Geri Dön

Россия империясынын колониалдык саясатына каршы нарын регионунун калкынын күрөшү (XX к. башы)

Rus İmparatorluğunun sömürgeci siyasetine karşı narın bölgesi halkının mücadelesi (XX. asrın başları)

  1. Tez No: 614078
  2. Yazar: SAMAT BEYŞEYEV
  3. Danışmanlar: PROF. DR. DÖÖLÖTBEK SAPARALİYEV
  4. Tez Türü: Yüksek Lisans
  5. Konular: Tarih, History
  6. Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
  7. Yıl: 2012
  8. Dil: Kırgızca
  9. Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
  10. Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
  11. Ana Bilim Dalı: Tarih Ana Bilim Dalı
  12. Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
  13. Sayfa Sayısı: 148

Özet

Магистрдик иште- Россия империясынын Кыргызстандагы колониалдык саясатына каршы ХХ кылымдын башында болуп өткөн окуялар, көтөрүлүштүн келип чыгуу себептери, тарыхый мааниси жана анын Нарын регионунун ар түрдүү аймактарында жүрүшү, өзгөчөлүктөрү, жыйынтыгы, андагы жергиликтүү калктын орду берилди. Россия империясынын Кыргызстандагы колониялдык эзүү саясаты, XX кылымдын башында аларга каршы калктын козголушу, андан кийинки ачык куралдуу көтөрүлүшкө жалпы жергиликтүү калк катышкандыгы белгилүү. Орто Азияда, анын ичинде Кыргызстанда да болуп өткөн окуялар, боштондук көтөрүлүштө Нарын өрөөнүндөгү калктын да өзгөчө орду бар экендиги шексиз. Бул окуялар мамлекетибизде азыркы учурга чейин ар кандай окумуштуулар тарабынан изилденгендигине карабастан, маселенин жаңыча, азыркы мезгилге жараша изилдөө зарылчылыгы келип чыгууда. Изилдөө ишинин мааниси- XX кылымдын башында Кыргызстан Россия империясынын колониясы болуп турган мезгилде Кыргызстанда империалисттик саясатка каршы ар кандай нааразычылыктар күч алган. Бул нааразычылыктардын жыйынтыгы калктын куралдуу көтөрүлүшкө чыгуусуна себеп болгон. 1916-жылы болуп өткөн бул көтөрүлүш, тарыхыбызда боштондук көтөрүлүш катары белгилүү. Ал эркиндик үчүн жана өзүлөрүнүн эгемен мамлекетин кайрадан тургузууга багытталган кыймыл болгон. Азыркыга чейин бул тема идеологиялык конъюктуранын басымы алдында болгондуктан бир далай бурмаланган бойдон калууда. Ал эми, бул көтөрүлүштө Нарын регионундагы калктын орду жетиштүү денгээлде изилдөөгө алына элек. Андыктан жаңыча иликтенген бул изилдөө Кыргызстан калкынын мындан аркы биримдигине, алардын басып өткөн жолун келечек муундардын билип жүрүүсү, алардын тарыхый аң-сезимин өстүрүп, мамлекетке болгон патриоттуулугун арттырууга багытталган. Магистрдик иштин изилдөө ыкмасы- Кыргызстанда анын ичинде Нарын регионунда болгон ХХ кылымдын башындагы боштондук көтөрүлүш тарыхый салыштырма ыкмасын колдонуу менен хронологиялык ырааттуулукта жана акыйкаттуу аналитикалык сын көз карашта изилдөөгө аракет жасалды. Изилдөө иш Киришүү бөлүмүнөн, теманы камтыган үч бөлүмдөн, Корутунду, Тиркеме, Колдонулган адабияттар жана булактар бөлүмүнөн түзүлөт. Магистрдик иштин Киришүү бөлүмүндө Россия империясынын жалпы эле, Орто Азияга болгон алгачкы умтулуулары, Россиянын Кыргызстанды каратып алуусу тууралуу жалпы маалымат, теманын тарыхнаамасынан сөз кылынат. 1-бөлүм- Россия империясынын Кыргызстандагы колониялдык саясаты- деп аталып, 1.1) Россия империясынын Кыргызстандагы, анын ичинде Нарындагы административдик-башкаруу системасы жана 1.2) Россия империясынын Кыргызстандагы, анын ичинде Нарын регионундагы жер жана салык саясаты- деген бөлүктөрдөн турат. Иштин 2-бөлүмүндө- ХХ кылымдын башында Кыргызстандагы, анын ичинде Нарындагы коомдук саясий абал тууралуу маалымат берилет. Ал: 2.1) Экономикалык жаңылыктар (чарбадагы өзгөрүүлөр) жана 2.2) Руханий жаңылыктар (билим берүү, маданий) тууралуу маалыматты камтыйт. Теманын негизги бөлүмү болгон, 3-бөлүм- Кыргызстанда жана анын ичинде Нарын аймагында улуттук боштондук кыймылдын жаралышы, жүрүшү- деп аталып, алгач, жалпы 3.1) Нааразычылыктардын пайда болушу, андан соң 3.2) Нарын аймагында 1916-жылдагы улуттук-боштондук көтөрүлүштүн жаралышы жана жүрүшү тууралуу маалымат берилип, аягында Нарын регионундагы А) Кочкор өрөөнү, Б) Жумгал өрөөнү, В) Нарын өрөөнү жана Г) Ак-Талаа өрөөнү өрөөнүндөгү калктын улуттук-боштондук көтөрүлүшү жана 3.3) Көтөрүлүштүн жыйынтыгы тууралуу маалымат берүүгө аракет кылдык. Изилдөө ишинин жыйынтыгы Корутунду менен соңуна чыгат. Архивдик материалдар (эскерүүлөр, протокол, указдар) жана сүрөттөр изилдөөнүн Тиркеме бөлүмүндө орун алган. Ал эми, Колдонулган адабияттар жана булактарда изилдөө учурунда колдонгон адабияттарды берилди.

Özet (Çeviri)

Yüksek Lisans Tezinde Rusya İmparatorluğu'nun Kırgızistan'daki sömürgeci siyasetine karşı XX yüzyılın başlarında meydana gelen olaylar, isyanın çıkış sebepleri, tarihi önemi ve onun Narın bölgesinin çeşitli yerlerindeki seyri, özellikleri, sonucu, onda yerli halkın rolü açıklanmıştır. XX yüzyılın başlarında Rusya imparatorluğu'nun Kırgızistan'daki sömürgecilik siyaseti, onlara halkın karşı çıkması ve 1916 yılında milli bağımsızlık için halkın topyekün isyana kalkışması bilinen tarihi olaylardır. Orta Asya'da, özelde ise Kırgızistan içinde gerçekleşen bu süreçte milli bağımsızlık amacıyla kalkışılan isyanda Narın bölgesindeki halkın da önemli bir yeri vardır. Bu olaylar geçmişte çeşitli bilim adamları tarafından araştırılmış olsa da günümüzde ortaya çıkan yeni bilgiler ışığında yeniden incelenerek değerlendirilmeye ihtiyaç duymaktadır. Araştırmamızın önemi, gerektiğince araştırmaya tabi tutulmayan, 'bağımsızlık isyanının içinde Narın bölgesi halkının rolü'nün ortaya konulması amaçlanmasından kaynaklanmaktadır. XX yüzyılın başlarında, Rusya imparatorluğu'nun bir sömürgesi durumunda olan Kırgızistan'da Rus İmparatorluğu'nun sömürgeci siyasetine karşı var olan çeşitli memnuniyetsizlikler güçlenmeye başlamıştır. Bu memnumiyetsizliklerin nihayetinde halkın isyan etmesine sebep olmuştur. 1916 yılında gerçekleşen bu isyan tarihimizde bağımsızlık isyanı olarak biliniyor. Bu isyanın amacı, bağımsızlığı elde etmek ve eğemen bir devlet kurmak olmuştur. Yakın zamana kadar bu konu ideolojik baskılar nedeni ile layıkıyle ele alınamadığından yeniden incelenmesi gerekmektedir. Bu isyanda Narın bölgesi halkının rolü yeterli düzeyde araştırılmamıştır. Dolayısıyla yeni bir bakış ile bundan sonraki dönemde birliğini koruma, tarihi gelecek nesillere aktarma, devletlerine bağlılık ve vatanseverlik bilincini geliştirmeye yönelen Kırgızistan halkının milli isyan dönemi tarihi olaylarını doğru olarak bilmesi hayati öneme sahiptir. Yüksek lisans tezinin hazırlanması sürecinde, Kırgızistan'da, Narın bölgesinde XX yüzyılın başlarında meydana gelen milli bağımsızlık hareketleri hakkında veri toplanırken tarihi karşılaştırma metodu kullanılmış, kronolojik devamlılığa özen gösterilmiş ve elde edilen veriler, objektif bir analitik bakış açısıyla değerlendirilmeye çalışılmıştır. Yüksek Lisans Tezi, Giriş, konuyu içeren üç bölüm, Sonuç, Ekler ve Biblliyografya bölümlerinden oluşmaktadır. Yüksek Lisans Tezinin giriş kısmında, Rusya imparatorluğu'nun Orta Asya'yı ele geçirme emelleri, Kırgızistan'ı ele geçirmesi hakkında genel bilgiler verilmekte ve konuyla ilgili araştırmalardan bahsedilmektedir. I.Bölümde Rusya İmparatorluğu'nun Kırgızistan'da ve özelde de Narın bölgesinde izlediği sömürgeci siyaseti ele alınmıştır. Bu başlık altında Rusya İmparatorluğu'nun Kırgızistan'da ve dolayısıyla Narın bölgesindeki yönetim anlayışı, vergi ve toprak siyaseti konuları alt başlıklar altında ortaya konulmuştur. Araştırmamızın II.Bölümünde XX yüzyılın başlarında Kırgızistan'daki, onun içinde Narın'daki sosyo-siyasi durum hakkında bilgi verilir. Bu bölüm ekonomi yenilikler ve manevi yenilikler (eğitim, kültürel) hakkında bilgi içerir. Konumuzun asıl kısmı olan III.Bölümde Kırgızistan'da ve onun içinde Narın bölgesinde bağımsızlık haraketinin ortaya çıkması, geçişi anlatılıp, memnuniyetsizliklerin ortaya çıkması, Narın bölgesinde 1916 yılındaki milli bağımsızlık isyanının ortaya çıkması ve seyiri hakkında bilgi verilerek, sonunda Narın bölgesi Koçkor vadisi, Cumgal vadisi, Narın vadisi ve Ak-Talaa vadisindeki halkın bağımızlık isyanı ve isyanın sonucu hakkında bilgi vermeye çalıştık. Araştırmamız Sonuç kısmıyla biter. Arşiv malzemeleri (hatıralar, protoköller, kararnameler) ve resimler tezimizin Ekler kısmında yer alıyor. Bibliyografya bölümünde araştırma esnasında kullandığımız kaynakları verdik.

Benzer Tezler

  1. Tez No

    614705

    Чүй өрөөнүнүн этносаясий тарыхы (XVIII кылымдын экинчи жарымы – XIXC кылым-дын аягы)

    Çüy bölgesinin etno─siyasi tarihi (XVIII yüz-yılın ikinci yarısı─XIX yüzyılın sonu)

    İSLAMBEK SULAYMANOV

    Yüksek Lisans

    Kırgızca

    Kırgızca

    2015

    TarihKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. DÖÖLÖTBEK SAPARALİYEV

  2. Tez No

    830389

    XX кылымдын башында россия империясынын кыргызстандагы келгин дыйкандардыжайгаштыруу саясаты

    XX.yüzyılın başında Rus İmparatorluğu'nun Kırgızistan'a göçmenleri yerleştirme politikası

    NURZADA IMANBEKOVA

    Yüksek Lisans

    Kırgızca

    Kırgızca

    2022

    TarihKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. ANVARBEK MOKEEV

  3. Tez No

    615555

    Kırgızistan'daki 1916 yılındaki bağımsızlık hareketinin tarihnamesi

    Кыргызстандагы 1916-жылдагы боштондук кыймылдын тарыхнаамасы

    ALİ RIZA YETER

    Doktora

    Türkçe

    Türkçe

    2015

    TarihKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. OSMAN YORULMAZ

  4. Tez No

    576205

    XIX кылымда Осмон империясы менен Россия империясынын Түркстандагы саясаты

    Xıx. asırdaki Osmanlı ve Rusya imparatorluklarının Türkistan siyaseti

    LENA ABDIKULOVA

    Yüksek Lisans

    Kırgızca

    Kırgızca

    2005

    TarihKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    DOÇ. DR. DÖÖLÖTBEK SAPARALİYEV

  5. Tez No

    736460

    Совет доорунда кыргыздардагы туугандык, уруулук жана жердешчилик байланыштарынын трансформацияланышы

    Sovyet döneminde Kırgızlarda akrabalık, kabilecilik ve hemşehrilik ilişkilerinin değişimi

    ASEL TOKTORALI KIZI

    Yüksek Lisans

    Kırgızca

    Kırgızca

    2022

    SosyolojiKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi

    Tarih Ana Bilim Dalı

    PROF. DR. CEENBEK ALIMBAEV

Geri Dön