Kolektif siyasi belleğin televizyon dizilerinde inşası ('Hatırla sevgili' dizisi üzerine bir örnek olay incelemesi)
Коомдук саясий эс тутумдун телесериалдарда калыптануусу ('хатырла, севгили' сериалынын мисалында анализ жүргүзүү)
- Tez No: 615591
- Danışmanlar: DOÇ. DR. CENK DEMİRKIRAN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: İletişim Bilimleri, Communication Sciences
- Anahtar Kelimeler: Kolektif bellek, hatırlama, tarih, yeniden inşa, siyasi, ideolojik
- Yıl: 2015
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: İletişim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 467
Özet
Toplumun ayrılmaz bir parçası konumunda olan televizyon toplumsal yaşamda kitle iletişim aracı olarak tartışılmaz bir role sahiptir. Televizyonda yayınlanan dizi filmler kitleleri hatta neredeyse toplumun bütününü televizyon karşısında geçirmiş, yayın saatlerinde kendisine bağlamıştır. Bu durum televizyon dizilerinin ele aldıkları konu itibarıyla toplumu nasıl kendisine çektiğini ortaya koymaktadır. Televizyon dizileriyle, toplum kültürel değerleri, gelenekleri, geçmişte yaşanmışlıklarıyla bir noktada kendisini görmekte, hatırlamakta ve kolektif belleği canlanmaktadır. Geçmişin unutulmaya yüz tuttuğu bir noktada televizyon dizilerinin, yakın geçmişi, özellikle de geçmişte yaşanan siyasi ve ideolojik acı olayları konu olarak ele almasıyla, hem geçmişin hatırlanması hem de yeni nesillerin merakını uyandırması açısından ilgi odağı haline geldiği görülmektedir. Bir toplumun siyasi ve ideolojik geçmişinin televizyon dizileriyle yeniden kurgulanarak sunulması, topluma hatırlatma ve kolektif bellek inşa etme bağlamında geçmişin konu olarak ele alınması dikkatleri, tarih içerikli televizyon dizilerine çevirmiştir. Televizyonun bireye değil, topluma veya kitlelere hitap etmesi özelliğiyle televizyon dizileri aracılığıyla kolektif belleğin inşasının güncel bir konuma yerleştiği görülmektedir. Türkiye'nin yakın siyasi tarihi siyasi ve ideolojik toplumsal olaylarla ve acı hatıralarla doludur. Bu olayların ele alınması Türk toplumuna yakın siyasi tarihini hatırlatmakla birlikte kolektif belleği canlı tutmakta ve inşa etmekte olduğu söylenebilir. Bu çalışmadaki amacımız televizyon dizileriyle tarihin yeniden kurgulanarak kolektif belleğin inşa edildiğini“Hatırla Sevgili”dizisi örneğiyle ortaya koymaktır. Çalışmamızda örnek olarak aldığımız“Hatırla Sevgili”dizisi Türkiye'nin yakın siyasi tarihini konu almaktadır. Toplumun yaşadığı acılar, siyasi ve ideolojik olaylar yeniden kurgulanarak izleyicilerin karşısında çıkarılmış, oluşturduğu gündemle büyük ilgi görmüştür. Dizi 2006 yılında yayına başlamasıyla birlikte büyük bir izleyici kitlesine ulaşmıştır. Dizide Türkiye'nin yakın siyasi tarihi yeniden kurgulanarak ortaya konulmaktadır.“Hatırla Sevgili”dizisinin örnek olarak alındığı tezin birinci bölümünde kolektif bellek ve hatırlama çerçevesinde bellek ve hatırlama kavramları, kolektif bellek, v iletişimsel ve kültürel bellek, siyasi ve ideolojik bellek ve medya belleği ele alınmakta, konuyla ilgili yaklaşımlara ve görüşlere yer verilmektedir. Belleğin bireysellikten ziyade kolektif bir özellik taşıdığı üzerinde durularak siyasi ve ideolojik içerikli olduğuna dikkat çekilmektedir. Kolektif bellekte hatırlama faktörleri üzerinde durularak kolektif belleği oluşturan faktörler ortaya konulmakla birlikte, söylem-ideoloji ilişkisi, etnometodoloji, sembolik etkileşim ve hermenötiğe değinilmektedir. İkinci bölümde Türkiye'nin yakın siyasi tarihini konu alan“Hatırla Sevgili”dizisinde üzerinde durulan siyasal ve toplumsal olaylar“Türkiye'de 1946-1980 Yılları Arası Yakın Siyasi Tarihteki Gelişmeler”başlığı altında Türkiye'nin yakın siyasi tarihi ikinci el kaynaklara dayanılarak ele alınmaktadır. Bu bölüm, dizide yer Türkiye'nin yakın siyasi tarihe ve bu süreçte yaşanan siyasal, ideolojik ve toplumsal olaylara açıklık getirmek için bir dayanak teşkil etmektedir. Bu bölümde dizide konu edilen tarihi olaylar yine dizinin paralelinde üç aşamalı olarak ele alınmaktadır. Birinci aşama, Türkiye'nin çok partili hayata geçiş ve Menderes dönemini içermektedir. 1960 darbesiyle Yassıada mahkemeleri ve Menderes'in idamını, ikinci aşamada 1971 muhtırası süreci ve yaşanan siyasal, ideolojik ve toplumsal olaylar, Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının idamı, Mahir Çayan ve arkadaşlarının öldürülmesini içerir. Üçüncü aşamada ise 1980 darbesine giden süreçte yaşanan siyasal, ideolojik ve toplumsal olaylar ve darbe sonrası apolitik dönem konu edilmektedir. Üçüncü bölüm tezin çözümleme (analiz) kısmını oluşturmaktadır. Çözümlemede örnek olarak alınan“Hatırla Sevgili”dizisindeki diyaloglarda yer alan siyasi ve ideolojik söylemler üzerinde yapılmıştır. Yapılan çözümlemede, her üç aşamada geçen ilgili diyaloglar alınarak Fairclough, Wodak ve Van Dijk'in ortak yaklaşımları çerçevesinde eleştirel söylem çözümlemesi yapılmaktadır. Çözümlemede, söylemlerle tarihin nasıl yeniden kurgulandığı ve bu kurguyla kolektif bellek inşa edildiği ortaya konulmaktadır. Diğer taraftan Fairclough'un eleştirel söylem çözümlemesi çerçevesinde, söylemlerde verilen ideolojik mesajlarla inşa edilmek istenen kolektif bellek çözümlenerek açığa çıkarılmaktadır. Özetle, tezde televizyon dizileriyle geçmiş yeniden kurgulanarak kolektif bellek inşa edildiği ortaya konulmaktadır.
Özet (Çeviri)
Коомдун ажырабас бөлүгү катары орун алган телекөрсөтүү коомдук турмушта массалык маалымат каражаты катары талашсыз ролго ээ. Teледе көрсөтүлгөн сериалдар массаларды, атүгүл бүткүл коомду телевизордун маңдайына отургузуп, трансляция сааттарында өзүнө байлап койгон. Бул жагдай телесериалдардын аларда каралган тема менен коомду кантип өзүнө тартканын далилдейт. Teлесериалдардын жардамы менен коом маданий баалуулуктарды, салттарды, өтмүштө болуп өткөндөр менен бирге бул сериалдарда белгилүү формада өзүн көрөт, эскерүүлөрү жанданат жана маалымат ээси болот. Өтмүш унутула баштаган чекитте телесериалдар жакынкы өтмүштү, айрыкча өтмүштө болуп өткөн саясий-идеологиялык кайгылуу окуяларды тема катары карап, өтмүштүн эскерилиши жагынан да, жаңы муундардын кызыгуусун ойготуусу жагынан да көңүл чордонуна айланат. Бир коомдун саясий-идеологиялык өтмүшү тeлесериалдардын жардамы менен кайра жасалып, тартууланышы коомдо эскертүү, коомдук эс тутумду калыптандыруу жана маалымдоо жагынан телекөрсөтүүнүн канчалык маанилүү роль ойногонун билдирет. Teлекөрсөтүүнүн жеке адамга эмес, коомго жана массаларга кайрылуу өзгөчөлүгү жагынан тeлесериалдар аркылуу коомдук эс тутумду калыптандыруу олуттуу темага айланат. Tүркиянын жакынкы сясий тарыхында саясий-идеологиялык коомдук окуялар жана кайгылуу эскерүүлөр толтура. Бул окуяларды карап чыгуу түрк коомуна жакынкы сясий тарыхты эстетүү менен бирге коомдук эс тутумун калыптандырууда таасирлүү болуп баратат. Бул иштеги максатыбыз тeлесериалдардын жардамы менен тарыхтын кайра чагылып, саясий-коомдук эс тутумду калыптандырганын“Хатырла, севгили”сериалынын мисалында далилдөө. Иште мисал катары алынган“Хатырла, севгили”сериалында Tүркиянын жакынкы сясий тарыхы сүрөттөлөт. Коомдун башынан өткөн кайгы, саясий-идеологиялык окуялар кайра жасалып, көрүүчүлөргө тартууланып, өзү жараткан резонанс менен чоң кызыгууну туудурду. Сериал 2006-жылы көрсөтүлө баштап, vii көрүүчүлөрдү телевизордун маңдайына кулпулап салган. Сериалда Tүркиянын жакынкы саясий тарыхы кайра чагылышы менен тартууланган.“Хатырла, севгили”сериалында мисал катары алынган диссертациянын биринчи бөлүмүндө жеке эс тутумдан коомдук эс тутумга өтүү жана эскерүү рамкасында эс тутум жана эскерүү түшүнүктөрүнүн ичинде жеке, коомдук, коммуникативдик жана маданий, саясий-идеологиялык эс тутум жана медиа эс тутуму каралган, темага байланыштуу мамиле жана пикирлерге орун берилген. Эс тутумдун жекеден көбүрөөк коомдук өзгөчөлүккө ээ экенине басым жасалып, саясий-идеологиялык мазмунда экенине көңүл бурулган. Бул бөлүмдө жеке жана коомдук эс тутумда эскерүү факторлоруна басым жасалып, жалпы эс тутумду калыптандырган факторлор тартууланган Экинчи бөлүмдө Tүркиянын жакынкы саясий тарыхын тема кылган“Хатырла, севгили”сериалында басым жасалган саясий жана коомдук окуялар“Tүркияда 1946-1980 жылдардагы Жакынкы саясий-тарыхый окуялар”аталышы астында Tүркиянын жакынкы саясий тарыхы китептертен алынган булактарга таянылап каралган. Бул бөлүм сериалда орун алган саясий тарыхка жана бул жараянда болуп өткөн саясий жана коомдук окуяларга тактык киргизүү үчүн таяныч чекитин түзөт. Үч баскычтан турган сериалда биринчи баскыч Tүркиянын көп партиялуу турмушка өтүү жана Мендерес мезгили, 1960-жылкы төңкөрүш менен Мендерестин өлүм жазасына тартылышы, экинчи баскычта 1971-жылкы эскерткич мезгили жана болуп өткөн саясий жана коомдук окуялар, Дениз Гезмиш менен досторунун өлүм жазасына тартылышы, Maхир Чаян менен досторунун өлтүрүлүшү, үчүнчү баскычта болсо 1980-жылкы төңкөрүшкө алып барган жараянда болуп өткөн саясий жана коомдук окуялар сүрөттөлгөн. Үчүнчү бөлүм диссертациянын чечмелөө (анализ) бөлүгүн түзөт. Чечмелөөдө мисал катары алынган“Хатырла, севгили”сериалындагы диалогдордо орун алган саясий-идеологиялык туюнтмалар аркылуу берилген.. Берилген чечмелөөдө үч баскычта тең өткөн тиешелүү диалогдор алынып, Фэйркло, Водак жана Ван Дейктин орток мамилелеринин рамкасында сынчыл туюнтмалар ачыкка чыккан. Анализде туюнтмалар менен тарыхтын кантип кайра чагылдырылганы жана бул реконструкциянын жардамы менен коомдук эс тутумдун кантип калыптандырылганы тартууланат. Экинчи жагынан, Фэйрклонун сынчыл туюнтма анализине карата идеологиялык мамиле рамкасында туюнтмаларда берилген идеологиялык чакырыктардын жардамы менен жаңы муундарда калыптандырылышы керек болгон коомдук эс тутум анализ кылынып, далилденет. Кыскача айтканда, диссертацияда телекөрсөтүүнүн коомдук эс тутумду калыптандыруудагы ролу, телесериалдардын жардамы менен өтмүштү кайра жасаса боло турганы жана сериалда орун алган туюнтмалардын жардамы менен коомдук эс тутумду калыптандыруу мүмкүн экени аычкка чыгарылат. Aчкыч сөздөр: коомдук эс тутум, эскерүү, тарых, кайра тургузуу, саясий, идеологиялык.
Benzer Tezler
- Toplumsal travmaların izinde: 2000 sonrası Türk sinemasında gayrimüslim anlatıları
Tracing the social traumas: Non-muslim peoples representation in Turkish cinema after 2000
BAGER GÜLMEZ
Yüksek Lisans
Türkçe
2021
Sahne ve Görüntü SanatlarıMarmara ÜniversitesiRadyo Televizyon ve Sinema Ana Bilim Dalı
PROF. DR. SERPİL KIREL
- Reconstruction of collective memory and memory of place: From Hergelen Square to Melike Hatun Mosque
Kolektif belleğin ve yer belleğinin yeniden inşası: Hergelen Meydanı'ndan Melike Hatun Camisi'ne
HATİCE KÜBRA ATA ARSLAN
Yüksek Lisans
İngilizce
2021
MimarlıkOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
PROF. DR. FATMA CÂNÂ BİLSEL
- Spatial construction of collective memory through celebrations: Anniversaries of İzmir's liberation day
Kutlamalar yoluyla kolektif belleğin mekansal inşası: İzmir kurtuluş günü yıldönümleri
BİLGE KARAKAŞ
Doktora
İngilizce
2024
MimarlıkOrta Doğu Teknik ÜniversitesiMimarlık Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MUSTAFA HALUK ZELEF
- Mekân ve belleğin sürekliliğinde kiliselerin rolü, Yeşilköy Köyiçi örneği
The role of churches in the continuity space and memory, the case of Yeşilköy Köyiçi
YASEMİN BOZKURT
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
Şehircilik ve Bölge PlanlamaMimar Sinan Güzel Sanatlar ÜniversitesiŞehir ve Bölge Planlama Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. YAŞAR DİLEK ERBEY
- Kadro dergisinden Ekşi Sözlüğe kolektif bellekte Osmanlı İmparatorluğu
Ottoman Empire in collective memory from Kadro journal to Ekşi Sözlük
SÜMEYRA ÇALIŞKAN
Doktora
Türkçe
2023
GazetecilikAnkara Hacı Bayram Veli ÜniversitesiGazetecilik Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. EROL İLHAN