Günümüz Ayasofyası'nın oluşumunda etkili olan kültürel altyapı üzerine bir deneme
An essay on the cultural infrastructure of contemporary Hagia Sophia
- Tez No: 597162
- Danışmanlar: PROF. DR. MÜŞFİKA GÜL AKDENİZ
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Mimarlık, Architecture
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Yıldız Teknik Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Mimarlık Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Mimarlık Tarihi ve Kuramı Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 184
Özet
Dünya mimarlık ve sanat tarihinin en önde gelen eserlerinden biri olan Ayasofya, yapıldığı dönemde Bizans İmparatorluğu'nun gücünü yansıtacak ihtişama sahiptir. Hristiyanlığın kabulüyle birlikte erken dönem Hristiyanlık ayinleri için ihtiyaç duyulan dikdörtgen planlı Avrupa bazilikalarından ve kendinden önce yapılmış olan ilk Ayasofyalardan farklı olarak günümüz Ayasofyası (III. Ayasofya) 70×75 metre boyutlarinda kareye yakın merkezi planlı bir yapı olarak inşa edilmiştir. Dikdörtgen planlı I. ve II. Ayasofya bazilikalarından farklı olarak III. Ayasofya merkezi mekanlı ve merkezi kubbeli kare içinde dört ayak olarak da tanımlanabilecek baldaken mimarisi yanında, kolonlu avlusu ile İyonya, Batı ve Orta Asya ile Etrüsk kökenli mekân özellikleri göstermektedir. Bu çalışmanın amacı Büyük Ayasofya'nın oluşumunda etkili olan uygarlıkların ve kültürel köklerin ortaya konmasıdır. Çalışmada ilk olarak günümüzdeki III. Ayasofya ve III. Ayasofya'nın içinde bulunduğu Byzantium kentinin tarihçesi anlatılmış, Ayasofya'nın oluşumunu hazırlayan kentin önemli siyasal ve kültürel olaylarına değinilmiştir. Günümüz Ayasofyasından önce yapılmış olan I. ve II. Ayasofya'nın mimari özellikleri anlatılarak III. Ayasofya'nın Contantinople'de ne kadar farklı bir mekân ve mimarlık anlayışı getirdiği ortaya konmuştur. Çalışmanın üçüncü bölümünde, III. Ayasofya'nın mekân özellikleri hakkında birtakım bilgiler verilmiştir. Çalışmanın dördüncü bölümü, kareye yakın merkezi mekanla dikdörtgen planlı bazilikal mekânın kaynaştırıldığı III. Ayasofya'nın, merkezi kubbeli ibadet mekanını oluşturan plan ögeleri olan merkezi plan, merkezi kubbe, kare içinde dört ayak/baldaken, bazilikal dikdörtgen mekân ve kolonlu avlu geleneklerinin ardındaki inanç sistemleri ve kültürel kökenlerinin araştırıldığı bölümdür. EtrüskRoma mimarisinde görülen merkezi planlı yapılar ele alınmış, merkezi mekânın yanında bazilikal mekânın ve avlu geleneğinin kökenleri ve gelişimi araştırılmış; bu mimari geleneklerin hangi kültürel etkileşimler sonucu III. Ayasofya'da vücut bulduğu ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmanın son bölümünde ise, III. Ayasofya'nın mekânsal özellikleri değerlendirilmiş ve yukarıda belirtilen merkezi mekân ve merkezi kubbe gelenekleri açısından III. Ayasofya'nın biçimlenmesinin arkasında yatan tarihsel olgular tartışılmıştır. Roma mimarisindeki doğu etkilerinin, muhtemelen Ön Türk (Proto-Türk) halklarından olan ve Asya sanatı ve mimarisini İtalya'ya taşıyan Etrüsklerle başladığı, Roma İmparatorluk Döneminde (MÖ 27-MS 395) Asya topraklarının fethinden sonra, doğulu etkilerin daha da arttığı ve böylece İtalya'nın Asya kültürel etki alanının bir parçası haline geldiği, dolayısıyla İyonya, Asya ve Etrüsk-Roma mimari geleneklerinin (Şamanizm etkisiyle gelişen dört yön düşüncesi ve merkezi mekan-merkezi kubbe, baldaken/kare içinde dört ayak, bazilikal mekan ve kolonlu avlu geleneklerinin) Bizans mimarisinde ve günümüz Ayasofyasında görüldüğü değerlendirilmiştir.
Özet (Çeviri)
Hagia Sophia, one of the most important architectural works in the world art and architecture reflects Byzantine Empire. After the Christianity, the first and second Hagia Sophia in Constantinople were built in the traditional rectangular form fit for the Christianity liturgy and ceremony. The basilica of last Hagia Sophia had a different special concept, with its central dome and space with a colonnaded courtyard. For better understanding of the special architectural formation of Hagia Sophia III some knowledge is given on the foundation and historical development of the city of Byzantium in second section of this study. The third section of this thesis gives information about spatial features of the Basilica of Hagia Sophia. In the fourth section, central space, dome, the baldachin, basilical plan and colonnaded courts' historical developments are studied and analyzed. Also, the religious beliefs and cultural factors lying behind these architectural formations traditions are tried to be revealed: Quadralectic thinking in Shamanism, quadralectic architecture, tetradic science in architecture and the used celestial dome. In the final stage, the spatial characteristics of Hagia Sophia have been evaluated and the historical background factors lying behind the formation of Hagia Sophia in term of the above mentioned previous historical central space and dome formations. The first examples encountered in Roman architecture under eastern influences, mainly under Etruscan (probably the Proto-Turkish peoples) influences who were the carriers of Asian art and architecture to Italy. After the conquest of Asian territories, Italy once again became a part of the Asian cultural hemisphere when eastern influences increased. Ionian, Asian and Etruscan-Roman architectural tradition (quadralectic belief and thought of Shamanism) can be seen in Byzantine architecture and the Basilica of Hagia Sophia.
Benzer Tezler
- An urban node in the ritual landscape of byzantine constantinople: The church of St John the Baptist of the Stoudios Monastery
Bizans Konstantinopolis'inin ritüelistik peyzajinda kentsel bir düğüm noktası: Stoudios Manastırı Vaftizci Yahya Kilisesi
DİLARA BURCU GİRİTLİOĞLU
Yüksek Lisans
İngilizce
2019
MimarlıkOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMimarlık Tarihi Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ PELİN YONCACI ARSLAN
- Kentsel hafıza mekanı olarak Trabzon Ayasofyası
A place of urban memory: Trabzon Hagia Sophia
HATİCE SAVAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ ZAFER SAĞDIÇ
- İstanbul Ayasofyası odaklı tarihi çevre (18. ve 19. yüzyıllar içinde değişim ve dönüşümler)
İstanbul Hagia Sophia and its historic surroundings (Alterations and transformations in the 18th and 19th centuries)
ESENGÜL YILDIZ ALTUNBAŞ
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Sanat TarihiMarmara ÜniversitesiTürk Sanatı Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SELMAN CAN
- Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde Ayasofya-i Kebir Camii'nde tebliğ ve irşat faaliyetleri
Tabligh and irshad activities in Hagia Sophia Grand Mosque in the Ottoman and Republic Periods'
BÜNYAMİN TOPÇUOĞLU
Yüksek Lisans
Türkçe
2024
Dinİstanbul Sabahattin Zaim ÜniversitesiDin Hizmetlerinde İletişim ve Tebliğ Anabilim Dalı
DOÇ. DR. VEYSEL AKKAYA