Musanıñ ilk kitabı: İnceleme - metin - dizin - tıpkıbasım
Мусанын биринчи китеби: Анализ- Текст - Каталог - Факсимиле
- Tez No: 615590
- Danışmanlar: PROF. DR. GÜLDEN SAĞOL YÜKSEKKAYA
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Türk Dili ve Edebiyatı, Turkish Language and Literature
- Anahtar Kelimeler: Tevrat, Yaratılış, Kıpçak Türkçesi, Musa'nın İlk Kitabı, Hz. Musa
- Yıl: 2016
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Türkoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Belirtilmemiş.
- Sayfa Sayısı: 670
Özet
Kıpçak Türkçesi farklı iki coğrafyada kullanılmıştır. Bir taraftan 13 - 15. yüzyıllarda Altın Orda Devletinin içerisinde bugünkü Rusya, Ukrayna ve Kafkaslarda yaşayan Kıpçakların dili olmuş, burada İtalyan ve Almanlar tarafından yazılan Kodeks Kumanikus (Codex Cumanicus) adlı özel eseri oluşturmuş, diğer taraftan yine bu coğrafyada uzun asırlar Ermeni harfleriyle gelişmiş bir yazı dili meydana getirmiş, bir diğer taraftan da Müslüman Memluk Kıpçaklarının edebî dili olarak 13. yüzyılın ortalarından 16. yüzyılın başlarına kadar Mısır ve Suriye'de konuşma dili yanında yazı dili olarak devam etmiştir. Bu üç farklı topluluğun dili arasında bazı fonetik ve biçimsel farklılıklar bulunmaktadır. Ayrıca Kuzey Kıpçak Türkçesinin çoğunlukla Hristiyanlıkla ilgili metinler içermesi Güney Kıpçak Türkçesiyle kelime hazinesi bakımından ayrılmalarına sebep olmuştur. Elinizdeki tezde 1819 yılında, Astrahan'da basılmış olan“Musanıŋ İlk Kitabı”adlı eser incelenmiştir. Metin Arap harfleriyle yazılmıştır. 236 sayfa, 50 fasıldan oluşan kitap Yuhanna Mitçil tarafından daktilo edilmiştir. Eser Kıpçak Türkçesi özellikleri taşımaktadır. Eserin H. Brunton'un yardımcısı olarak 1803 yılında Karas'ta çalışmaya başlayan Charles Fraser tarafından tercüme edildiği tahmin edilmektedir. Fraser; Karayca, Astrahan ve Orenburg Kıpçakçasını öğrenerek Ali Ufki'nin (Wojciech Bobowski) Osmanlıca çevirisini temel alarak Yaratılış eserini yani“Musanıŋ İlk Kitabı”adlı eserini ortaya koymuştur. Eserin ilk ve son sayfalarında“Natsionalnaya biblioteka imeni Ahmet-Zaki Velidi”(Ahmet-Zaki Velidi adındaki milli kütüphane) ve“Biblioteka Başkurdistan ........”mührü bulunmaktadır. Tez, İnceleme - Metin - Dizin - Tıpkıbasım olmak üzere dört ana bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında Kıpçaklar ve Kıpçak Türkçesi hakkında bilgi verilmiş, incelenen eserin dinî bir metin olması nedeniyle Tevrat ve Tevrat'ın ilk bölümü olarak bilinen Yaratılış'a değinilmiştir. Bu bilgilerin ardından“Musanıŋ İlk Kitabı”adlı eser üzerinde durulmuştur. Birinci bölümde metnin ses ve şekil bilgisi özellikleri metinden örneklendirilerek verilmiş ve metinde karşılaşılan imla özelliklerine değinilmiştir. Eser genel olarak Kıpçak Türkçesi özellikleri taşısa da Oğuzca unsurlara da rastlanmaktadır. İkinci bölümde Arap harfleriyle yazılmış olan eserin transkripsiyonu yapılmıştır. Metin 50 fasıldan oluşmaktadır ve fasıllardaki her cümle kendi içerisinde numaralandırılmıştır. Metnin transkripsiyonu sırasında fasıl ve cümle numaraları muhafaza edilmiştir. Üçüncü bölümde dizin yer almaktadır. Dizin oluşturulurken“TürkSözDiz”adlı program kullanılmıştır. Metnin orijinalindeki sayfa numaraları ile cümle numaralarının esas alındığı dizinde bütün kelimeler anlamlandırılmış ve bütün birleşik yapılar gösterilmiştir. İki ayrı biçimde yazılan kelimeler arasında gönderme yapılmıştır. Sonuç bölümünde çalışma bütün olarak değerlendirilmiş ve çalışmadan elde edilen bulgulara değinilmiştir. Sonuç bölümünün ardından kaynakça verilmiştir. Dördüncü bölümde metin üzerinde farklı disiplinlerde çalışma yapılabilmesi için tıpkıbasımı verilerek çalışma tamamlanmıştır.
Özet (Çeviri)
Кыпчак түркчөсү эки башка географиялык алкакта колдонулган. Бир тараптан 13-15-кылымдарда Алтын Ордо мамлекетине караштуу азыркы Орусия, Украина жана Кавказда жашаган кыпчактардын тарабынан колдонулуп, италиялыктар жана немецтер тарабынан жазылган“Кодекс Куманикус”(Codex Cumanicus) чыгармасынын тили болуп, ушул эле чөлкөмдө узун убакка чейин армян тамгасы менен өнүккөн адабий тилди жаратса; башка тараптан, мусулман мемлуктук кыпчактардын адабий тили катары 13-кылымдын ортолорунан 16-кылымдын башына чейин Эгипетте жана Сирияда оозеки тил катары гана эмес жазуу тили катары да жашоосун уланткан. Бул үч турдүү ар башка коомдун тилдеринде кээ бир фонетикалык жана морфологиялык өзгөчөлүктөр кездешет. Өзгөчө түндүк кыпчак тилинде христиандыкка байланыштуу тексттердин жазылышы түштүк кыпчак тилинен сөздүк курам тарабынан айырмаланышына алып келген. Бул иште 1819-жылы Астраханда жарыяланган“Musanıŋ İlk Kitabı”аттуу илимий эмгек колго алынган. Аталган китеп арап алфавити менен жазылган. 236 беттен жана 50 баптан турат. Бул эмгек Юханна Митчил тарабынан машинкада терилген басма тамгалар менен даярдалган. Аталган эмгек кыпчак тилинин өзгөчөлүктөрүн камтыйт. Чыгарма Х.Брутондун жардамы менен 1803-жылы Караста иштеп баштаган Чарльз Фрейзер тарабынан которулганы болжолдуу түрдө айтылат. Фрейзер Карайча, Астрахань жана Оренбург кыпчак тилин үйрөнүп Али Бейдин Осмон тилине котормосуна таянуу менен жергиликтүү калктын жазуу тилине жакын болгон Жаратылыш чыгармасын тагыраак айтканда“Musanıŋ İlk Kitabı”деп аталган эмгекти жараткан. viii Чыгарманын алгачкы жана соңку беттеринде“Natsionalnaya biblioteka imeni Ahmet-Zaki Velidi”(Ахмет Заки атындагы улуттук китепкана) жана“Башкырстан китепканасы .................................”мөөрү басылган. Булиш анализ-текст-каталог-факсимиле болуу менен төрт негизги баптан турат. Иштин Киришүү бөлүмүндө кыпчактар менен кыпчак тили тууралуу маалымат камтылган. Өзгөчө иликтөөгө алынган чыгарма диний багытта болгондуктан Тоорат жана Тоораттын биринчи бөлүмү катары белгилүү болгон Жаратылышка таянып жазылган. Бул маалыматтардан кийин иликтөөгө алынган“Musanıŋ İlk Kitabı”аттуу чыгарма тууралуу сөз болот. Иштин биринчи бөлүмүндө тексттин тыбыштык жана морфологиялык өзгөчөлүктөрү тексттен алынган мисалдар аркылуу берилип, тектте кездешкен орфографиялык өзгөчөлүктөргө да орун берилди. Жалпысынан алып караганда, чыгарма кыпчак тилинин өзгөчөлүктөрүн алып жүргөнүнө карабастан, огуз элементтерин да кезиктиребиз. Иштин экинчи бөлүмүндө араб тамгалары менен жазылган чыгарманын транскрипциясы берилди. Аталган текст 50 баптан турат. Баптарда кезиккен ар бир сүйлөм катар номерин алган. Текст транкрипцияланганда баптардын жана беттердин катар номерлери өзгөртүүсүз берилди. Үчүнчү бөлүмдө каталогго орун берилди. Каталогду тузүп жатканда“TürkSözDiz”аттуу программа колдонулду. Текттин түп нускасындагы беттер жана сүйлөмдөрдүн номерлери негиз катары алынып тузүлгөн каталогдо бардык сөздөрдун маанилери берилди жана бардык бириккен түзүлүштөр көрсөтүлдү. Эки түрдүү жазылган сөздөр шилтемелер аркылуу белгиленди. Корутунду бөлүмүндө иш баштан-аяк колго алынып изилденди жана изилдөөнүн натыйжасында чыгарылган жыйынтыктарга көңүл бурулду. Корутундудан кийин колдонулган булактар көрсөтүлдү. Төртүнчү бөлүмдө тексттин үстүндө ар тараптуу изилдөөлөрдү жүрүузө билиш үчүн тексттин факсимилеси жайгаштырылып иш жыйынтыкталды. Ачкыч сөздөр: Тоорат, Жаратылыш, Кыпчак тили, Мусанын биринчи китеби, Муса Азиретлери.
Benzer Tezler
- Ahmet Sarı öykücülüğü üzerine bir inceleme
A review on story telling of Ahmet Sari
SEÇİL KARATOY KÜÇÜKCERAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
Türk Dili ve EdebiyatıNecmettin Erbakan ÜniversitesiTürk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ABDULLAH HARMANCI
- Erken Hristiyan ve ilk Bizans resim ve kabartma sanatında kaynak ve okullar (2 cilt)
Sources and school of painting and sculpture during the early Christian and first Byzantine period
AHMET MEHMET KİPMEN
- Hz. Musa'nın halefi Yeşu ve Yeşu Kitabı
Moses' successor Joshua and the Book of Joshua
SULTAN BULUT
Yüksek Lisans
Türkçe
2022
DinDokuz Eylül ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. ALİ İHSAN YİTİK
- Semantic argument classification and semantic categorization and semantic categorization of Turkish existential sentences using support vector learning
Türçe varoluşsal cümlelerin destek vektör makineleri kullanılarak anabilimsel argüman sınıflandırılması ve anlambilimsel gruplanması
AYLİN KOCA
Yüksek Lisans
İngilizce
2004
Bilgisayar Mühendisliği Bilimleri-Bilgisayar ve Kontrolİhsan Doğramacı Bilkent ÜniversitesiBilgisayar Mühendisliği Ana Bilim Dalı
PROF. VAROL AKMAN
- Tevrat, İnciller ve Kuran-ı Kerim'e göre aile kavramı
The family in the Old Testament, New Testament and Qur'an
ZEYNEL ABİDİN ATAŞALAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2008
DinKahramanmaraş Sütçü İmam ÜniversitesiFelsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
YRD. DOÇ. HAMZA KARAOĞLAN