Geri Dön

Osmanlı ve Cumhuriyet döneminde Ayasofya-i Kebir Camii'nde tebliğ ve irşat faaliyetleri

Tabligh and irshad activities in Hagia Sophia Grand Mosque in the Ottoman and Republic Periods'

PDF İndir

  1. Tez No: 908336
  2. Yazar: BÜNYAMİN TOPÇUOĞLU
  3. Danışmanlar: DOÇ. DR. VEYSEL AKKAYA
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Din, Religion
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2024
  8. Dil: Türkçe
  9. Üniversite: İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi
  10. Enstitü: Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Din Hizmetlerinde İletişim ve Tebliğ Anabilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Din Hizmetlerinde İletişim ve Tebliğ Bilim Dalı
  13. Sayfa Sayısı: 108

Özet

İslâm literatürünün ana kaynaklarından olan Kur'an-ı Kerîm ve Hadis-i şeriflere bakıldığında, tebliğ ve irşat kavramlarının, farklı yönleriyle ele alındığı, anlam ve önemine dair bilgiler verildiği görülmektedir. Bu bilgiler ışığında müslümanlar, camilerde tebliğ ve irşat eksenli büyük bir medeniyet kurmuşlardır. İslâm tarihinde tebliğ ve irşat faaliyetlerine İlk olarak Erkam b. Ebü'l-Erkam el-Mahzûmî'ye (Ö. 56/673) ait Dârülerkam olarak bilinen evde başlanmıştır. Özellikle Mekke'deki müşriklerin zulmü arttığında, Hz. Peygamber (s.a.v) bu evi ikametgâh olarak seçmiştir. Ev, Safâ tepesinin eteğinde, Mescid-i Harâm içindeydi. Hz. Peygamber (s.a.v.) burada ashâb-ı kirâma dinî bilgiler öğretiyor ve insanları İslâm'a davet ediyordu. Kur'ân-ı Kerîm okuyor ve namaz kılıyordu. Böylece bu faaliyetler neticesinde birçok kişi Müslüman olmuştur. Hz. Ömer'in de burada İslâmiyet'i kabul ettiği bilinmektedir. Bu ev, Kâbe'nin haremine dahil olması ve hac-umre ziyaretçileriyle dikkat çekmeden temas kolaylığı sağlaması nedeniyle seçilmişti. Medine-i Münevvere de ise Hz. Muhammed (s.a.v.), insanları hakka, iyiliğe ve erdemli olmaya davet eden nübüvvetin son temsilcisi olarak, İslam eğitim ve öğretiminin temelini Mescid-i Nebevi'de atmıştır. Bu mescid, Medineli Ebu Umâme Es'ad b. Zürâre'nin (Ö.1/623) kendi imkânlarıyla oluşturduğu ve inşa edilinceye kadar müslümanların namazların kıldığı bir mekân olmuştur. Daha sonra Mescid-i Nebevi, Hz. Peygamber (s.a.v.)'in tebliğ ve irşat faaliyetlerinin de merkezi olmuştur. İslâm'ı tebliğ etmek, ilahi emirleri açıklamak ve ashabını eğitmek için bu mescitte önemli görevler üstlenmiştir. Hz. Muhammed (s.a.v), insanları doğru yola, iyiliğe ve erdemliliğe çağıran nübüvvetin son temsilcisi olarak, Mescid-i Nebeviyi inşa ederek tüm müslümanları bir araya getirmiştir. Bu kutsal mekân, vahyin ışığı ve güzellikleriyle dolu olarak, İslâm'ın temel değerlerini paylaşmak ve yaşamak için bir buluşma noktası olmuştur. Buradan hareketle tezimize konu olan Ayasofya Camii Külliyesinde yürütülen din hizmetlerinin, toplumu nasıl irşat ettiği hususunun araştırılması ayrı bir önem arz etmektedir. Ayasofya, konumu ve tarihsel yapısı itibari ile önemli bir mabettir. Fatih Sultan Mehmed (1432-1481), İstanbul'un fethi sonrasında Ayasofya'yı camiye dönüştürmüştür. Ayasofya, ondan sonra hem maneviyatın hem de ilmin merkezi olarak İstanbul'da önemli bir rol oynamıştır. Bu kritik tarihsel dönüşümün ardından Ayasofya, Osmanlı toplumunun belleğinde fethin sembolü olarak yer etmiş ve her dönemde ibadet edilmek için tercih edilen bir kutsal mekân olarak varlığını sürdürmüştür. Cami olduğu süre içinde Ayasofya, cuma günlerinde, kandil gecelerinde, Ramazan aylarında, bayram namazlarında, mevlitlerde ve cenaze namazlarında çok kalabalık bir cemaatin toplanmasına vesile olmuştur. Örneğin eldeki bilgilere göre Osmanlı devletinde mevlidin resmî protokolün bir parçası olarak okunması XVI. yüzyılın sonlarında başlamıştır. Bu yıllardan itibaren yaklaşık bir asır, Ayasofya Camii mevlit merasimlerine ev sahipliği yapmıştır. Mevlit alayı olarak da anılan bu merasimler süreç içinde Sultan Ahmed, Bayezid, Nusretiye ve Yıldız Hamidiye camileri gibi farklı noktalara yayılmışsa da Ayasofya hiçbir zaman ihmal edilmemiş, bilhassa Kadir gecelerinde tercih edilmeye devam etmiştir. Bu ilgi, Ayasofya'nın Osmanlı toplumunda ne kadar önemsendiğini göstermektedir. Bu çalışma Ayasofya Külliyesi içerisinde faaliyet göstermiş olan imam hatiplik, kürsü şeyhliği, medrese ve din hizmetlerine bağlı diğer eğitim alanlarının toplumu irşat etmedeki rolünü incelemeyi amaçlamaktadır. Buradan hareketle camilerin, tebliğ ve irşat faaliyetlerine olan katkısı özelinde Ayasofya Camii'nde Osmanlı ve Cumhuriyet Döneminde yürütülen tebliğ ve irşat çalışmalarının tespiti tezin kapsamı ve içeriğini oluşturmaktadır. Tezin birinci bölümünde tezin konusu, tezin amacı ve önemi, tezin kapsam ve sınırları, literatür değerlendirmesi, araştırma yöntemi, tezin temel soruları ve kavramsal çerçeve ile tebliğ, irşat, davet, cami gibi kavramların daha iyi anlaşılması amacıyla, bu kavramların sözlük ve ıstılah anlamlarına, bu kavramlarla ile ilgili yakın anlamlı kelimelere, bu kavramların önemine, Kur'an-ı Kerîm ve hadislerde nasıl ifade edildiklerine vurgu yapılmaktadır. İkinci bölümde İstanbul'un Fethinden önce ve sonra Ayasofya, üçüncü bölümde ise Osmanlı ve Cumhuriyet dönemleri tebliğ ve İrşat faaliyetleri yer almaktadır. Ayrıca Ayasofya Külliyesi'nde teşekkül eden din hizmetleri ile alakalı bilgi verilmiştir. Yine bu bölümde Caminin yeniden ibadete açıldığı 2020 yılı itibariyle, günümüz Türkiye'sinde Ayasofya Camiinde tebliğ, davet ve irşat çalışmaları ele alınmıştır. Böylece incelenen tez, makale ve kitaplardan yararlanılarak yapılan değerlendirme ve tavsiyeler yer almıştır.

Özet (Çeviri)

When looking at the main sources of Islamic literature, the Qur'an and the Hadith, it is observed that the concepts of conveying and guiding are addressed from different aspects, and information is provided regarding their meaning and significance. In light of this information, Muslims have established a great civilization centered around preaching and guidance in mosques. In Islamic history, the activities of preaching and guidance first began in the house known as Dârülerkam, belonging to Erkam b. Ebü'l- Erkam el-Mahzûmî (d. 56/673). Especially when the oppression of the polytheists in Mecca increased, the Prophet Muhammad (peace be upon him) chose this house as his residence. The house was at the foot of the Safâ hill, within the Masjid al-Haram. He was teaching religious knowledge to the noble companions and inviting people to Islam here. He was reading the Qur'an and praying. Thus, as a result of these activities, many people have converted to Islam. It is known that Hz. Omar also accepted Islam here. This house was chosen because it is included in the Kaaba's sanctuary and provides easy access to pilgrims without drawing attention. In Medina, the Enlightened City, Hz. Mohammad, as the final representative of prophethood who called people to truth, goodness, and virtue, laid the foundation of Islamic education and teaching in the Prophet's Mosque. This mosque was a place where Muslims prayed until it was built, created by Abu Umama Es'ad b. Zürâre (d. 1/623) from Medina with his own resources. Later, the Prophet's Mosque became the center of the Prophet Muhammad's preaching and guidance activities. He undertook important duties in this mosque to convey Islam, explain divine commands, and educate his companions. Prophet Mohammad , as the last representative of prophethood calling people to the right path, goodness, and virtue, built the Prophet's Mosque and brought all Muslims together. This sacred place, filled with the light and beauty of revelation, has become a meeting point to share and live the fundamental values of Islam. From this perspective, the investigation of how the religious services conducted at the Hagia Sophia Mosque Complex, which is the subject of our thesis, guide the community holds particular significance. Hagia Sophia is an important temple due to its location and historical structure. Fatih Sultan Mehmed (1432-1481) converted Hagia Sophia into a mosque after the conquest of Istanbul and performed his first prayer there. Hagia Sophia, after that, played an important role in Istanbul as both a center of spirituality and knowledge. After this critical historical transformation, Hagia Sophia became a symbol of conquest in the memory of Ottoman society and continued to exist as a sacred place preferred for worship in every period. During the time it was a mosque, Hagia Sophia was a place where a large congregation gathered on Fridays, holy nights, during the month of Ramadan, for Eid prayers, commemorative gatherings, and funeral prayers. For example, according to available information, the reading of the Mevlid as part of the official protocol in the Ottoman state began in the late 16th century. From these years onwards, for nearly a century, the Hagia Sophia Mosque has hosted mevlit ceremonies. These ceremonies, also known as the Mevlit procession, have spread over time to different locations such as the Sultan Ahmed, Bayezid, Nusretiye, and Yıldız Hamidiye mosques, but Ayasofya has never been neglected and has continued to be preferred, especially on the Night of Power. This interest shows how much the Hagia Sophia was valued in Ottoman society. This study aims to examine the role of the imam hatip, pulpit sheikh, madrasa, and other educational fields affiliated with religious services that have operated within the Hagia Sophia Complex in guiding the community. Based on this, the identification of the preaching and guidance activities carried out in the Hagia Sophia Mosque during the Ottoman and Republican periods, specifically the contribution of mosques to preaching and guidance activities, constitutes the scope and content of the thesis. In the first section of the thesis, the topic, purpose and significance, scope and limitations, literature review, research method, fundamental questions, and conceptual framework of the thesis are discussed. To better understand concepts such as da'wah (invitation), irshad (guidance), and tabligh (propagation), emphasis is placed on the dictionary and terminological meanings of these concepts, synonyms related to these concepts, their importance, and how they are expressed in the Qur'an and Hadith. In the second section, there are activities of preaching and guidance before the Conquest of Istanbul and Hagia Sophia, and in the third section, there are activities of preaching and guidance during the Ottoman and Republican periods. Additionally, information has been provided regarding the religious services established at the Hagia Sophia Complex. Again, in this section, the activities of preaching, invitation, and guidance in the Hagia Sophia Mosque in contemporary Turkey, as of the year 2020 when the mosque was reopened for worship, have been addressed. Thus, the evaluation and recommendations based on the examined theses, articles, and books have been included.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    866482

    Celâlzâde Mustafa Çelebi'nin (Nişâncı) Tevârîh-i Ayasofya-yı Şerîf'i (Giriş-inceleme-metin-dizin)

    Celâlzâde Mustafa Çelebi's (Nişâncı) Tevârîh-i Ayasofya-yı Şerîf (Introduction-review-text-index)

    MÜKREMİN DOĞAN

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2024

    Türk Dili ve EdebiyatıSivas Cumhuriyet Üniversitesi

    Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. HACI İBRAHİM DELİCE

  2. Tez No

    559958

    Türkiye'de son dönem cami tasarımında merkezi kubbeli mekân kurgusunun incelenmesi

    Analysis of the central domed space design scheme in the recent Turkish mosque architecture

    ABDULLAH GEDİL

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2019

    Mimarlıkİstanbul Teknik Üniversitesi

    Bina Bilgisi Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. YASEMİN ALKIŞER BREGGER

  3. Tez No

    592164

    An urban node in the ritual landscape of byzantine constantinople: The church of St John the Baptist of the Stoudios Monastery

    Bizans Konstantinopolis'inin ritüelistik peyzajinda kentsel bir düğüm noktası: Stoudios Manastırı Vaftizci Yahya Kilisesi

    DİLARA BURCU GİRİTLİOĞLU

    Yüksek Lisans

    İngilizce

    İngilizce

    2019

    MimarlıkOrta Doğu Teknik Üniversitesi

    Mimarlık Tarihi Ana Bilim Dalı

    DR. ÖĞR. ÜYESİ PELİN YONCACI ARSLAN

  4. Tez No

    448494

    İstanbul Ayasofyası odaklı tarihi çevre (18. ve 19. yüzyıllar içinde değişim ve dönüşümler)

    İstanbul Hagia Sophia and its historic surroundings (Alterations and transformations in the 18th and 19th centuries)

    ESENGÜL YILDIZ ALTUNBAŞ

    Yüksek Lisans

    Türkçe

    Türkçe

    2016

    Sanat TarihiMarmara Üniversitesi

    Türk Sanatı Ana Bilim Dalı

    YRD. DOÇ. DR. SELMAN CAN

  5. Tez No

    464372

    Bediüzzaman Said Nursi'nin eserlerinde din siyaset ilişkisine dair bir inceleme

    An investigation on the writings of Bediüzzaman Said Nursi in respect of religion and politics.

    ERDAL AYDIN

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2017

    Kamu YönetimiMarmara Üniversitesi

    Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. AHMET DEMİREL

Geri Dön