Lise öğrencilerinde internet bağımlılığını önlemeye yönelik bilişsel davranışçı yaklaşıma dayalı psiko-eğitim programının geliştirilmesi ve etkililiğinin değerlendirilmesi
Developing and evaluating internet addiction prevention psycho-education program based on cognitive-behavioral approach for high school students
- Tez No: 617022
- Danışmanlar: PROF. DR. DİĞDEM MÜGE SİYEZ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Eğitim ve Öğretim, Psikoloji, Education and Training, Psychology
- Anahtar Kelimeler: İnternet bağımlılığı, bilişsel davranışçı yaklaşım, psiko-eğitim, Internet addiction, cognitive behavioral approach, psycho-education
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Eğitim Bilimleri Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 239
Özet
Bu araştırmanın temel amacı internet bağımlılığını önleme ile ilgili lise öğrencilerine ve ebeveynlerine yönelik bilişsel-davranışçı yaklaşıma dayalı psiko-eğitim programlarının geliştirilmesi ve etkililiğinin incelenmesidir. Araştırmanın amacı doğrultusunda lise öğrencilerine yönelik 8 oturumluk, ebeveynlerine yönelik 4 oturumluk psiko-eğitim programı geliştirilmiştir. Araştırmada programın etkililiğini test etmede nicel ve nitel yöntemlerin birlikte kullanıldığı iç içe desen kullanılmıştır. Araştırmanın nicel boyutunda 2x3 yarı deneysel desen kullanılarak psiko-eğitim programlarının etkililiği test edilmiştir. Araştırmanın nitel boyutunda deney gruplarında yer alan lise öğrencileri ve ebeveynler ile odak grup görüşmesi yapılmıştır. Araştırmada veri toplama araçları olarak öğrenciler için İnternet Bağımlılık Ölçeği, Young İnternet Bağımlılık Ölçeği, İnternette Bilişsel Durum Ölçeği, İletişim Becerileri Ölçeği, Kişisel Bilgi Formu, Oturum Değerlendirme Formu ve Grup Görüşme Formu; ebeveynler için Aile - Çocuk İnternet Bağımlılık Ölçeği, Problem Davranış Ölçeği - Anne Baba Formu- Başa Çıkma, Ebeveyn Kişisel Bilgi Formu, Oturum Değerlendirme Formu ve Grup Görüşme Formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde tekrarlayan ölçümler için ANOVA, çok değişkenli ANOVA (MANOVA) ve içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmanın nicel boyutundan elde edilen bulgular, Deney 1 ve Deney 2 gruplarının Kontrol 1 ve Kontrol 2 gruplarına göre internet bağımlılığı ve internette bilişsel durum ölçeği puan ortalamalarında anlamlı düzeyde düşüş olduğunu ve bu düşüşün izleme testinde de korunduğunu; iletişim becerileri puan ortalamalarında anlamlı düzeyde bir artış olduğunu fakat bu artışın izleme değerlendirmesinde korunamadığını göstermektedir. Ayrıca, Deney 1 ve Deney 2 grubunun ebeveynlerinin Kontrol 1 ve Kontrol 2 grubunun ebeveynlerine göre çocuklarının internet bağımlılık düzeylerine ilişkin değerlendirmelerinde anlamlı düzeyde bir düşüş olduğu ve bu düşüşün izleme değerlendirmesinde de korunduğu; ebeveyn psiko-eğitim programına katılan Deney 1 grubunun ebeveynlerinin Deney 2, Kontrol 1 ve Kontrol 2 gruplarının ebeveynlerine göre problem çözme becerilerinde anlamlı düzeyde bir artış olduğu ve bu artışın izleme değerlendirmesinde de korunduğu belirlenmiştir. Araştırmanın nitel boyutundan elde edilen bulgular, internet bağımlılığını önlemeye yönelik bilişsel-davranışçı yaklaşıma dayalı psiko-eğitim programının içeriğinin yeterli olduğunu, programa katılmanın internet kullanım düzeylerini azalttığını, sosyalleşmelerine katkı sağladığını, programda kullanılan etkinliklerin ve materyallerin yararlı ve eğlenceli olduğunu, program süresinin yeterli olduğunu, grup liderinin etkili grup yönetim becerisine sahip olduğunu göstermektedir. Ayrıca ebeveyn psiko-eğitim programının internet kullanım süresinin azalmasına, ebeveyn-ergen ilişkilerinin iyileşmesine ve yapılan hataların fark edilmesine katkı sağladığını; program süresinin yeterli olduğunu, grup liderinin donanımlı olduğunu, etkili iletişim becerilerine sahip olduğunu ortaya koymaktadır. Sonuç olarak, internet bağımlılığını önlemeye yönelik bilişsel-davranışçı yaklaşıma dayalı psiko-eğitim programının öğrencilerin internet bağımlılık düzeylerini ve internette bilişsel durum ölçeği puanlarını düşürmede etkili olduğu, bu programın ebeveyn psiko-eğitim programı ile eş zamanlı olarak uygulanmasının programın etkililiğini daha fazla arttırdığı belirlenmiştir.
Özet (Çeviri)
The aim of this research is to develop psycho-education programs based on cognitive-behavioral approach for prevention of Internet addiction for high school students and their parents and to examine the effects of the programs. For this purpose, an 8-session psycho-education program for high school students and a 4-session psycho-education program for their parents were developed. In this study, the embedded design, a combination of quantitative and qualitative methods, was used to test the effectiveness of the program. In the quantitative dimension of the research, the effectiveness of the psycho-education programs was tested using 2x3 quasi-experimental design. In the qualitative dimension of the research, focus group interviews were conducted with high school students and parents in the experimental groups. In the study, Internet Addiction Scale, Young Internet Addiction Test, Online Cognition Scale, Communication Skills Scale, Personal Information Form, Session Evaluation Form and Group Interview Form for students; Parent- Child Internet Addiction Test, Problem Behavior Scale - Parent Form - Coping, Parent Personal Information Form, Session Evaluation Form and Group Interview Form for parents were used as data collection tools. In the analysis of the data, repeated measures ANOVA, Multivariate ANOVA (MANOVA), and content analysis were used. The quantitative findings obtained from the study indicate that there was a significant decrease in the mean scores of the Experimental 1 and Experimental 2 group's Internet addiction and online cognition scale compared to the Control 1 and Control 2 groups and this decrease was maintained in the follow-up test; there was a significant increase in the communication skills compared to the Control 1 and Control 2 groups, but this increase was not maintained in the follow-up test. In addition, it was found that there was a significant decrease in the evaluations related to the children's Internet addiction levels of the parents of Experimental 1 and Experimental 2 groups compared to the parents of Control 1 and Control 2 groups and this decrease was maintained in follow-up test; there was a significant increase in the problem-solving skills of the parents of Experimental 1 group, attended parent psycho-education program, compared to the parents of Experimental 2, Control 1 and Control 2 groups and this increase was maintained in the follow-up test. The findings obtained from the qualitative dimension of the study indicated that the content of the psycho-education program based on the cognitive-behavioral approach to prevent Internet addiction is sufficient; participation of the program decreases the levels of internet usage and contributes to socialization; the activities and materials used in the program are useful and enjoyable, the duration of the program is sufficient; the group leader has effective group management skills. In addition, the parent psycho-education program contributes to the reduction of internet usage time, improvement of parent-adolescent relationships and recognition of mistakes; it shows that the duration of the program is sufficient, the group leader is equipped and has effective communication skills. As a result, it was determined that the psycho-education program based on the cognitive-behavioral approach to prevent Internet addiction is effective in reducing students' Internet addiction levels and online cognition scale scores, and the simultaneous implementation of this program with the parent psycho-education program increases the effectiveness of the program further.
Benzer Tezler
- Ergenlerde internet oyun oynama bozukluğu,sosyal medya bağımlılığı ile olası depresyon düzeyi arasındaki ilişki
The relationship between internet gaming disorder, social media addiction and possible depression level in adolescents
FUAT ZENGİN
- Lise öğrencilerinde internet bağımlılığı ile obezite ilişkisinin belirlenmesi
Relationship between internet addiction and obesity among high school students
ŞİRİN GEDİK
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
Halk SağlığıDokuz Eylül ÜniversitesiHalk Sağlığı Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HATİCE ŞİMŞEK KESKİN
- Lise öğrencilerinde internet bağımlılığı ve öznel iyi oluş
High school students internet addiction and subjective well-being
SÜMEYYE DERİN
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
Eğitim ve ÖğretimHacettepe ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. FİLİZ BİLGE
- Lise öğrencilerinde internet bağımlılığının yordayıcıcları: Bir yapısal eşitlik modellemesi
Predictors of internet addiction among high school students: A structural equation modelling
ADİL KAVAL
Yüksek Lisans
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimDokuz Eylül ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
PROF. DR. DİĞDEM MÜGE SİYEZ
- Lise öğrencilerinde internet bağımlılık düzeyi ve etkileyen etmenler
Internet addiction level and influencing factors in high school students
ESRA ÇİÇEK
Doktora
Türkçe
2023
Halk SağlığıSağlık Bilimleri ÜniversitesiHalk Sağlığı Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA ÖZTÜRK