Kütüphane ve bilgibilimin kuramsal temelleri ve bir kuram önerisi
Theoretical foundations of library and information science and a theory proposal
- Tez No: 586634
- Danışmanlar: PROF. DR. FATOŞ SUBAŞIOĞLU
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Bilgi ve Belge Yönetimi, Information and Records Management
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Ankara Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Bilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 254
Özet
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin neredeyse tüm bilgi alanlarını derin etkilemesi sonucunda Kütüphane ve Bilgibilimin (KB) felsefî boyutlarını tartışmak, zaman ve koşullara bağlı olarak değişmeyen özünü irdeleyip belirlemek ve kimliğini kuramsallaştırmak KB için yaşamsal bir gereklilik ve önem olarak görünmektedir. Bir bilgi alanın felsefî ve kuramsal temellerinin belirlenmesi aynı zamanda o alanın içeriğinin ve belkemiğinin sağlamlaştırılması anlamına gelir. Kuramsal açıdan zayıf bir bilgi alanı zamanın çeşitli meydan okumalarına karşı savunmasız kalabilir. Bu temel gerekçe doğrultusunda bu çalışmada KB'nin kuramsal kimliği ve temelleri belirlenmeye ve bir kuram önerisi geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bu çalışma KB'deki kuramsal zayıflamaya ve felsefî sorgulanmayışa karşı bir tepki; teknolojinin alanımızdaki değişken ve geçirgen etkisine karşı KB'nin değişmeden gelen bir özünün ve işlevinin olduğunu gösterme çabasıdır. Çalışmamızda KB'nin değişmeyen bu özü ve işlevi üç uçlu dört değerli bir bilgi kuramı, triskelion ile analojik olarak ifade edilmektedir. Triskelion, bilgi kaynağı üreticisi olarak yazar, güvenilir bilgi kaynağının koruyucusu, düzenleyicisi ve sağlayıcısı olarak kütüphaneci ve güvenilir bilgi kaynağının tüketicisi olarak kullanıcı sarmallarından ve bu sarmallar arasındaki organik iletişim ve etkileşimi sağlayan bilgi kaynağı merkezi ile temellendirilmektedir. Triskelion, KB'deki mevcut kuramsal yaklaşımlardan farklı olarak, KB'nin özünü temsil ettiği gibi KB'yi kuramsal ve felsefî açıdan bir bütün olarak görmeyi sağlayan bir üst kuram (metakuram) niteliğindedir. KB'nin felsefi sorgulayışını yapmaya, kuramsal temellerini belirlemeye ve bir metakuram önerisi geliştirmeye dayanan çalışmamızda holistik (bütüncü) ve eleştirel görüşler ışığında, tümevarım, tümdengelim ve model kuram ve yöntemlerinden yararlanılmıştır. KB, hem özü hem eylemsel bir etkinlik yapısı itibarıyla pek çok bilgi alanı gibi disiplinlerarası bir özelliğe sahiptir. Disiplinlerarası bir bilgi alanının bilim felsefesini yapmak disiplinlerarası kuram ve kavram alışverişinden yararlanmayı gerektirir. KB için bir kuram önerisi geliştirmek bilim, felsefe, sosyoloji, teknoloji, iletişim, psikoloji, tarih, kültür vb. tüm disiplinlerin kuramsal yapı ve dillerinden (terminoloji) yararlanmak anlamına gelir. Bir bilgi alanının bilim felsefesini yapmak ve o alan için bir kuram geliştirmek aynı zamanda üst düzey kavramsal soyutlama gerektirir. Bu çalışma KB'ye ilişkin bir takım soyutlamaları içerdiği gibi, özellikle Türkiye'deki KB literatüründe önemli bir boşluk doldurması ve alanımızla ilgili daha fazla ve yeni felsefi sorgulayış ve soyut düşüncelere esin kaynağı olması/yönlendirmesi özelliği nedeniyle de önemlidir. Bu çalışmada KB ağırlıklı olarak bilim felsefesi ışığında değerlendirilmekle birlikte geliştirilen kuram önerisi yukarıda sözü geçen tüm bilgi alanlarını kapsayan bütüncü bir yaklaşım niteliğindedir.
Özet (Çeviri)
Discussing the philosophical dimensions, and examining and identifying the unchanging essence despite time and conditions of Library and Information Science (LIS) seems to be a vital necessity and of great importance as information and communication technologies profoundly impact almost all fields of information. Determining the philosophical and theoretical foundations of a field of information also means consolidating its content and backbone. A theoretically weak field of information may be vulnerable to various challenges of time In line with this basic reason, this study tries to determine the theoretical identity and foundations of LIS and develop a theory proposal. This study is a reaction to theoretical weakness and lack of philosophical investigation in LIS and an effort to show that LIS has an unchanging essence and function despite the variable and permeable effect of technology in our field. In our study, this unchanging essence and function of LIS is expressed analogously with a three-pronged and four-valued information theory; triskelion. Triskelion, is grounded on three spirals; the author as the creator of the source of information, the librarian as the protector, organizer and provider of the reliable source of information and the user as the consumer of the reliable source of information; and the information source center/lot that provides an organic communication and interaction between the spirals Triskelion, unlike the existing theoretical approaches in the LIS, represents the essence of LIS and is also metatheory that enables a holistic perspective of LIS in terms of a theoretical and philosophical point of view. In our study, aimed at making a philosophical inquiry of LIS, determining its theoretical foundations and developing a meta-theory proposal, induction, deduction, and model theories and methods were utilized in the light of holistic and critical views. LIS, as many other fields of information, has an interdisciplinary nature, due to both its essence and its operational structure. Doing philosophy of science of an interdisciplinary field of information requires the usage and exchange of interdisciplinary theories and concepts. Developing a theory proposal for LIS means benefitting from the theoretical structure and languages (terminology) of disciplines like science, philosophy, sociology, technology, communication, psychology, history, culture and so on. Doing philosophy of science of a field of information and developing a theory for that field requires a high-level conceptual abstraction as well. This study is mportant for it contains a set of abstractions of LIS, and aims at filling an important gap in the LIS literature in Turkey and lead to/inspire for more and new philosophical investigations and abstract thoughts. In this study, though LIS is mainly evaluated in the light of philosophy of science, the proposed theory is considered as a holistic approach that covers all the above-mentioned fields of information.
Benzer Tezler
- Türkiye'de il halk kütüphanelerinde sürdürülebilirlik olgusu ve kurumsal sürdürülebilirlik izleği önerisi
Sustainability phenomenon and institutional sustainability theme principles in provincial public libraries in Turkey
ZARİFE YILDIRIM MERCAN
Doktora
Türkçe
2024
Bilgi ve Belge YönetimiÇankırı Karatekin ÜniversitesiBilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET ALİ AKKAYA
- Kütüphane ve bilgibilimi açısından bibliyometrinin önemi
Başlık çevirisi yok
MURAT YILMAZ
Yüksek Lisans
Türkçe
1999
Dokümantasyon ve Enformasyonİstanbul ÜniversitesiDokümantasyon ve Enformasyon Bilim Dalı
PROF. DR. AYSEL YONTAR
- Kütüphane ve bilgibilim eğitimi: Arnavutluk için bir yaklaşım
Library and information science education: An aproach to Albania
ELSA BİTRİ
Yüksek Lisans
Türkçe
2012
Bilgi ve Belge YönetimiHacettepe ÜniversitesiBilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. GÜLBÜN BAYDUR
- Sosyal medya araştırmalarının konusal analizi ve haritalandırılması (2000-2020)
Topic analysis and mapping of social media research (2000-2020)
TUĞBA USTAOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Bilgi ve Belge YönetimiHacettepe ÜniversitesiBilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. İREM SOYDAL ÖZTÜRK
- Kütüphane ve bilgi bilimi çalışmalarında dönemsel konu analizi
Periodic subject analysis of library and information science
KASIM BİNİCİ
Doktora
Türkçe
2016
Bilgi ve Belge Yönetimiİstanbul ÜniversitesiBilgi ve Belge Yönetimi Ana Bilim Dalı
PROF. DR. İSHAK KESKİN