Geri Dön

Mu'tezile kelâmında tabiî nedensellik düşüncesi

The thougth of natural causality in Muʻtazi̇la kalām

  1. Tez No: 588506
  2. Yazar: AHMET MEKİN KANDEMİR
  3. Danışmanlar: PROF. DR. SÜLEYMAN TOPRAK
  4. Tez Türü: Doktora
  5. Konular: Din, Religion
  6. Anahtar Kelimeler: Muʻtezile, Tabiî nedensellik, Tabiat Teorisi, Nazzâm, Mucize, Kalam, Mu'tazila, Natural causality, The theory of nature, Al-Nazzâm, Miracles
  7. Yıl: 2019
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: Necmettin Erbakan Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Kelam Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 325

Özet

Bu çalışmada, kelâmın ilk dönemlerinde Muʻtezilî âlimlerden Muʻammer (ö. 215/830), Nazzâm (ö. 231/845), Câhız (ö. 255/869) ve Kaʻbî (ö. 319/931) tarafından savunulan tabiat teorisi ile bunun üzerine inşa edilen nedensellik düşüncesi ele alınmıştır. Tabiat teorisi hicri II. Yüzyılın sonlarında ortaya çıkmış ve yaklaşık iki asır boyunca atomculuğa alternatif bir teori olarak varlığını sürdürmüştür. Bu teoriyi benimseyen âlimler varlıklarda sabit ve kalıcı tabiatları ve doğada buna dayalı nedenselliği ve sürekliliği savunmuşlardır. Ancak tabiat teorisi, atomcu kelâmcıların teoriye ve onu savunanlara yönelttiği eleştirilerin etkisiyle zayıflamış ve tarih sahnesinden silinmiştir. Çalışma, giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Girişte, öncelikle çalışmaya ilişkin kavramsal bir çerçeve sunulmuş ve çalışmanın problemi, yöntemi, temel kaynakları ve terminolojisi hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra nedensellik anlayışları ve nedenlerin sınıflandırılmasına ilişkin teorik bir zemin oluşturulmuş; felsefî ve kelâmî gelenek üzerinden düşünce tarihinde nedensellik anlayışları ve nedensellik probleminin tartışıldığı bağlamlar ortaya konmuştur. Birinci bölümde, tabiî nedensellik düşüncesine temel teşkil eden kavramlara yer verilmiş; bu bağlamda tabiatın yapısına dair cevher, araz, cisim ve halâ kavramları; tabiatın işleyişine dair maʻnâ, tabiat, kümûn-zuhûr, iʻtimâd, hareket-sükûn, fenâ-bekâ ve tevlîd/tevellüd teorileri incelenmiştir. İkinci bölümde ise öncelikle tabiat teorisinin felsefî kökleri araştırılmış, ardından bu teoriye dayanan tabiî nedensellik düşüncesi ile bunun karşısında yer alan iʻtimâd-tevlîd ile âdet-iktirân teorilerinde neden-sonuç ilişkilerinin nasıl izah edildiği ele alınmıştır. Daha sonra tabiî nedensellik düşüncesinin isbât-ı vâcib, ilâhî fiiller ve bunların tabiat ile ilişkisi, tabiat kanunları, mucize ve sürekli yaratılış konularındaki sonuçları, bu düşünceye yöneltilen eleştiriler göz önünde bulundurularak tartışılmıştır.

Özet (Çeviri)

In this study, the theory of nature (tabʻ) which advocated by Mu'tazili scholars such as Al-Muʻammar, Al-Nazzâm, Al-Jahiz and Al-Kaʻbi in the early periods of Kalām and the idea of natural causality constructed it has been discussed. Scholars who adopt this theory have defended the innate and permanent nature of beings and the causality and continuity based on it in universe. However, the theory of nature has been weakened by the criticism of atomistic theologians towards the theory and its defenders and has been gone out of existence. The study consists of an introduction and two parts. In the introduction, firstly, a conceptual framework related to the study is presented and information is given about the problem, method, basic sources and terminology of the study. Then, the concepts of causality in the history of thought and the contexts in which the problem of causality are discussed has been put forward. In the first part, the concepts that form the basis of natural causality are given; in this context, the concepts related with the scructure of universe such as nature, essence, accident, body and void; the theories related functioning of nature such as maʻnâ, nature, kumûn-zuhûr, iʻtimâd, motion-rest, fenâ-bekâ and tevlîd / tevellüd are examined. In the second part, firstly the philosophical roots of the theory of nature have been researched, and then the idea of natural causality based on this theory and how the cause-effect relations are explained in the theories of iʻtimâd-tevlîd and âdet-iktirân are discussed. Afterwards, the results of the idea of natural causality on proofs of God, divine acts and their relationship with nature, laws of nature, miracles and continuous creation have been discussed by having regard to the criticisms directed against this idea.

Benzer Tezler

  1. Mu'tezile kelâmında teklîf anlayışı

    The concept of obligation in theology of mu'tazila

    ÖZLEM YILMAZ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2011

    DinOndokuz Mayıs Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. FETHİ KERİM KAZANÇ

  2. Behşemiyye'de ahvâl teorisi

    Theory of ahwāl in the Bahshamiyyah

    MUHAMMED BOŞNAK

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    DinMarmara Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. YUSUF ŞEVKİ YAVUZ

  3. Kâdî Abdülcebbâr'da delâlet teorisi

    The theory of indication in Qadi Abd Al-Jabbar

    İBRAHİM KARA

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2023

    DilbilimAnkara Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. SONER GÜNDÜZÖZ

  4. Klasik kelam problemi olarak eskatolojik kurtarıcı inancı

    The belief in eschatological saviour as a problem of the classical islamic theology

    ÖZKAN ŞİMŞEK

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2018

    Dinİstanbul Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ÖMER AYDIN

  5. İbnü'l-Melâhimî'nin kelam sisteminde adalet ilkesi

    The principle of justice (Adl) in the theology of Ibn al-Malāhimī

    KEVSER DEMİR BEKTAŞ

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2022

    DinBursa Uludağ Üniversitesi

    Temel İslam Bilimleri Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ORHAN ŞENER KOLOĞLU