUŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
TarihAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. NEJLA GÜNAY
- Sultan II. Abdülhamit Devri (1876-1908) Osmanlı Devleti'nde bayındırlık faaliyetleri
The Ottoman Empire's activities of prosperity during the period of Sultan Abdulhamit II (1876-1908)
SEVİM ERDEM
- Osmanlı Devleti'nin Selanik politikaları (1908-1912)
Thessaloniki policies of Ottoman empire (1908-1912)
AYŞE ERYAMAN
- II. Meşrutiyet'in ilanından Balkan Savaşları'na kadar Edirne (1908-1912)
Edirne from the proclamation of the Second Constitutional Era to the Balkan Wars (1908-1912)
TARIK SARIOĞLU