Кыргызстандын экономикалык ɵнүгүү модели (теоретикалык аныктама)
Kırgızistan ekonomisinin gelişme modeli
- Tez No: 615538
- Danışmanlar: PROF. DR. TURAR KOİCHUEV
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Ekonomi, Economics
- Anahtar Kelimeler: iktisadi büyüme, iktisadi gelişme, gelişme modeli, Kırgızistan ekonomisi
- Yıl: 2012
- Dil: Kırgızca
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Ekonomi Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 190
Özet
Азыркы күндɵ постсоветтик экономикалардын ɵнүгүшү жана рынок экономикасынын калыптанышы туруксуз жана бирдей эмес ɵнүгүү шарттарында жүрүп жатат. Ушуга байланыштуу аталган мамлекеттердин алдында социалдык- экономикалык проблемаларды чечүү маселеси менен бирге экономикалык ɵнүгүү проблемаларын изилдɵɵнүн жаңы методологиялык жолдорун колдонуу зарылчылыгы пайда болду. Ошондой эле ɵлкɵнүн геоэкономикалык, тарыхый, жаратылыш, экономикалык жана башка ɵзгɵчɵлүктɵрүн эске алуу менен ɵлкɵнүн ɵзүнɵ таандык ɵнүгүү жолун аныктоо маселеси турат. Ошондуктан ɵнүккɵн ɵлкɵлɵрдүн тажрыйбасынын практикалык жана теоретикалык мааниси жогору. Кыргызстандын экономикалык ɵнүгүү моделин аныктоо үчүн чарбалык процесстерди башкарууда мамлекеттин маанисин жогорулатуу, социалдык чɵйрɵ проблемаларын чечүү, мамлекеттин жана жеке сектордун кызматташтыгын ɵнүктүрүү, улуттук кызыкчылыктарды, мамлекеттик бүтүндүүлүктү жана улуттук коопсуздукту коргоо сыяктуу багыттар теориялык жактан негизделиши керек. Диссертациялык изилдɵɵнүн максаты ɵлкɵнүн экономикалык шарттарын жана ɵзгɵчɵлүктɵрүн эске алуу менен экономикалык ɵнүгүү моделин түзүүнү теориялык жана методологиялык жактан негиздɵɵ болуп саналат. Белгиленген максатка ылайык постсоветтик мамлекеттердин экономикалык ɵнүгүүсүнүн ɵзгɵчɵлүгүн аныктоо, экономиканын учурдагы абалына баа берүү, чарбалык процесстерди башкарууда жана социалдык чɵйрɵнүн проблемаларын чечүүдɵ мамлекеттин кийлигишүүсүнүн зарылчылыгын негиздɵɵ, ɵлкɵдɵ экономикалык ɵнүгүү моделин ишке ашыруунун мүмкүнчүлүктɵрүн аныктоо, улуттук кызыкчылыктарды жана улуттук коопсуздукту аныктоо маселелери коюлган. Изилдɵɵнүн методологиялык негизин экономикалык теориянын методдору, системалык метод, статистикалык маалыматтардын салыштырмалуу анализи түзɵт, ошондой эле секторлор арасында байланыштарды изилдɵɵ үчүн КР УСК даярдаган «чыгаша-ɵндүрүш» таблицалары колдонулган. Изилдɵɵнүн жыйынтыгында экономикалык ɵнүгүүнүн теоретикалык- методологиялык аспектиси негизделди, ɵнүгүүнүн социалдык-экономикалык iv проблемалары жана аларды чечүүнүн жолдору аныкталды, экономикадагы секторлор аралык байланыштардын статистикалык эсептɵɵлɵрү жүргүзүлдү, социалдык проблемаларды чечүүдɵ жана чарбалык процесстерге мамлекеттин кийгилишүүсүнүн зарылчылыгы негизделди, ɵлкɵнүн экономикалык ɵнүгүүсүнүн теориялык модели, структурасы жана функциялары иштелип чыкты, экономикалык ɵнүгүү моделин ишке ашыруу мүмкүнчүлүгү каралды. Кыргызстан экономикасынын азыркы абалы, мамлекеттик, жеке сектордун, ɵлкɵнүн социалдык-экономикалык абалы, ɵлкɵнүн улуттук кызыкчылыктары, улуттук коопсуздугун изилдɵɵ аркылуу социалдык багыттагы экономиканын калыптанышынын зарылчылыгы аныкталды. Азыркы күндɵ мамлекеттин экономикадагы ролу абдан маанилүү болгондугуна карабастан, анын экономикадагы ролу, башкаруу жана процесстерди жɵнгɵ салууда иш жүзүндɵ жетишсиз болгондугу аныкталды. Экономикалык ɵнүгүү моделин калыптандырууда анын мааниси чоң экендиги далилденди. Аталган моделдин калыптанышы, экономикада иш жүзүнɵ ашыруу экономиканын ɵсүү жана ɵнүгүү деңгээли жетишсиз болгондуктан, экономика ɵнүгүүнүн белгилүү баскычтарынан ɵткɵндɵн кийин гана орун алат. Изилдɵɵнүн теоретикалык жана практикалык мааниси трансформациялык ɵзгɵрүүлɵр шартында экономикалык ɵнүгүүнүн ɵзгɵчɵлүгүнүн аныкталышы аркылуу кɵрсɵтүлүп, диссертацияда кɵрсɵтүлгɵн жыйынтык жана сунуштар экономиканы башкаруу практикасында колдонууга болот. Ал эми иштелип чыккан методологиялык негиздер бул багытта жүргүзүлгɵн изилдɵɵлɵрдɵ колдонулуп тереңдетилиши мүмкүн. Ачкыч сɵздɵр: экономикалык ɵсүү, экономикалык ɵнүгүү, экономикалык ɵнүгүү модели, Кыргызстан экономикасы.
Özet (Çeviri)
Günümüzde post-sovyet cumhuriyetlerinde piyasa ekonomisinin oluşması ve gelişmesi istikrarsız ve düzensiz büyüme koşullarında gerçekleşmektedir. Bu bağlamda söz konusu ekonomilerin gündeminde sosyal ve ekonomik sorunların çözümü önemli olmaktadır, özellikle ekonomik gelişme sorunlarını incelemede yeni metodolojik yaklaşımların kullanılması ve ülkenin jeoekonomik, tarihsel, doğal, ekonomik ve diğer özelliklerini dikkate alan, kendine özgü gelişme yolunun belirlenmesi önemli olmaktadır. Dolayısıyla gelişmiş ülkelerin bu konuda tecrübesi uygulama ve teorik açıdan büyük öneme sahiptir. İşte bu nedenle Kırgızistan ekonomisinin gelişmesi, kalkınma konusunun incelenmesi ve teorik yaklaşımlarının genelleştirilmesi ile beraber gelişme modelinin teorik gerekçesinin belirlenmesi gerekrmektedir. Kırgızistan ekonomisinin gelişme modelini belirleyebilmek için ekonominin yönetiminde ve sosyal sorunların çözümünde devlet müdahalesinin arttırılmasının teorik temele dayandırılması, devlet ve girişimcilik işbirliğinin oluşturulması, ulusal çıkarların, bütünlüğün ve güvenliğinin korunmasının yanı sıra iktisadi planlamanın uygulamaya geçilmesinin öneminin belirtilmesi gerekmektedir. Tez konusunun amacı ülke gelişme yolunun özellikleri ve koşullarını dikkate alarak, ekonomik gelişme modelinin oluşturulmasının teorik ve metodolojik temele dayandırılmasıdır. Belirtilen amaçlar doğrultusunda şu hedeflere ulaşılması söz konusu olmaktadır: post-sovyet cumhuriyetlerin kalkınma özelliklerin belirlenmesi; ekonominin genel durumunun değerlendirilmesi; sosyal sorunların çözümünde ve ekonomi yönetiminde devlet müdahalesinin öneminin ortaya konulması; ülkede teorik modelin uygulanabilirliğinin araştırılması; ulusal çıkarların ve güvenliğin belirlenmesi. Araştırmanın metodolojik temelini sistem yaklaşımı, istatistiki verilerin mukayaseli analizi oluşturarak, sektörlerarası bağlantıları incelemek amacıyla Kırgız Cumhuriyeti Milli İstatistik Komitesi'nin Girdi-Çıktı tabloları kullanılmıştır. Araştırma sonucunda kalkınmanın teorik ve metodolojik boyutu gerekçelendirilmiştir; kalkınmanın sosyal ve ekonomik sorunları tespit edilerek çözüm vi yolları belirlenmiştir; ekonomide sektörlerarası bağlantılarla ilişkili hesaplamalar sonucu ekonominin gelişmesinde ve sosyal sorunların çözümünde devlet müdahalesinin gerekçesi belirtilmiştir; ekonominin gelişmesinin teorik modeli hazırlanarak, model yapısı ve fonksiyonları belirlenmiştir; söz konusu modelin ülke koşullarında uygulanabilirliği tespit edilmiştir. Kırgızistan ekonomisinin, devlet ve özel sektörün durumu, ülkenin ulusal çıkarlar ve güvenlik konularının incelenmesi ile piyasa ekonomisinin sosyal yönlü olması gerektiği belirlenmiştir. Günümüzde devletin ekonomideki rolü önemli olmasına rağmen, devletin yönetim süreçlerine katılımı yetersiz kalmaktadır. Modelin oluşumunda devletin rolünün önemli olduğu tespit edilmiştir. Söz konusu modelin oluşumu ve uygulamaya konulması için ekonominin belli bir gelişme ve büyüme düzeyinden sonra mümkün olacaktır. Tezin teorik ve pratik açıdan önemi dönüşüm koşullarında iktisadi kalkınmanın özelliklerinin belirlenmesi ile gösterilmektedir. Elde edilen sonuçlar ve öneriler ekonomi yönetimi uygulamasında kullanılabilir. Bunun dışında geliştirilen metodolojik yaklaşımlar ve elde edilen sonuçlar bu konuda yapılacak araştırmalarda geliştirilerek, genişletilebilir.
Benzer Tezler
- Кыргызстанда финансы-кредит системасы: абалы, көйгөйлөрү жана өнүгүүсү
Kırgızistan'daki finans kredi sistemi: Durumu, sorunları ve gelişmesi
CAYNAGÜL KIDIRALİEVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2013
EkonomiKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
PROF. DR. CUSUP PİRİMBAYEV
- Küreselleşme sürecinde Kırgızistan ekonomisinde rekabet gücü oluşturma ve geliştirme sorunları
Ааламдашуу процессинде кыргызстандын экономикасында атаандаштык чөйрө түзүү жана өнүктүрүү маселеси
KIYALBEK AKMOLDOEV
Doktora
Türkçe
2013
EkonomiKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
PROF. DR. JUSUP PİRİMBAEV
- Өлкөнү өнүктүрүү стратегиясында региондордун орду: кыргызстандын мисалында
Ülkenin kalkınma stratejisinde bölgesel kalkınmanın rolü
NURBAKIT ASANAKUNOV
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
EkonomiKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİktisat Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. DAMİRA CAPAROVA
PROF. DR. TURAR KOYÇUEV
- Işgücü piyasasındaki kalıcı ve geçici şokların analizi: Kırgızistan örneği
Эмгек рыногундагы убактылуу жана туруктуу шоктордун анализи: кыргызстан мисалында
AKAK ŞARŞENKADIROVA
Yüksek Lisans
Kırgızca
2021
EkonomiKırgızistan-Türkiye Manas ÜniversitesiYRD. DOÇ. DR. DAMİRA BAYGONUŞOVA
- Karşılaştırmalı medya sistemleri modeli çerçevesinde Kırgızistan basınının analizi
Салыштырмалуу медиа системасы моделинин алкагындагы Кыргызстан басма сөзүнүн анализи
ASEL MOKONOVA
Yüksek Lisans
Türkçe
2019
GazetecilikKırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesiİletişim Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. DR. GÖKÇE YOĞURTÇU