İkinci Meşrutiyet Dönemi milli bankacılık faaliyetleri (1908-1918)
National banking activities in the Second Constitutional Period (1908-1918)
- Tez No: 674795
- Danışmanlar: PROF. DR. HAKAN UZUN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Tarih, History
- Anahtar Kelimeler: Banka, Meşrutiyet, Milli, Osmanlı, Türkçülük, Yerli, Bank, Constitutionalism, National, Ottoman, Turkism, Domestic
- Yıl: 2021
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 406
Özet
Banka, kitle iletişim araçlarının da etkisiyle, insanlığın ulusal ve uluslararası platformdaki nakit ihtiyacını karşılayan evrensel bir kurumdur. Bu kurumun tarihi, dünya üzerinde birbirinden farklı zamanlara dayanmaktadır. Osmanlı Devleti'nde ilk bankalar, Tanzimat döneminde ortaya çıktı. Her ne kadar bundan önce devletin para ihtiyacı sarraflar ve Galata Bankerleri aracılığıyla karşılanmış olsa da banka, modern anlamda bir kurum olarak Tanzimat döneminde Osmanlı ekonomisine girdi. Kırım Savaşı sırasında başlayan dış borç alım aşaması, Osmanlı Devleti'nde Avrupa'dan borç bulma sürecini yürütecek banka ihtiyacını da beraberinde getirdi. Böylece devletin topraklarında yabancı sermayedarlar ve bankerler tarafından bankalar vücuda getirilmeye başlandı. Hatta teşkil edilen bu bankaların hemen hemen hepsi, devletten ekonomik imtiyaz talebinde bulunmaktaydı. İkinci Meşrutiyet, Türk bankacılık tarihi literatürüne milli bankacılık kavramının girdiği bir dönemi temsil etmektedir. Bu anlamda taşrada, 1909'dan itibaren milli bankalar teşkil edilmekteydi. Ancak devletin topraklarındaki gayrimüslim unsurların bağımsızlıklarını kazanması, Balkan Savaşı gibi olaylar, Osmanlı Devleti'nde evvelden takip edilmekte olan Osmanlıcılık politikasının sonunu getirdi. Bundan sonraki süreçte, İttihat ve Terakki hükümeti döneminde devlet politikası haline getirilen Türkçülük ideolojisinin ekonomi alanındaki bir yansıması olarak milli iktisat hareketleri ortaya çıktı. Bu durum, başta devletin başkenti İstanbul olmak üzere, çeşitli yerlerinde birden çok milli banka kurulmasıyla kendini gösterdi. Böylece ortaya çıkan bankaların ortak gayesi ülkede yerli üretim ve yerli sermayedarın oluşumunu sağlamaktı. İttihat ve Terakki hükümeti bir taraftan, yabancı mallarına karşı boykot, kapitülasyonların kaldırılması, Türkçe yazışma zorunluluğu, Teşvik-i Sanayi Kanunu gibi uygulamalarla bunun alt yapısını hazırladı. Diğer taraftan ise gerek sermayesine bakanlıklar aracılığıyla gerekse de Ziraat Bankası vasıtasıyla katkı sağlayarak milli bankaların kuruluşunda önemli rol oynadı. Milli bankalara, özellikle savaş döneminde ekonomiyi ayakta tutma görevi düştü. Nitekim hemen hemen milli bankaların çoğunun bankacılık işlemlerine ilave olarak yol, köprü, demir yolu inşa etme, orman oluşturma, maden işletme gibi, devletin sorumluluğunda olan, bayındırlık alanında katkı sağlayacak faaliyet alanları vardı. Çalışmanın kilometre taşını oluşturan Osmanlı İtibar-ı Milli Bankası'na hissedar olarak katılım yurt çapında olurken, taşrada kurulan bankalar için aynı durum söz konusu olmadı. Taşradaki bankaların daha çok bölgesel kalkınma amacını takip etmeleri nedeniyle hissedarları da genellikle çiftçi, incir yetiştiricisi, bağcı ya da yerel esnaftan müteşekkildi. Osmanlı İtibar-ı Milli Bankası'nın en önemli kuruluş amacı ilerleyen zamanda devlet bankası olarak düşünülmesiydi. Bu anlamda Osmanlı Bankası'nın imtiyaz süresi dolunca bu görev Osmanlı İtibar-ı Milli Bankası'nın olacaktı. Bu sebeple bankaya devlet görevlilerinden, esnafa, köylüye kadar ülkenin her zümresinden insan hissedar olarak katıldı. Ancak bankanın akıbeti düşünülenin aksine Cumhuriyet'in ilanından kısa süre sonra Türkiye İş Bankası'na devredilmek oldu. Sonuç itibarıyla her ne sebeple kurulursa kurulsun, İkinci Meşrutiyet döneminde ortaya çıkan ve daha sonra bunların bir kısmı Cumhuriyet'e intikal eden milli bankalar, Türk bankacılık tarihi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir.
Özet (Çeviri)
The Bank is a universal institution that meets the cash needs of humanity in national and international platforms, also with the effect of mass media. The history of this institution is based on different times in the world. The first banks in the Ottoman Empire emerged during the Tanzimat period. Although the state's need for money was met through money-changers and Galata Bankers, the bank entered the Ottoman economy during the Tanzimat period as a modern institution. The foreign borrowing phase that started during the Crimean War brought along the need for a bank in the Ottoman Empire to carry out the process of borrowing from Europe. Thus, banks began to be established in the territory of the state by foreign investors and bankers. In fact, almost all of these banks have also requested economic concessions from the state. The Second Constitutional Monarchy represents a period in which the concept of national banking entered the Turkish banking history literature. In this sense, national banks had been established in the provinces since 1909. However, events such as the independence of non-Muslim elements in the territory of the state and the Balkan War brought the end of the Ottomanism policy that was previously followed in the Ottoman Empire. In the following period, national economy movements emerged as a reflection of the Turkism ideology in the field of economy, which was transformed into a state policy during the period of the Union and Progress government. This situation manifested itself with the establishment of multiple national banks in various parts of the state, especially in Istanbul, the capital of the state. The common purpose of the banks that emerged in this way was to ensure the formation of domestic production and domestic capitalists in the country. On the one hand, the Union and Progress government prepared the infrastructure for this with practices such as boycott against foreign goods, abolition of capitulations, the obligation to correspond in Turkish, and the industrial promotion law. On the other hand, it played an important role in the establishment of national banks by contributing to its capital both through ministries and through Ziraat Bank. National banks were given the task of keeping the economy alive, especially during the war period. As a matter of fact, most of the national banks had areas of activity such as building roads, bridges, railways, creating forests, and operating mines, which were under the responsibility of the state and would contribute to the field of public works, in addition to banking operations. While participation in the Ottoman National Bank as a shareholder, which is the milestone of the study, was nationwide, the same was not the case for banks established in the provinces. The shareholders were usually farmers, fig growers, wine growers or local artisans, as the banks in the provinces mostly pursued the goal of regional development. The most important foundation purpose of the Ottoman National Reputation Bank was to be considered as a state bank in the future. In this sense, when the concession period of the Ottoman Bank expired, this task would be that of the Ottoman National Reputation Bank. For this reason, people from every class of the country, from state officials to shopkeepers and villagers, joined the bank as shareholders. However, shortly after the bank's fate contrary to the proclamation of the Republic of Turkey was considered to be transferred to the Turkey Isbank. As a result, national banks, which emerged during the Second Constitutional Monarchy and later transferred to the Republic for whatever reason, have a very important place in the history of Turkish banking.
Benzer Tezler
- İttihat ve Terakki Dönemi cemiyet hayatında meydana gelen değişiklikler
The Changes during the period of Union and Progress Committee
AYSU DEMİRGÜÇ
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
TarihGazi ÜniversitesiTürkiye Cumhuriyeti Tarihi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET ŞAHİNGÖZ
- Ege bölgesindeki tarihi banka yapıları (1915-1930)
Historical bank buildings in Aegean zone (1915-1930)
UMUT DEVRİM GENÇ
- Yakup Kadri Karaosmanoğlu ve hikayeciliği
Yakup Kadri Karaosmanoğlu and his storytelling
ÜMMÜ BURÇİN ÖZKAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Türk Dili ve EdebiyatıTOBB Ekonomi ve Teknoloji ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ NECMETTİN TURİNAY
- Osmanlı Devletinde esnaf teşkilatı ve İkinci Meşrutiyet Döneminde esnafa yönelik teşvik politikaları
The organization of tradesmen in the Ottoman Empire and the incentive policies for tradesmen in the Second Constitutional Period
ERDAL İNCE
- Hukuka adanmış bir ömür: Ali Himmet Berki (1882-1976)
A life dedicated to law: Ali Himmet Berki (1882-1976)
FURKAN GÜLNAR
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
BiyografiEskişehir Osmangazi ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMAN KÖKSAL