İran'da modernleşme, ulema ve iktidar: Rıza Şah döneminde İran devleti ve ulema ilişkisi
The clerical, power and modernisation in İran: The relation between the clerical and state during the time of Reza Shah
- Tez No: 584721
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ AZNAVUR DEMİRPOLAT
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Sosyoloji, Tarih, Uluslararası İlişkiler, Sociology, History, International Relations
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bölgesel Araştırmalar Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 260
Özet
20. yüzyılın ilk yarısında İran'da yönetimi ele geçiren Pehlevi Hanedanı'nın kurucusu Rıza Şah dönemi, birçok açıdan önemli bir zaman dilimidir. Çalışmamız, Sosyal Tarihsel Araştırma yöntemini kullanarak Rıza Şah dönemi İran'ında modernleşme programı ve bu kapsamda gerçekleşen reformların Şii ulema üzerindeki etkilerini incelemeyi amaçlamaktadır. Aynı zaman diliminde birçok İslam ülkesinde görülmeye başlanan modernleşme girişimleri, birbirinden farklı gerekçe ve kökene dayanmaktadır. Bu kapsamda İslam toplumları arasında kendine mahsus bir önemi bulunan İran'da Rıza Şah döneminin bu kritik sürecine değinilecektir. Bu dönemde uygulanan reformlar devlet politikası kapsamında önemli bir yere sahip olmuştur. 1925-1941 tarih aralığını kapsayan bu dönemde izlenen Batı tarzı modernleşme politikaları eğitim, hukuk ve ekonomi başta olmak üzere neredeyse tüm sosyo-kültürel alanlarda etkili olmuştur. Bu bağlamda Pehlevi dönemi modernleşmesini, kendisinden önce hüküm süren Kaçar Hanedanlığı'nın izlediği reform çabalarından farklılaştıran birtakım özellikler bulunmaktadır. Kaçar Hanedanlığının gerçekleştirdiği reform çabaları temelde geleneksel iktidarı tahkim etmeyi amaçlamış, ancak ulemanın konumu başta olmak üzere geleneksel toplumsal dinamikler üzerinde çok fazla dönüştürücü bir etki göstermemiştir. Bunun aksine Pehlevi döneminde izlenen modernleşme çabaları ise, merkeziyetçi ve otoriter bir yapıya sahip olmasından dolayı tüm toplumsal alanlarda modernleşmeyi ve dönüşümü amaçlamıştır. Rıza Şah'ın modernleşme vizyonunun oluşmasında, Kaçar Hanedanlığı döneminde yaşanan Rus ve İngiliz müdahaleleri neticesinde ülkenin içine girdiği buhranın önemli etkisi olmuştur. Rıza Şah, milli egemenliğin tesis edildiği bağımsız ve Batılı değerlerle örtüşen bir İran ideali ile iktidara geldi. Bu kapsamda çalışmamızda, Kaçarlar döneminde uygulanan modernleşme girişimlerinin hangi sebeplerin ürünü olduğu ve bu dönemde ne tür reformlar yapıldığına değinilerek Rıza Şah dönemi yeniliklerinin anatomisi çizilmeye çalışılmış ve reform uygulamalarının geleneksel güç olan Şii ulema üzerindeki etkilerine özelinde İran'da din ve iktidar ilişkisi izah edilmeye çalışılmıştır. Bu dönemde, Batılılaşma amacıyla gerçekleşen uygulamalar kültürel ve toplumsal hayata derinlemesine nüfuz etti. Bunun yanı sıra yükselen milliyetçilik ideolojisinin etkisiyle Kaçarlar döneminde tahrip edilen milli duyguların yarattığı durumun neticesi olarak Fars milliyetçiliği ve milli ekonomik kalkınmaya daha fazla yer verildi. Bu kapsamda farklı etnik grupları içinde barındıran ülkede“İranlılık”bilinci etrafında tek tip milliyet oluşturulmak istendi. Bunun devamı olarak kılık kıyafet kanunları ve Fars dili üzerine yapılan çalışmalarla tek tip ulus inşa etme amacına hizmet edilmesi amaçlandı. Bunların yanı sıra yapılan çeşitli uygulamaların getirmiş olduğu seküler anlayış, geçmişten itibaren önemli bir gücü elinde bulunduran Şii ulemayı etkileyen ve etkinliklerini sınırlandıran önemli bir noktadır. Bu bağlamda çalışmamızda, Şii ulemanın etkinliğini sınırlandıran reformlara odaklanılmıştır.
Özet (Çeviri)
The period of Reza Shah, the founder of the Pahlavi Dynasty, which seized power in Iran in the first half of the 20th century, is an important period in many respects. The aim of this study is to examine the effects of the modernization program and the reforms realized in Rıza Shah Iran on Shiite clerical by using Social Historical Research method. Modernization attempts, which started to be seen in many Islamic countries in the same period, are based on different reasons and origins. In this context, this critical period of the Rıza Shah period in Iran, which has a special importance among Islamic societies, will be discussed. The reforms implemented during this period have played an important role within the scope of state policy. Western-style modernization policies followed in this period covering the period of 1925-1941 were effective in almost all socio-cultural fields, especially in education, law and economy. In this context, there are some features that differentiate the modernization of Pahlavi period from the reform efforts followed by the Kajar Dynasty which prevailed before it. The reform efforts of the Qajar dynasty aimed mainly to arbitrate traditional power, but did not have a very transformative effect on traditional social dynamics, especially on the position of the clerical. In contrast, the modernization efforts pursued during the Pahlavi period aimed at modernization and transformation in all social spheres because of its centralized and authoritarian structure. Rıza Shah's vision of modernization was influenced by the crisis that the country entered as a result of Russian and British interventions during the Qajar dynasty. Rıza Shah came to power with an Iranian ideal in which national sovereignty was established and coincided with Western values. In this context, the reasons of the modernization initiatives implemented during the Qajar period and what kind of reforms were made in this period, the anatomy of the innovations of the Rıza Shah period was tried to be drawn and the relationship between religion and power in Iran was tried to be explaned. During this period, the practices realized for the purpose of Westernization penetrated deeply into the cultural and social life. In addition to this, Persian nationalism and national economic development were given more place as a result of the situation created by the national emotions which were destroyed during the Qajar period due to the rising ideology of nationalism. In this context, it was aimed to create a uniform nationality around“Iranianism”consciousness in the country that accommodates different ethnic groups. As a continuation of this, it was aimed to serve the purpose of building a uniform nation through the studies on dress code and Persian language. In addition to these, the secular understanding brought about by various practices is an important point that affects the Shiite clerical which holds an important power from the past and limits its In this context, our study focuses on reforms that limit the effectiveness of Shiite clerical.
Benzer Tezler
- Siyasî ve toplumsal değişimler doğrultusunda İran'da din adamlarının rolü ve etkisi(1925-1979)
The role and influence of the clergy vis-a-vis political and social changes in Iran (1925-1979)
NURBANU BULGUR
Yüksek Lisans
Türkçe
2017
Siyasal BilimlerSakarya ÜniversitesiUluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. AYŞE SOSAR
- Aksiyon mu reaksiyon mu? doğunun ortasının post/modern durumlarının yeniden okunması/inşası
Action or reaction? reading/construction of the post/modern situations of the middle of the east: Case of Iran
SHABNAM AZIZLI
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
SosyolojiÇanakkale Onsekiz Mart ÜniversitesiBölgesel Araştırmalar Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ŞEVKET YAVUZ
- Modernization processes and constitutional revolutions in the Ottoman Empire and İran
Osmanlı İmparatorluğu ve İran'daki modernleşme süreçleri ve anayasal devrimler
SANEM ARSLAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2010
TarihOrta Doğu Teknik ÜniversitesiOrtadoğu Siyasi Tarihi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ÖZLEM TÜR
- İran'da Kaçar Devleti Dönemi modernleşmesi 1794-1925
The modernization of the the Qajar period in Iran 1794 -1925
RAHEB MOHAMMADI GHANBARLOU
- İran İslam İhtilâlinde Âyetullah Humeyni ve Velâyet-i Fakih Meselesi
The Role Of Ayatollah Khomeini in the Islamic Revolution Of Iran and The Vilayat-i Faqih
MEHMET SERKAN TAFLIOĞLU