İstanbul kara surları dünya miras alanındaki tarihi bostanların kültürel peyzaj kapsamında değerlendirilmesi
Evaluation of historical market gardens in the İstanbul land walls world heritage site in the scope of cultural landscape
- Tez No: 600835
- Danışmanlar: DOÇ. DR. SEHER DEMET YÜCEL
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Şehircilik ve Bölge Planlama, Urban and Regional Planning
- Anahtar Kelimeler: İstanbul Kara Surları Dünya Miras Alanı, Kültürel Peyzaj, Surlar, Bostan, Bostancılık, Somut ve Somut Olmayan Kültürel Miras, Bütünleşik Koruma, 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kanunu ve Katılım, Istanbul Land Walls World Heritage Site, Cultural Landscape, Land Walls, Market Gardens, Market Gardening, Tangible and Intangible Cultural Heritage, Holistic Conservation, Law No. 2863 on Protection of Cultural and Natural Assets and Participation
- Yıl: 2019
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi
- Enstitü: Fen Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Şehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Kentsel Koruma ve Yenileme Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 312
Özet
1985 yılında UNESCO Dünya Miras Listesine dahil edilen İstanbul Kara Surları, çevresindeki alanlar ve yapılar ile birlikte çok katmanlı bir kültürel peyzajı barındırmaktadır. Tarihi surları çevreleyen ve surların kültürel peyzajını oluşturan bostanlar, 2013 yılında başlayan park ve rekreasyon alanı dönüşüm projesi ile gündeme gelmiştir. Fatih Belediyesi tarafından yapılmak istenen park ve rekreasyon projesi sebebiyle Yedikule Kapı ile Belgradkapı arasındaki suriçi bostanları, moloz ve niteliksiz toprak yığılması sonucu işlevsiz hale gelmiştir. Bu uygulama, alanın Dünya Miras Alanı statüsü ile çelişiyor gibi görülse de bostanlar, Kara Surları UNESCO Dünya Miras Listesi'ne teklif edildiği sırada hazırlanan adaylık dosyasındaki“Üstün Evrensel Değer”tanımında yer almamaktadır. Bu alanların bağlamından koparılmadan bütünlük içinde korunmaları ve gelecek kuşaklara aktarılması için Kara Surları Dünya Miras Alanı İzleme Raporunda bütünleşik bir yaklaşımla kültürel peyzaj olarak değerlendirilmesi gerektiği belirtilmektedir. İstanbul Kara Surları Dünya Miras Alanındaki tarihi bostanların surlar ile birlikte bir kültürel peyzaj alanı olarak ele alınmaması sonucunda bostanların varlığını ve sürekliliğini tehdit eden ve ortadan kaldıran dönüşüm projeleri, alanın 5366 sayılı yasaya göre 2006 yılında“yenileme alanı”olarak ilan edilmesinin ardından uygulanmaya çalışılmıştır. Bostanlar, İstanbul'un kentleşme sorunları, ilgili plan kararları ve uygulanması planlanan yenileme projeleri nedeniyle tahrip olma riski ile karşı karşıyadır. Bu alanlar için yapılan uygulama projelerinde bostanların işlevlerinin devamlılığını sağlamak yerine korumanın aksine farklı işlevler içeren peyzaj tasarımlarının geliştirildiği görülmektedir. Bununla birlikte mevzuatta ve imar planlarında bostanlar tam olarak korunamamaktadır. Bostanların işlevlerini devam ettirmesi ve sürdürülebilir yöntemlerle ele alınabilmesi için bu alanın korunmasına imkân sağlayacak yasal düzenlemelerin ve yönetsel çerçevenin oluşturulması gerekmektedir. Bunun için, bostanların korunması gereken bir kültür varlığı olarak tescil edilebilmesi ve surlar ile birlikte değerlendirebilmesi için kültürel peyzajın koruma mevzuatına dahil edilmesi gerekmektedir. Kültürel peyzaj, bir dünya mirasını oluşturan somut ve somut olmayan değerlerin ve özelliklerin tanımlanarak bir arada korunabilmesini sağlayan yasal bir araçtır. 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kanununda bostanları koruyacak kültürel peyzaj kategorisi yasal düzenlemelere dahil edildiği takdirde, kuşaktan kuşağa aktarılarak geleneksel yöntemler ve tekniklerin önemli ölçüde sürdürüldüğü bostancılığın, Kara Surları ile birlikte olduğu gibi korunabilmesi mümkün olacaktır. Böylesi bir yasal düzenleme ile birlikte bostanların olduğu gibi korunmasını ve bostancılığın sürdürülmesini destekleyecek politikalar ve projeler geliştirmenin önündeki engeller ve yerel yönetimlerin bugüne kadar süregelen müdahaleleri ortadan kalkacaktır. Bununla birlikte tarihi bostanlar, Kara Surları ve çevresinde sadece tarım yapılan alanlar olarak görülmemelidir. Bizans'tan bu yana vasfını sürdüren tarihi bostanların, 1500 yılı aşkın bir süredir ürün verdiklerini göz önünde bulunduracak olursak; kuyular, havuzlar, müştemilat, ahır, teraslama duvarı, sulama kanalları gibi yapılar vasıtasıyla sistem oluşturmuştur. Ekilen alanlardaki geleneksel uygulamalar ile kuşaktan kuşağa aktarılan bostancılık teknikleri, bostanların somut ve somut olmayan kültürel miras olarak da korunması gereken kültür varlıkları olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca görsel ve yazılı belgeler, bu alanın surlar ile birlikte tarımsal amaçlı kullanımının sürekliliğini ve bütünlüğünü belgelemektedir. Bu çalışmada; tarihi bostanlar, kültürel peyzaj bağlamında değerlendirilmiş, mevcut durumun belgelenmesi ve bostanların özelliklerine dair bilgilerin ortaya çıkarılması için literatür taramasının yanı sıra alan çalışması, derinlemesine ve yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Yapılan saha çalışmasında işlevini sürdüren 31 adet bostan yerinde incelenerek, alana dair tüm detaylar (alan mülkiyetleri, büyüklükleri, sınırlar, yapısal elamanlar vb.) ortaya çıkartılmıştır. Buna ek olarak çalışma alanı içinde bostancılık faaliyeti gösteren 8 kişi ile derinlemesine görüşme yapılarak geleneksel bostancılık faaliyetleri ile ilgili bilgiler toplanmıştır. Yapılan tüm çalışmalardan elde edilen verilerin analizi ve değerlendirilmesi sonucu alanın somut ve somut olmayan kültürel peyzaj değerlerine sahip olduğu ortaya konulmuştur. Bu çalışmayla surların ve yakın çevresinin bostanlarla güçlü bir ilişki içinde olduğu, fakat zaman içinde bu değerlere zarar verildiği, kalan bostanları koruyabilmek için alanın sahip olduğu değerler ve ilişkilerin yapılacak çalışmalarda dikkate alınması gerektiği anlaşılmaktadır. Dolayısıyla bu alanların farklı işlevlerle dönüştürülmesi yerine, bostanlar ve Kara Surları bir bütün olarak değerlendirilmelidir. Bu doğrultuda,“kültürel peyzaj”ve“bütünleşik koruma”bakış açısıyla, alan bütününde bir yönetim sisteminin ne olabileceğini araştırmak, uygulanabilir ve sürdürülebilir çözümler üretmek gerekmektedir. Bu çalışmalar, bostancılar ile birlikte katılımcılığa dayalı, interdisipliner ve şeffaf bir şekilde yürütülmelidir.
Özet (Çeviri)
Istanbul Land Walls, which was included in the UNESCO World Heritage List in 1985, has a multi-layered cultural landscape with the surrounding areas and buildings. The market gardens surrounding the historical land walls and forming the cultural landscape of the land walls have brought to the agenda with the transformation project of the park and recreation area carried out in 2013. Due to the park and recreation project that Fatih Municipality wants to make, it has become dysfunctional due to the accumulation of rubble and unqualified soil in the market gardens between Yedikule Gate and Belgradkapı. Although this intervention seems to contradict the World Heritage Site status, the market gardens are not mentioned in the definition of Outstanding Universal Value in the nomination file prepared when the property was proposed to the UNESCO World Heritage List. The Land Walls World Heritage Site Monitoring Report states that these areas should be considered as cultural landscapes with an holistic approach in order to preserve them in integrity without being detached from the context and transfer them to future generations. As a result of the fact that the historical market gardens in the Istanbul Land Walls World Heritage Area were not considered as a cultural landscape area together with the land walls, the transformation projects threatening the existence and continuity of the market gardens and eliminating them were tried to be implemented after the area was declared as“renewal area”(in 2006). The market gardens are at risk of being destroyed due to urbanization problems of Istanbul, related plan decisions and renovation projects planned to be implemented. In the application projects prepared for these areas, it is seen that landscape designs with different functions are developed instead of ensure the continuity of the functions of the market gardens. However, the development plans and legislation can not fully protect the market gardens. In order for the market gardens to continue their functions and to be handled with sustainable methods, legal arrangements and managerial frameworks should be constituted to protect this area. For this, the market gardens should be registered as a cultural asset that should be protected and cultural landscape should be added to the protection legislation so that it can be evaluated together with the land walls. The cultural landscape is a legal tool that enables the identification and protection of tangible and intangible values and features that form a world heritage. If the concept of cultural landscape that will protect market gardens in Law No. 2863 on the Protection of Cultural and Natural Assets is included in the legal regulations, it will be possible to protect the market gardening where traditional methods and techniques are applied to a large extent. These methods and techniques are transmitted from generation to generation. With such an arrangement, the obstacles to developing policies and projects that support the conservation of the market gardens and conservation of market gardening and the current interventions of local governments will be eliminated. However, the historical market gardens should not be seen as only agricultural areas in and around the Land Walls. Considering that the historical market gardens, which have maintained their characteristics since Byzantium, have been supplying products for more than 1500 years; system was created through wells, ponds, outbuildings, stables, terracing walls and irrigation channels. The traditional practices in the field and the techniques of carrying the market gardening from generation to generation reveal the tangible and intangible cultural heritage characteristics of the gardens. In addition, visual and written datas document the continuity and integrity of the agricultural use of this area along with the land walls. In this study; the historical market gardens were evaluated in the context of cultural landscape, literature survey was conducted as well as field work, in-depth and semi-structured interviews in order to document the current situation and reveal information about the characteristics of the gardens. In the field study, 31 market gardens that functioned were examined on site and all details of the site (area ownership, size, borders, structural elements, etc.) were revealed. In addition, in-depth interviews were conducted with 8 people who were involved in the field of market gardening, and information on traditional gardening activities was collected. As a result of the analysis and evaluation of the data obtained from all studies, it has been revealed that the area has tangible and intangible cultural landscape values. With this study, it is understood that the İstanbul Land walls and its surroundings have a strong relationship with the market gardens, but it is understood that these values are damaged in time and the values of the region should be taken into consideration makes. Therefore, instead of transforming these areas with different functions, market gardens and İstanbul Land Walls should be considered as a whole. In this context, it is necessary to develop a sustainable management system in the field as a whole from the perspective of“cultural landscape”and“holistic conservation”. These studies are successful if they are carried out in an interdisciplinary and transparent manner.
Benzer Tezler
- Süleymaniye ve Sulukule yenileme alanlarındaki uygulamaların karşılaştırmalı değerlendirmesi
Comparative assessment of the applications in the Suleymaniye and Sulukule renewal areas
AYŞE BUDAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2016
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. SAKİNE YILDIZ SALMAN
- Tarihi Topkapı Caddesi'nin Turgut Özal Millet Caddesi'ne dönüşümü ve çevresindeki kültür varlıklarının koruma ve sunumuna yönelik öneriler
The transformation of historic Topkapı Street to Turgut Özal Millet Street and the conservation and presentation proposals for its surrounding cultural assets
MÜNİRE NURGÜL BÜYÜKGÜLLÜ
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Mimarlıkİstanbul Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. ZEYNEP ERES ÖZDOĞAN
- Eyüp Nişancı yenileme alanı ve çevresi kentsel sit alanı koruma önerisi
Eyüp-Nisanci district renovation area and its environment urban site area protection proposal
TUĞBA KESKİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
MimarlıkFatih Sultan Mehmet Vakıf ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ MİNE TOPÇUBAŞI ÇİLİNGİROĞLU
- Değer olarak mekânsal boşluk ve korunmasına yönelik bir yöntem önerisi: İstanbul Kara Surları Dünya Miras Alanı örneği
Spatial void as a value and a methodology proposal for its conservation: Example of İstanbul Land Walls World Heritage site
ELİFNAZ DURUSOY ÖZMEN
Doktora
Türkçe
2019
MimarlıkYıldız Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MEHMET CENGİZ CAN
- Osmanlı Dönemi mezarlıkların mimari koruma bağlamında değerlendirilmesi: İstanbul Merkez Efendi Mezarlığı örneklemi
The evaluation of Ottoman Period cemeteries within the context of architectural conservation: The case of the Istanbul Merkez Efendi Cemetery
DİDEM AKANSU
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
MimarlıkBursa Uludağ ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FİGEN KIVILCIM ÇORAKBAŞ