Genetik ve arkeolojik araştırmalar ışığında Üst Paleolitik Çağ'da Arkaik Altay halklarının Doğu Sibirya'dan göçleri
In the light of genetic and archaeologic studies, migrations of the Archaic Altaic populations from the Eastern Siberia in the Upper Paleolithic
- Tez No: 636214
- Danışmanlar: DR. ÖĞR. ÜYESİ SEMİH GÜNERİ
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Arkeoloji, Archeology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Dokuz Eylül Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Arkeoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Arkeoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 1426
Özet
Çalışmamızda, öncelikle, daha önce Türkçe literatürde hiç araştırılmamış bir konu olan Sibirya'nın Üst Paleolitik Çağ'daki maddi kültürünü ana hatlarıyla inceledik. Bununla beraber, tezimizin ana amacı olan Üst Paleolitik Çağ'da“Çekirdek Sibirya”ya (Güney Sibirya) ve oradan çevre bölgelere doğru yapılan iki ana göç hareketini belirledik. Bunlardan ilki, Çekirdek Sibirya'da dilgi teknolojisinin ortaya çıkması (Öncül Üst Paleolitik Çağ) ve yayılımı ile ilgilidir. Çekirdek Sibirya'da en erken dilgi temelli taş endüstrileri (Kara-Bom Geleneği) Kuzeybatı Altaylarda, büyük ihtimalle GI-12'de (~47-44.000 düz. YÖ arasında), ortaya çıkmıştır. Ardından, o endüstrilerin ~45.000 düz. YÖ civarında ve hemen ardından Moğolistan, Transbaykal, Cis-Baykal ve Yenisey bölgesine yayıldığını görürüz. Dilgi teknolojisinin ~43/41.000 düz. YÖ Kuzey Çin'e (Shuidonggou) ve ardından muhtemelen ~39/38.000 düz. YÖ civarında / sonrasında Kore ve Japonya'ya ulaştığına dair bulgulara sahibiz. Bu teknolojik yayılım, modern insan topluluklarının Levant'tan başlayarak Orta Asya ve Sibirya üzerinden Doğu Asya'ya ulaşan (Karasal Güzergâh) göçünün izlerini taşır. Doğu Asya'ya ulaşan diğer bir göç, muhtemelen“Güney Güzergâhı”nı izleyerek gelen ve“Çekirdek-ve-yonga”adı verilen yonga temelli taş endüstrilerini yaratan insan topluluklarıdır. Tespit ettiğimiz ikinci göç, Avrasya'nın batısında ~40.000 düz. YÖ civarından itibaren görülmeye başlanan dilgicik teknolojisinin yayılımı (geniş anlamda Aurignacian) ile ilgilidir. Çekirdek Sibirya'ya ulaşan bu teknolojinin yayılımı, on binlerce yılı içeren bir süreçteki göç halkalarının oluşturduğu bir göç zincirine işaret eder. ~39/38.000 düz. YÖ (H4) civarından itibaren Çekirdek Sibirya'da görülmeye başlanan bu yeni taş yontma anlayışı (Ust-Karakol Geleneği) Erken Üst Paleolitik Çağ'ı tanımlar. Tezimizde, bu evrenin başından Pleistosen'in sonuna kadar uzanan süreçteki, bazı teknolojik gelişimlerle kültürel bir devamlılık arz eden taş endüstrilerini yaratan insan topluluklarını Arkaik Altay Halkları olarak tanımladık. Bu topluluklar, genetik araştırmalarda“Eski Kuzey Avrasyalılar”olarak tanımlanmıştır. İklim şartlarının kötüleştiği Sartan Evresi'nin başlarından itibaren (~30.000 düz. YÖ sonrası) Arkaik Altay Halklarından kopan bazı topluluklar Kuzey Çin'e göç etmiş, Sarı Irmak havzasına ve Pekin çevresine ulaşmıştır. Çekirdek Sibirya'da kalanlar göreceli olarak daha uygun bölgelere çekilmiştir (örneğin Yenisey bölgesi) (Orta Üst Paleolitik Çağ). Bu göçün sonucunda, Kuzey Çin'de ~28/27.000 düz. YÖ'den itibaren en erken“gerçek”(baskı tekniği kullanılan) mikrodilgi teknolojisine sahip taş endüstrileri ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu göç ~25.000 düz. YÖ civarında Kore ve Hokkaido'ya ulaşmıştır. Son Buzul Çağı Doruğu sonrasında ~23.000 düz. YÖ (GI-2.2) Kuzey Çin'den“geriye göç”ile Çekirdek Sibirya'ya dönen bazı topluluklar yeni teknolojiyi yanlarında getirmiştir (Geç Üst Paleolitik Çağ).“Gerçek”mikrodilgi teknolojisinin yayılımı ile ilişkili bu göç hareketi ~23.000 düz. YÖ Orta Amur bölgesinde Selemca Kültürü'nü, muhtemelen ~23.000-20.000 düz. YÖ aralığında ise Yakutistan'da Dyuktai Kültürü'nü doğurmuştur. Dyuktai Kültürü, aynı zamanda ~14.500 düz. YÖ'nin ardından Amerika kıtasına (Doğu Beringiya) ilk göçün kaynağı olarak görülebilir. ~16.000 düz. YÖ'nin ardından,“gerçek”mikrodilgi teknolojisine sahip Çekirdek Sibirya'daki Arkaik Altay Halkları batı ve güney yönünde göçlere başlamıştır. Batı Kolu'nun yayılımı, ~16/15.000 düz. YÖ civarında Urallara, Plesitosen sonu - Holosen başında Doğu Avrupa üzerinden İskandinavya'ya kadar, Doğu Kolu'nunki ise ~14.000-11.000 düz. YÖ arasında Orta Asya Dağlık Koridoru boyunca Kuzey Afganistan'a kadar yayılmıştır. Bu yayılım, Ön Asya'da Bereketli Hilal'in Doğu Kanadı'ndaki“baskı tekniği”kullanılan taş endüstrilerinin ortaya çıkışı ile bağlantılı olmalıdır. Fakat Kuzey Afganistan ile Zagroslar arasında kalan bölgedeki kanıtlarımız eksiktir ve bağlantı kopuktur. Genetik araştırmaların sonuçları, Batı Kolu'nun yayılımını net bir biçimde ortaya koymuştur. Doğu Kolu için de azınsanmayacak oranda kanıtlar bulunmuştur.
Özet (Çeviri)
In our study, firstly, we have outlined Siberian Upper Paleolithic material culture which has never been studied in the Turkish literature before. At the same time, for the main goal of our dissertation, we identified two major migration movements to the“Core-Siberia”(Southern Siberia) and from there to the surrounding areas. The first of these two migrations is linked to the emergence of the blade technology in the Core-Siberia (Initial Upper Paleolithic) and its spread. In the Core-Siberia, the earliest blade-based industries (Kara-Bom Tradition) emerged in the Northwest Altai, most likely in GI-12 (between ~47,000-44,000 cal. BP). Then, around / after ~45,000 cal. BP, those industries spread to Mongolia, Transbaykal, Cis-Baykal and Yenisei regions. We have evidence that blade technology reached Northern China (Shuidonggou) around ~ 43 / 41,000 cal. BP, and then Korea and Japan probably around / after 39 / 38,000 cal. BP. This technological expansion was carrying the traces of the migration of modern human populations starting from Levant and reaching Eastern Asia via Central Asia and Siberia (Overland Route). Another migration to Eastern Asia was carried out by modern human populations who followed probably the“Southern Route”and created the flake-based stone industries called“Core-and-flake”industries. The second migration we identified was related to the spread of bladelet technology (sensu lato Aurignacian), which began to appear around 40,000 cal. BP in the Western Eurasia. The spread of this technology which reached Siberia, points to the“migration chain”formed by“migration rings”in a process involving tens of thousand years. This new stone chipped concept (Ust-Karakol Tradition), which began to appear in the Core-Siberia after (H4) ~ 39 / 38,000 cal. BP, is defined as the Early Upper Paleolithic. In our dissertation, we have defined the human populations who created the stone industries that have a cultural continuity with some technological developments from the beginning of this phase to the end of the Pleistocene, as Archaic Altai Populations. These populations have been described as“Ancient North Eurasians”in genetic researches based on aDNA samples. Since the beginning of the Sartan Phase (after ~30,000 cal. BP) when the climatic conditions worsened, some groups from the Archaic Altai Populations migrated to Northern China and reached the Yellow River basin and around Beijing. The groups stayed in Siberia took refuge in relatively more suitable regions (e.g. Yenisei region). As a result of this migration, the stone industries with the earliest“true”microblade technology (with the pressure technique) began to emerge in Northern China around / after ~28 / 27,000 cal BP. This migration reached Korea and Hokkaido ~25,000 cal. BP. After the Last Glacial Maximum (~23,000 cal. BP) (GI-2.2), migration of some populations that returned to Core-Siberia as can be called“back-migration”from Northern China brought the new technology with themselves (Late Upper Paleolithic). This migration movements associated with the spread of the“true”microblade technology gave birth to the Selemdja Culture in the Middle Amur region around ~23,000 cal. BP, and the Dyuktai Culture in Yakutia possibly between ~23,000-20,000 cal. BP. Dyuktai Culture can also be seen as the source of the first migration to the Northwestern of the North America (Eastern Beringia) after ~14,500 cal. BP. After ~16,000 cal. BP, the Archaic Altai Populations who have“true”microblade technology in the Core-Siberia, began to migrate in west and south directions. The spread of“the Western Branch”reached the Urals around ~16 / 15,000 cal. BP, and then, at the end of the Pleistocene - beginning of the Holocene, through Eastern Europe to Scandinavia.“The Eastern Branch”(via southern direction) spread all the way to North Afghanistan along the Inner Asian Mountainous Corridor between ~14,000-11,000 cal. BP. This spread should be related to the emergence of stone industries using“the pressure technique”for produce microblade / blade in the Eastern Wing of the Fertile Crescent in the Middle East in earlier of the Holocene. However, evidences in the region between the North Afghanistan and the Zagros is lacking and the connection is broken. Genetic researches results clearly revealed the spread of“the Western Branch”. The evidences that can not be underestimated has been found for“the Eastern Branch”.
Benzer Tezler
- Arkeolojik veriler ışığında Avrupa Hunları
European Huns in the light of archaeological data
ESENGÜL ARGUN
Yüksek Lisans
Türkçe
2023
TarihMuğla Sıtkı Koçman ÜniversitesiTarih Ana Bilim Dalı
PROF. DR. MUSTAFA GÖKÇE
- Türkiye'de antik DNA çalışmaları ve metodolojik sorunlar
Ancient DNA studies and methodological issues in Turkey
VAHDET ÖZKOÇAK
Yüksek Lisans
Türkçe
2013
AntropolojiAnkara ÜniversitesiAntropoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. TİMUR GÜLTEKİN
- Genetic relatedness estimation using ancient genomic data
Antik genom dizileme verisi ile genetik akrabalık ilişkisinin belirlenmesi
AYSHIN GHALICHI
Yüksek Lisans
İngilizce
2017
GenetikOrta Doğu Teknik ÜniversitesiBiyoloji Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. MEHMET SOMEL
- Arkeolojik toplumlarda akrabalık ilişkileri: Bir moleküler antropolojik yaklaşım
Determination of the genetic relationships in van-yoncatepe archaeological population: A molecular anthropological approach
ŞEYDA ŞEBNEM ÖZCAN