Planlanmış Davranış Teorisi bağlamında evliliği sürdürme ve sonuçları
Marriage maintenance in the context of the Theory of Planned Behavior and its consequences
- Tez No: 637903
- Danışmanlar: PROF. DR. MEHMET ESKİN
- Tez Türü: Doktora
- Konular: Psikoloji, Psychology
- Anahtar Kelimeler: Belirtilmemiş.
- Yıl: 2020
- Dil: Türkçe
- Üniversite: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi
- Enstitü: Sosyal Bilimler Enstitüsü
- Ana Bilim Dalı: Psikoloji Ana Bilim Dalı
- Bilim Dalı: Klinik Psikoloji Bilim Dalı
- Sayfa Sayısı: 136
Özet
Evliliklerin sürdürülmesi zor fakat önemli bir süreçtir. Bu süreç kişinin gerek var olan ilişkiyi devam ettirmek gerekse onarmak için belli davranışlarda bulunmasını gerektirir. Bilimsel çalışmalar doyum sağlanan, ödülü yüksek, bedeli düşük evliliklerin sürdürüldüğünü ve evliliklerin sürdürülmesinde sosyal çevrenin ve benlik kurgularının etkili olduğunugöstermektedir. Doyum sağlanan, mutlu bir evliliğin hem kadın hem de erkeğin sağlığını olumlu etkilediği görülmektedir. Evliliğin sürmesi, kişinin ilişkiyi sürdürme isteği de dahil pek çok değişkenden etkilenmektedir. Bu çalışma kapsamında evliliği sürdürme niyeti ve bu yönde gösterilen sürdürme davranışları“Planlanmış Davranış Teorisi (PDT)”bağlamında ele alınmıştır. Bu amaçla evliliği sürdürme niyetine yönelik PDT temelli bir ölçek hazırlanmış ve ölçek maddelerinin hazırlanması, geçerliği ve güvenirliğin test edilmesi amacıyla pilot bir çalışma yapılmıştır. Ana çalışmada evliliği sürdürme niyeti ve bu yönde gösterilen davranışlar üzerinde evlilik doyumu, algılanan ödül-bedel, benlik kurguları, PDT değişkenleri olan inançlar, evliliğe yönelik tutum, öznel normlar ve algılanan davranışsal kontrolün nasıl etki ettiği incelenmiştir. Ayrıca çiftlerin evliliği sürdürme niyeti, evlilik doyumu ve ruhsal sağlık arasındaki etkileşimde ilişkiyi sürdürme davranışlarının rolünün hem bireysel hem de ikili ilişki düzeyinde incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışmaya çiftlerin ikili analizleri için 168 evli çift ve PDT kapsamında yol analizleri için de 183 kadın 178 erkek olmak üzere 361 evli kişi katılmıştır. Katılımcılara araştırmacı tarafından pilot uygulaması gerçekleştirilmiş olan PDT'nin boyutlarını içeren Evliliği Sürdürme Niyeti Ölçeği'nin yanı sıra İlişki Sürdürme Mekanizmaları Ölçeği, Evlilik Yaşamı Ölçeği, Algılanan Ödül-Bedel Ölçeği, Genel Sağlık Anketi-12, İlişkisel-Özerk Benlik Kurgusu Ölçeği ve demografik bilgi formu uygulanmıştır. Gerçekleştirilen yol analizleri sonucunda, PDT'nde yer alan davranışsal inançlar, normatif inançlar ve kontrol inançları boyutlarının, ana değişkenler olan davranışa yönelik tutum, öznel normlar ve algılanan davranışsal kontrolle olumlu yönde ilişkili olduğu; ancak inançlar üzerinden çizilen modelin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı görülmüştür. Bunun yanı sıra PDT'nin ana değişkenlerinin yer aldığı model anlamlı bulunmuştur ve modelin sonucuna göre evliliği sürdürmeye yönelik davranışsal tutumların, öznel normların ve algılanan kontrolün yüksek olması evliliği sürdürme niyetini olumlu yönde etkilemekte; bunun sonucunda da sürdürme niyeti ilişki sürdürme mekanizmalarına yol açmaktadır. Bu süreçte ilişkisel benlik kurgusu düzeyinin yüksek olduğu kişilerin evliliği sürdürmeye yönelik daha olumlu tutumlar ve daha yüksek öznel normlara sahip olduğu görülürken; ilişkisel benlik kurgusu düzeyinin yüksek olmasının algılanan davranışsal kontrol ile ilişkisi anlamlı bulunmamıştır. Ayrıca PDT değişkenlerine ek olarak, evlilik doyumunun sürdürme mekanizmaları ile ilişkisinin istatistiksel olarak anlamlı olmadığı; ancak algılanan ödül-bedelin sürdürme mekanizmaları üzerinde anlamlı ve orta düzeyde etkiye sahip olduğu görülmüştür. Gerçekleştirilen Aktör-Partner Karşılıklı Bağımlı Aracılık Modeli analizleri sonucunda erkeklerin evliliklerini sürdürme niyetleri ile ruh sağlıkları arasında kendilerinin sürdürme mekanizmalarını kullanması ve partnerinin sürdürme mekanizmalarını kullanması aracılık ederken; evlilik doyumu ve ruh sağlığı arasındaki ilişkide ise, yalnızca erkekler için partnerinin sürdürme mekanizmalarını kullanması aracılık etmektedir. Evliliği sürdürme niyeti ve evlilik doyumu arasındaki ilişkide sürdürme mekanizmalarını kullanmanın etkisinin incelendiği modelde, hem kadın hem de erkeğin evliliği sürdürme niyeti ile evlilik doyumu arasında kendisinin sürdürme mekanizmalarını kullanmasının aracılık ettiği görülürken; erkeğin evliliği sürdürme niyeti ile kadının evlilik doyumu arasında kadının sürdürme mekanizmalarını kullanmasının aracılık ettiği bulunmuştur. Bulgular alanyazın ışığında tartışılmış, çalışmaya dair sınırlılıklar ele alınmış ve gelecek çalışmalar ile uygulamaya dair önerilerde bulunulmuştur.
Özet (Çeviri)
Maintaining marriages is a difficult but an important process. Desire to continue marriage causes the person to displaysome behaviors to maintain the existing relationship and to repair it. Studies show that satisfying, rewarding, low-cost marriages are sustained, as well as the social environment and the person's self-construal are effective in continuing marriages. It is also seen that a satisfied, happy marriage affects health of both women and men positively. Maintaining the marriage is influenced by many variables including the persons' desire to maintain it. Within the scope of this study, this study aimed at addressing the intention to continue marriage and the behaviors in this direction within the context of“The Theory of Planned Behavior (TPB)”. For this purpose, a questionnaire was prepared for intention to continue marriage and a pilot study was carried out to prepare questions, to test its' validity and reliability. After the pilot study, how marital satisfaction, perceived rewards and costs, self-construals and TPB variables such as beliefs, attitude towards marriage, subjective norms and perceived behavioral control affect the intention to continue the marriage and behaviors displayed in this direction were examined. In addition, it is aimed to examine the role of relational maintenance behaviors in the relationship between couples' intention to maintain marriage, marital satisfaction and mental health at levels of individual and dyads. For dyadic analysis, 168 married couples and for path analysis, 361 married people, 183 women and 178 men, were included in the study. The Relationship Maintenance Strategies Scale, Marital Life Scale, Perceived Rewards-Costs Scale, General Health Questionnaire-12, Relational-Interdependent Self Construal Scale and demographic information form and the Intention to Continue Marriage Scale were administered. Results of the path analysis revealed that the dimensions of behavioral beliefs, normative beliefs and control beliefs in TPB were positively associated with attitudes towards behavior, subjective norms and perceived behavioral control; however, the model drawn on beliefs was not statistically significant. In addition, the model with the main variables of TPB was found to be significant: Higher scores on behavioral attitudes, subjective norms and perceived behavioral control had a positive effect on the intention to continue the marriage; as a result, intention to continue marriage led to relational maintenance mechanisms. While higher levels of relational self-construal were related to more positive attitudes towards marriage and higher subjective norms; the relationship between higher level of relational self-construal scale scores and perceived behavioral control was not significant. The relationship between marital satisfaction and relational maintenance mechanisms was not statistically significant but perceived rewards and costs found to have a significant and moderate effect on maintenance mechanisms. According to the results of the Actor-Partner Interdependence Mediation Model analysis, the mediating role of husbands' use of maintenance mechanisms and partners' use of maintenance mechanisms between husbands' intention to continue marriage and their mental health was found to be significant. In the relationship between marital satisfaction and mental health, partners' use of maintenance mechanism was found to be significant only for husbands. In the model that examined the effect of using the maintenance mechanisms in the relationship between intention to continue marriage and marital satisfaction, it was seen that both wives' and husbands'' intention to continue marriage significantly predicted their marital satisfaction through their use of maintenance mechanisms.The mediating role of wives' maintenance mechanisms between husbands' intention to maintain marriage and wives' marital satisfaction was found to be significant. The findings were discussed in the light of the literature, limitations on the study were addressed and suggestions for future studies and implementation were presented.
Benzer Tezler
- Üniversite öğrencilerinin kopya çekmeye yönelik eğilimleri ve planlanmış davranış teorisi bağlamında kopya çekme davranışına yönelik model sınaması
University students' tendency toward cheating and model examination for cheating behavior in the context of planned behavior theory
SEVGİ KOÇ
Doktora
Türkçe
2018
Eğitim ve ÖğretimYüzüncü Yıl ÜniversitesiEğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı
DOÇ. DR. HASAN BASRİ MEMDUHOĞLU
- Motivasyon faktörlerinin girişimcilik eğilimine etkisinin Planlanmış Davranış Teorisi bağlamında incelenmesi üzerine bir araştırma
A study on the investigation of effect of motivation factors on the entrepreneurship tendency in the context of the Planned Behavior Theory
UMUT KARAMAN
Yüksek Lisans
Türkçe
2020
İşletmeÇanakkale Onsekiz Mart Üniversitesiİşletme Ana Bilim Dalı
PROF. DR. AYTEN AKATAY
- Girişimcilik eğiliminin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: Tekstil sektöründe bir araştırma
The effect of entrepreneurial tendency on the intention to leave: A research in the textile industry
ALİCAN ÇAM
- Kültürel değerlerin, tutumların, sosyal çevrenin ve algılanan kontrolün olumlu sosyal davranışlarla ilişkisi
The relationship of cultural values, attitudes, social environment and perceived control with prosocial behaviors
TUĞBA BOZYİĞİT
Doktora
Türkçe
2023
PsikolojiBolu Abant İzzet Baysal ÜniversitesiPsikoloji Ana Bilim Dalı
PROF. DR. HAMİT COŞKUN
- Turkish consumers' purchase intentions towards organic food: A comparison between students and professionals
Türk tüketicilerinin organik gıdaya yönelik satın alma niyetleri: Öğrenciler ile profesyoneller arasında bir karşılaştırma
SELEN İLİKCİK UMUT
Yüksek Lisans
İngilizce
2024
İşletmeBoğaziçi Üniversitesiİktisadi ve İdari Bilimler Ana Bilim Dalı
DR. ÖĞR. ÜYESİ BELGİN ARISAN