Anadolu Selçuklu Devleti ve Osmanlı İmparatorluğu dönemi esnaf kıyafetleri
Artisan clothings during the Anatolian Seljuk State and the Ottoman Empire
- Tez No: 588590
- Danışmanlar: PROF. DR. ALİ BORAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: El Sanatları, Giyim Endüstrisi, Sanat Tarihi, Crafts, Clothing Industry, Art History
- Anahtar Kelimeler: Ahi Teşkilatı, Lonca Teşkilatı, Osmanlı Esnafı, Esnaf Kıyafetleri, The Akhism organization, Guild organization, Ottaman craftsmen, the craftsmen's clothing
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Selçuk Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Tasarım Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Tasarım Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 379
Özet
Ahilik, eski Türkçede eli açık, cömert ve mert anlamalarında kullanılan“akı”kelimesinden türemiştir. XIII. yüzyılda Anadolu'da kurulan ahilik teşkilatı, Osmanlı imparatorluğu döneminde yerini lonca teşkilatına bırakıncaya kadar askeri, siyasi, sosyal, idari ve ekonomik açıdan etkin bir yapılanma olarak varlığını devam ettirmiştir. Çok işlevli kurumsal bir yapı olan ahilik, Anadolu'nun Türkleşmesinde askeri yönden olağan üstü çabalar göstererek özellikle Moğol saldırılarına karşı büyük rol oynamıştır. Ahilik teşkilatı, Osmanlı İmparatorluğu döneminde askeri, siyasi ve idari işlevlerinden sıyrılmıştır. Bu dönemde teşkilatın daha çok sosyal ve ekonomik işlevleri belirginleşmiştir. XVIII. yüzyılda ise artık lonca teşkilatına dönüşmüş ve bir esnaf birliği halini almıştır.“Anadolu Selçuklu Devleti ve Osmanlı İmparatorluğu Dönemi Esnaf Kıyafetleri”başlığı ile hazırladığım tezimde birinci bölümde konunun amacı, önemi, konu ile ilgili yapılmış araştırmalar, araştırma konusunun yöntemi belirtilendikten sonra ikinci bölüm kapsamında ahi teşkilatı, lonca teşkilatı ve Anadolu Selçuklu Dönemi ve Osmanlı İmparatorluğu dönemi esnaf teşkilatlanmalarının temel yapıları incelenmiştir. Tez çalışmam kapsamında üçüncü bölümde konu ile ilgili katalog çalışmasına yer verilmiş ve ahi teşkilatı yapılanması ile başlayıp lonca teşkilatı haline dönüşen esnaf birliklerinin kıyafetleri, model, kesim, tasarım, süsleme özellikleri, kıyafetlerde kullanılan kumaş çeşitleri ve kıyafetlerin renkleri açısından incelenmiştir. Tez çalışması kapsamında, Anadolu Selçuklu Devleti ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerinde mesleklerini icra etmiş, kültürel, sosyal ve ekonomik yönden Türk kültürü üzerinde izler bırakmış 40 esnaf grubu ele alınmıştır. Esnaf kıyafetlerini konu alan tez çalışmam kapsamında, Anadolu Selçuklu Devleti ve Osmanlı İmparatorluğu dönemin özelliklerini yansıtan, bu dönemlerdeki kıyafetlerin yaka, kol, beden kesimleri ve kumaş özellikleri konusunda bilgiler veren kartpostal, gravür, minyatür ve fotoğraflar incelenmiştir. Her esnaf grubu için üç görsel farklı kaynaklardan temin edilmiştir. Görseller seçilirken, kıyafetlerin özellikleri, görsellerde kıyafeti üzerinde taşıyan kişilerin duruş şekli ve görselin netliği dikkate alınmıştır. Bu görsellerde yer alan esnafın kıyafetleri ve aksesuarları belirlenen bir düzen çerçevesinde incelenmiştir. Kıyafetler incelenirken önce tarihi kaynaklarda ele alınan esnaf grubu ile ilgili yazılı kaynaklarda bulunan bilgiler derlenmiştir. Ardından görseller tarihi bir sıra düzeni ile ele alınıp corel programında teknik çizimleri yapılmıştır. Son aşamada ise tarihi kaynaklar, görseller ve teknik çizimler ışığı altında ele alınan esnafların kıyafetleri ve aksesuarları, model, kesim, kalıp, tasarım, süsleme özellikleri, kumaş çeşitleri ve renk açısından yorumlanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu dönemi genel erkek giyim özellikleri ile benzerlikler gösteren ahi teşkilatı ve lonca teşkilatı üyesi esnaf kıyafetlerinde üst üste giyilen birkaç giysi ile oluşturulan katlı giyim özellikleri görülmektedir. Bu dönemlerde erkeklerin üst bedenlerine giydikleri giysi parçalarına farklı isimler verilmiştir. Mintan, iç gömlek, gömlek, kısa entari, yelek, cepken, hırka ve kaftan bu dönemde erkek üst beden giyiminde sıklıkla karşılaşılan giysilerdir. Fakat bunların içerisinden mintan, gömlek, iç gömlek ve kısa entari bazen birbirinin yerine kullanılan terimler olarak da karşımıza çıkmaktadır. Bu uygulamanın tez kapsamında herhangi bir karışıklığa sebep vermemesi için model özelliklerine göre bu kıyafet parçaları kendi içlerinde gruplandırılmıştır. Tez çalışmam kapsamında ele alınan görsellerde, erkek üst giyimlerinde önden ilik ve düğme ile kapamalı olanlarına gömlek, önden açık, ön ortası üst üste getirilerek kapatılanlarına kısa entari ve düğmesiz ve önden kapamasız model özelliğine sahip olanlarına ise mintan denilmiştir. Alt giyim parçalarında ise Türk giyim kuşamında hem erkekler hem de kadınlar arasında ergonomik kullanımı sebebiyle sıklıkla tercih edilen şalvar en çok kullanılan erkek alt giyim parçalarından biri olarak tespit edilmiştir. Bunun yanında erkek giyiminde paçaları şalvara göre daha dar olan bol kesimli erkek alt giyim parçası potur ve bacakları dize kadar sıkıca saran dizden sonra bol kesimli sıkmalar ve şalvardan kısa model özelliklerine sahip olan diz çakşırları, esnaf giyiminin ayrılmaz parçaları olarak karşımıza çıkmıştır. Farklı görsellerde yer alan esnafların ayaklarında önleri hafif sivri ve yukarı doğru kalkık yemeniler, ayakları mest gibi sıkıca saran çizmeler ve kullanım rahatlığı sağlayan çakşırlar bulunmaktadır. Meslek dalına göre spesifik özellikler gösteren başlıkların dışında en çok fes, sarık ve fes üzerine ince bir kumaşın sarılması ile oluşturulan başlık türleri ve dini inançlara göre değişiklik gösteren başlıklar, belirlenen tarihler içerisinde ele alınan örneklerde görülen başlık türleridir.
Özet (Çeviri)
The Akhism is derived from the word“akı”which was used in old Turkish language for open-handed, generous and brave meanings. The Akhism organization was founded in Anatolia in the 13th century and existed as an effective military, political, social, administrative, economic organization until the Ottoman Empire was replaced by the guild organization. As a multifunctional institutional structure, the Akhism played a major role in the Turkishization of Anatolia by making extraordinary military efforts and especially against the Mongol attacks. During the Ottoman Empire, the Akhism organization stayed away its military, political and administrative functions and increasingly focused on social and economic functions. In the 18th century, it transformed into a guild organization and became an artisan union. In the first chapter of my dissertation with the title of“Artisan Clothings during the Anatolian Seljuk State and the Ottoman Empire”, the ahi organization, the guild organization and the tradesmen structures of the Anatolian Seljuk Period and the Ottoman Empire period were analyzed. The second chapter of my dissertation covers catalogue works and the costumes of the craftsmen unions, which started with the structure of ahi organization and turned into guild organization, were examined in terms of model, cutting, design, fabric and color. Within the scope of my dissertation, forty tradesmen who performed their professions during the Anatolian Seljuk State and Ottoman Empire periods and had influences on Turkish people in terms of cultural, social and economic aspects were discussed. Within the scope of my dissertation studying on artisan clothes, postcards, engravings, miniatures and photographs reflecting the characteristics of the period in which they revealed and provided information about the color, sleeve, body cuts and fabric characteristics of the clothes in mentioned period were examined. Three visuals for each group of artisans were provided from different sources. The characteristics of the clothes, the photograph of the person standing position and wearing the clothes or other visuals on and the clarity of the image were considered to choose the visuals, The clothes and accessories of the artisans in these visuals were examined in pre-determined order. While examining the clothes, firstly the information about the group of artisans discussed in the historical sources were provided. Then the visuals were mentioned and technical drawings were performed by the Corel program. In the final chapter, the clothes and accessories of the artisans, which were studied with the help of historical sources, visuals and technical drawings, were interpreted in terms of model, cut, mold, design, fabric and color. The Craftsmen's clothing of Ahi organization showing similarities with the general male clothing characteristics of the Ottoman period, and guild organization member show the layering feature of clothing, which is consisted of several clothes worn on top of each other. During this period, different names were given to the pieces of clothing worn by men in their upper bodies. Mintan shirt, inner shirt, shirt, short dress, vest, cepken, cardigan and caftan are the most common old clothes for men's upper body wear in this period. However, mintan, shirt and short dress are sometimes used as interchangeable meanings. These pieces of clothing are grouped according to the model characteristics in main body of this dissertation in order to provide a clear view for the readers. For the man clothes studied within the context of my thesis, the first group which are covered with a buttonhole and button in the front called skirt, another group are called mini shirt which are rounded from middle inside and open front dresses and finally last group are called the mintan shirt which are covered with no front and no buttons Shalwar, which is preferred in Turkish clothing from both men and women for its ergonomic usage was determined as one of the most commonly used men's clothing parts. In addition, men's clothing part called potur which is narrower than the shalwar, sıkma designed as flexible which is wrapping legs around the knees and knees çakkış having short model features of shalwar are all accepted as an indispensable part of the craftsmen's clothing. The craftsmen seen in different visuals have yemeni which are designed as slightly pointy and upturned upholstery in their feet, tightly wrapped boots like mest, and çakşır that provides feeling of comfort. Apart from the ones showing specific characteristics according to the profession types, the types of headings that are formed by wrapping a thin fabric on the fes, sarık and the headings that change according to religious beliefs are the types of headings seen in the samples taken within the studied dates.
Benzer Tezler
- XIII. asır Tokat medreseleri
13th century Tokat madrasahs
ABUZER GAFFAR SEVİM
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
DinHarran Üniversitesiİslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ABDURRAHİM ARSLAN
- Alanya Kaleiçi kiliselerinin koruma sorunları ve yeniden kullanımına yönelik öneriler
Conservation problems of Alanya Kaleiçi churches and re-use proposals
SERHAT SÖNMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ UZAY YERGÜN
- Alanya'da Müftüoğlu Evi restorasyon projesi
The Restoration project of Müftüoğlu Evi, Alanya
NİMET HACIKURA
- Osmanlı Devleti'nin Anadolu'da hâkimiyeti sağlama yolunda beyliklerle münasebetleri
The relationshipsof the Ottoman State wiht the principalities on the way to dominate Anatolia
NAZAN KANBEROĞLU
- Güre kazası: Dikey boyutta bir yerel tarih araştırması
Güre town: A verti̇cal dimension history study
SEVGİ BALABAN