Молдо кылычтын чыгармачылыгынын совет доорундагы жана эгемендүүлүк жылдардагы изилдениши
Moldo Kılıç hakkında Sovyetler Birliği döneminde ve günümüzde yapılan araştırmalar üzerine bir inceleme
- Tez No: 613810
- Danışmanlar: PROF. DR. LAYLİ ÜKÜBAYEVA
- Tez Türü: Yüksek Lisans
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2011
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 100
Özet
Аталган магистрдик иш эки бөлүмдөн турат. Биринчи бөлүм: Молдо Кылычтын чыгармачылыгынын совет доорундагы изилдениши. Экинчи бөлүм: Молдо Кылычтын чыгармачылыгынын эгемендүүлүк жылдарындагы (алгачкы жана бүгүнкү күндөгү) изилдениши. Биринчи бөлүмдө: акындын өмүрү жана чыгармачылыгы жөнүндө кыскача билдирүү берилди. Андан соң, Советтик мезгилдин алгачкы жылдарындагы адабий мурастарды жыйноо, жарыялоо долбоорунун алгачкы түшүмү – Т. Саманчиндин «Кылыч – жазуучу акын» кандидаттык диссертациясына көңүл бурулду. Бул монография Кылычтын өмүрүн, чыгармачылыгын жана ыр түзүлүштөрүн үйрөнүүдө негизи маалымат булагы катарында колдонулду. Артынан эле акынга жана аны изилдөөчүлөргө коюлган күнөө, анын себептери, чын-төгүнү, актаган кайра жокко чыгарылган токтомдордун эмненин негизинде жазылгандыгы тууралуу тактык жаратууга аракет жасалды. Молдо Кылычтын мурастарынын кайра калыбына келтирилиши, кайра куруу жылдарындагы адабиятчы, сынчылардын акындын чыгармачылык тагдыры жөнүндө жазылган дурус, буруш макалаларына анализ, ушул бөлүмдө орун алды. Экинчи бөлүм: Молдо Кылычтын чыгармачылыгынын эгемендүүлүк жылдарындагы изилдениши. Ишибиз так жана ирээттүү болсун үчүн, макалалар, илимий эмгектер жылына жараша төмөндөн жогору карай колго алынды. Бардык акынга арналган илимий жыйнактардын ичинен эң маанилүү деп эсептелген тактап айтканда кайчы пикир жараткан, же болбосо өзгөчө изилденген эмгектерди талдоого аракет жасадык. Талдоо мезгилинде Молдо кылычтын чыгармачылыгына советтик мезгилдеги адабиятчы, сынчылардын эгемендүүлүккө ээ болгондон кийинки заманга жараша көз-караштарында өзгөрүүлөр, толуктоолор, жаңылыктар болдубу ушуга көңүл бурулду. Кылычтын 1991-жылы О.Соороновдун талыкпас эмгеги менен түзүлгөн «Казалдар» жыйнагындагы ар бир чыгармасына жеке көз-караш менен семантикалык жана Молдо Кылычтын чыгармачылыгынын ыр түзүлүшүн аныктоо боюнча «Бүркүттүн тою» казалына фонетикалык талдоо жүргүзүлдү. Магистрдик диссертациянын структурасы, максаты, жаңычылдыгы, актуалдуулугу, мааниси тууралуу маалымат кириш сөз бөлүмүндө берилди. Бул чакан магистрдик иш далилдерге, фактыларга таянат, жана ошондой эле илимий, так маалыматтардын негизинде илимий ыкма менен жазылды.
Özet (Çeviri)
Bu çalıĢma iki bölümden oluĢmaktadır. Birinci bölümde Moldo Kılıç'ın eserleri hakkında Sovyetler Birliği döneminde, ikinci bölümde ise Kırgızistan'ın bağımsızlığından itibaren günümüze kadar yapılan araĢtırmalar üzerine değerlendirmelere yer verilmiĢtir. Birinci bölümde, Moldo Kılıç'ın hayatı, sanat yolu ve edebî kiĢiliği hakkında kısaca bilgi verildi. Bu bilgiler daha önceden mevcut olan kaynaklar esas alınarak yazıldı. Tazabek Samançin tarafından, kalem sahibi (Ģiirlerini kâğıda döken) yazarlardan Kılıç hakkında yapılan ilk ilmî çalıĢma olan ―Kılıç – Cazuuçu Akın‖, Sovyetler Birliğinin ilk dönemlerinde halk edebiyatını derleme, inceleme ve yayımlama anlamında da ortaya konan ilk eserlerdendir. Moldo Kılıç'ın eserlerinin okunmasını, araĢtırılmasını yasaklayan devlet kararlarının ne sebeple çıkarıldığını ele alan incelemeler de bu bölümde yer almaktadır. Sovyetler Birliğinin son dönemlerinde, edebî mirasların yayımlanmasını yasaklayan kararların iptal edilmesinden sonra Moldo Kılıç hakkında yazılan makaleler ve araĢtırmalar üzerine yapılan incelemelere, bu bölümün sonunda yer verildi. Ġkinci bölümde, Moldo Kılıç'ın edebî kiĢiliği ve eserleri hakkında bağımsızlık sonrası dönemin ilk günlerinden günümüze kadar yazılan en önemli makaleler yayım tarihine göre sırasıyla ele alındı. Edebiyatçı ve tenkitçilerin makalelerinde ortaya koydukları ortak ve zıt fikirlere yer verildi ve bazı araĢtırmacıların değiĢen fikirleri kıyaslanarak tahlil edildi. Moldo Kılıç'ın 1991 yılında yayımlanan ―Kazaldar (Gazeller)‖ isimli kitabında yer alan herbir Ģiirinde ne anlatmak istediğini, kendi ifade ve düĢüncelerimize göre incelemeye gayret ettik. Bununla birlikte ―Bürküttün Toyu (Kartalın ġöleni)‖ isimli gazel temel alınarak, eserde yer alan Ģiirler Ģekil açısından incelenmeye çalıĢıldı. ġairin sanatsal yönünü geniĢ bir Ģekilde ele almak, gazellerinin okuyucuya estetik haz veren anlamını ve eserlerinin tarihi önemini daha iyiaçıklamak amacıyla, KeneĢbek Asanaliyev, Abdıganı Erkebayev, Layli Ükübayeva, Omor Sooronov, Munduk Mamırov gibi edebiyatçılar tarafından kaleme alınan makaleler hakkında bu bölümde genel bir bilgi verildi. Konunun amacı, güncelliği ve önemi hakkında ise ―GiriĢ‖ kısmında bilgi verildi.
Benzer Tezler
- Заманизм жана кыргыз маданиятынын трансформациясы
Zamanizm ve Kırgız kültürünün dönüşümü
GÜLZAT NURDİN KIZI
Doktora
Türkçe
2015
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. OSMONAKUN İBRAİMOV
- Кыргызстандагы мектеп-медреселер(xıx-xx кылымдын башына чейин)
Kırgızistan'daki mektep ve medreseler(xıx-xx yüzyılın başına kadar)
CAYNAGÜL TACİBAY KIZI
Yüksek Lisans
Kırgızca
2022
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. ROZA ABDYKULOVA
- Sovyet Dönemi öncesinde ve Sovyet Döneminde Özbekistan'da eğitim
Система образования, существовавщая в узбекистане до советского периода и в советский период / совет мезгилине чейин жана совет доорунда өзбекстандагыбилим берүү / Education in Uzbekistan before the Soviet era and during the Soviet Period
FATİH GÜR
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
TarihKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YUNUS EMRE GÜRBÜZ
- Molla Muhammed Zaferbek Muhammed oğlı 'nur-name' (İnceleme-metin- dizin)
Нур-намa чыгармасы (Анализ-Текст-Сөздүк көрсөткүч)
ABİDİN ÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2014
Türk Dili ve EdebiyatıKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
ÖĞR. GÖR. MİRZAT RAKIMBEK UULU
- Togolok Moldo, Cogorku May, Kara Bürgön, Koş Döbö köyleri örneğinde kadına bağlı halk inanışları (Derleme, inceleme)
Folk beliefs connected to women in the example of Togolok Moldo, Zhogorku May, Kara Burgon, Kosh Dobo villages (Compilation, research) / Аялзатына байланыштуу элдик ишенимдер: Тоголок Молдо, Жогорку Май, Кара Бүргөн, Кош Дөбө айылдары мисалында (Жыйноо, Анализ) / Народные верования про женщин на прмерах села Тоголок Молдо, Жогорку Май, Кара Бургон, Кош Добо (Собрание, Анализ)
MERYEM ÖZER
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Halk Bilimi (Folklor)Kırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiTürkoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. EKREM ARIKOĞLU